گرچه كمیسیون عالی انتخابات مصر نتیجه رسمی و نهایی انتخابات ریاست جمهوری این كشور را قرار است فردا سه شنبه اعلام كند، اما گزارش های متعددی از نتایج انتخابات حكایت از این دارد كه پس از آنكه هیچ یك از نامزدهای انتخابات نتوانست بیش از 50 درصد آراء را كسب كند، محمد مرسی و احمد شفیق با كسب آراء بیشتری نسبت به نامزدهای دیگر به دور دوم انتخابات راه یافته اند.

مردم مصر در حالی روزهای سوم و چهارم خرداد ماه به پای صندوق های رای رفتند كه این نخستین انتخابات ریاست جمهوری متكثر و با ساز و كارهای دموكراتیك و قانونی در سه دهه اخیر در این كشور بود.

میزان مشاركت مردم در این انتخابات، 51 درصد از واجدان شرایط یعنی كمتر از رقمی كه برخی پیش از انتخابات پیش بینی می كردند.

برخی پایین بودن مشاركت در انتخابات را در نبود چهره های قوی و ترغیب كننده در میان نامزدهای انتخابات می دانند كه رد صلاحیت برخی از چهره ها نیز در این زمینه موثر بود. برخی دیگر پایین بودن سواد و به طور كلی ضعف توسعه انسانی را علت اصلی این موضوع می دانند و برخی نیز البته بی ثباتی سیاسی ماه های اخیر را در میزان مشاركت پایین مردم بی تاثیر ندانستند.

میزان مشاركت نسبتا پایین مردم تنها شگفتی انتخابات ریاست جمهوری دوره كنونی نبود. راه یافتن احمد شفیق به دور دوم انتخابات نیز بسیاری را در مصر شگفت زده كرد. شگفتی از آن روست كه وی آخرین نخست وزیر رژیم مبارك بوده و بسیاری انتظار داشتند كه با وجود موج تنفر از دوران مبارك، اقبال چندانی از سوی مردم پیدا نكند.

به نظر می رسد كسب جایگاه دوم انتخابات از سوی احمد شفیق بیش از هر چیز نتیجه تكثر نامزدهای دیگر بود كه بیشتر آنها از مخالفان نظام پیشین هستند. به عبارت دیگر گرچه شفیق حدود 25 درصد آراء را به دست آورد اما نباید فراموش كرد كه مجموع آراء نامزدهای دیگر سه برابر آراء وی است. چه بسا اگر این تكثر نامزدهای احزاب و جریانات مخالف نظام پیشین نبود، شفیق نمی توانست به مرحله دوم راه یابد.

به طور كلی آرایی را كه به سبد احمد شفیق ریخته شد می توان به دو دسته تقسیم كرد؛ دسته اول افرادی هستند كه با وجود تحولات یكسال اخیر همچنان دلبسته نظام گذشته و خواهان بازگشت به آن دوران هستند. دسته دوم افرادی هستند كه فارغ از نگاه مثبت یا منفی به نظام گذشته، از بی ثباتی سیاسی و وخامت اوضاع معیشتی به شدت نگران هستند و ترجیح دادند تا با رای به شفیق كه در مقایسه با نامزدهای دیگر تجربه كاری بیشتری دارد، وضعیت بحران زده مصر بهبود یابد.

مرحله دوم انتخابات مصر قرار است روزهای بیست و هفتم و بیست و هشتم خرداد (16 و 17 ژوئن) برگزار شود. نشانه های بسیاری وجود دارد كه انتخابات دور دوم، بیش از آنكه رقابت دو شخص (مرسی-شفیق) باشد، رقابت دو قطب اصلی در فضای سیاسی مصر است. در حالی كه یك سوی این رقابت جریانی است كه به نوعی پاسدار نظم پیشین و در صدد احیای دوباره آن است سوی دیگر این رقابت جریانی است كه به شدت با بازگشت به گذشته مخالف است و خود را پایبند به انقلاب مردم مصر علیه مبارك می داند.

طبیعی است كه در مرحله دوم، هر دو نامزد تلاش خواهند كرد كه رای كسانی را جلب كنند كه به هر نحو در دور اول به آنها رای نداده است. اما پرسش این است كه كدام یك از این نامزدها در این مسیر موفقیت بیشتری خواهد داشت؟

بسیاری از ناظران بخت محمد مرسی را نسبت به احمد شفیق برای جلب آراء مردم در دور دوم بیشتر می دانند. بر این اساس گفته می شود به دلیل اینكه بیشتر نامزدهای انتخابات به غیر از احمد شفیق با وجود اختلافات سیاسی و فكری با یكدیگر، بر سر مخالفت با نظام گذشته و ضرورت نجات انقلاب وفاق دارند. به عنوان مثال حمدین صباحی از ملی گراهای ناصری كه رتبه سوم را كسب كرد و عبدالمنعم ابوالفتوح از اسلام گرایان عضو سابق اخوان كه در این انتخابات در رتبه چهارم قرار گرفته از مخالفان سرسخت نظام مبارك هستند. حتی عمرو موسی نیز كه گرچه در دوره ای وزیر امور خارجه مبارك بود اما بسیاری از افرادی كه به وی رای دادند از میان جریانات لیبرال مخالف دولت مبارك بوده اند. از این رو بعید است افرادی كه به این نامزدها رای دادند در دور دوم رای خود را به جای محمد مرسی به احمد شفیق بدهند.

بر این اساس محمد مرسی و حزب عدالت و آزادی شاخه سیاسی اخوان المسلمین با علم به چنین ظرفیت بالایی برای جلب آراء تلاش برای كسب حمایت از سوی نامزدهای شكست خورده در دور اول را آغاز كردند. آنها در صدد شكل دهی به جبهه ای به نام 'جبهه نجات انقلاب' هستند كه هدف آنها بیشتر رای نه به احمد شفیق به عنوان نماد نظام پیشین مصر است.

هرچند اخوان برای كسب حمایت این افراد و جریان ها ناگزیر به دادن امتیازهایی به آنهاست؛ امتیازهایی همچون تشكیل دولت ائتلافی و مشاركت این افراد و گروه ها در دولت آینده مصر.

البته در سوی دیگر احمد شفیق كه بسیاری وی را نامزد مورد حمایت شورای نظامی حاكم می دانند، نیز تمام تلاش خود را برای جلب آراء مردم می كند. بر خلاف دوره اول شفیق در دوره دوم تلاش می كند تا خود را متفاوت و دور از نظام گذشته نشان دهد. این گفته اخیر وی كه در صورت پیروزی حاضر است نخست وزیری را به اخوان المسلمین بدهد، نشان دهنده تلاش شفیق برای نشان دادن چهره ای متفاوت و دموكراتیك از خود است.

هرچند بسیاری شانس شفیق را برای پیروزی كمتر از مرسی می دانند اما به نظر می رسد احمد شفیق اگر هم در این انتخابات شكست بخورد با توجه به مطرح كردن خود در صحنه سیاسی، در فضای كنونی ظرفیت بالایی در تشكیل گروه مخالف متشكل از وابستگان و حامیان نظام سابق مصر، دارد./ ایرنا