شب بلند تلاش برای كودتا در تركيه بي‌نتيجه پايان رسيد. اين تلاش از سوی بخشي از ارتش تركيه در حالي ناكام ماند كه 265 كشته و 1447زخمي برجاي گذاشت و 2839 نفر را روانه بازداشتگاه و 2745 قاضی برکنار شده‌اند. پايان اين تلاش تنها ساعتي پس از حضور مستقيم رجب طيب اردوغان بر صفحه تلويزيون و فراخوان او براي حضور مردم در خيابان‌ها به وقوع پيوست. او در نخستين پيامش پس از بازگشت به خاك تركيه در فرودگاه آتاتورك گفت: «گويا عاملان نمي‌دانستند كه تركيه، تركيه قديم نيست و آنها هر كاري انجام دهند، نمي‌توانند به اهداف خود دست پيدا كنند.»به گزارش رويترز، تحركات اين تلاش ناكام در نخستين ساعات اوليه شب آغاز شد.

"کودتا ساعت 21 و 30 دقیقه ‌شب گذشته به‌وقت استانبول آغاز شد"

نيروهاي ارتش دو پل كه شاهراه‌هاي عبور و مرور در تنگه بسفر بودند را بستند و هم‌زمان هليكوپتر‌هاي ارتش بر فراز آسمان استانبول و آنكارا به پرواز درآمدند. كمي بعد رگبار اخبار شوكه‌كننده براي اردوغان منتشر شد. ارتش مشخصا در بيانيه‌يي اعلام كرد: «براي بازگرداندن نظم عمومي، حقوق بشر، آزادي و حاكميت قانون به كشور ارتش كنترل امور را در دست گرفته است.»اما تنها با گذشت چند ساعت مشخص شد ارتش در حال باختن اين قمار خطرناك است. اخبار گسترده‌يي از درگيري‌ها وجود داشت كه شامل انفجار در ساختمان پارلمان، درگيري نيروهاي مردمي با نيروهاي كودتا و حتي تبادل آتش ميان يك جت و هليكوپتر در آسمان تركيه مي‌شد. با وجود اين درگيري‌ها عقب‌نشيني زودهنگام نيروهاي ارتش حاكي از آن بود كه سربازان كودتاگر آمادگي لازم براي مديريت سريع حوادث كه لازمه يك كودتاي موفق است را ندارند. به تدريج چند تن از مقامات فعلي و سابق ارتش و رهبران احزاب اپوزيسيون براندازي آشكار دموكراسي را محكوم كردند. پس از آن رهبران كشورهاي غربي به رهبري باراك اوباما، آنجلا مركل و سران اصلي اتحاديه اروپا به صورت قاطع حمايت‌شان را از اردوغان اعلام كردند.

در آغاز تلاش براي كودتا، كمال قليچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوري خلق از هرگونه موضع‌گيري عليه كودتا خودداري و اعلام كرد: «ما دموكراسي و حقوق بشر خودمان را تصاحب خواهيم كرد.» اين حرف چنان دوپهلو بود كه در آن وضعيت ممكن بود از آن چنين برداشت شود او با نظامياني كه با همين شعار به دست آوردن دوباره دموكراسي و حقوق بشر اعلام كودتا كردند، همراهي كرده است.

هر چند ارتش حاضر در صحنه در ساعات اوليه حكايت از آن داشت كه به خوبي سازمان يافته است اما حوادث بعدي نشان داد  كه تنها جناح اقليتي از افراد ارتش طرفدار اين كودتا بودند. ضربه اصلي به اين حركت را فرمانده واحدي از ارتش وارد كرد كه فرودگاه آتاتورك را اشغال كرده بودند. او صراحتا اعلام كرد از كودتا حمايت نخواهد كرد.

در ساعات اوليه صبح شنبه نيز رسانه رسمي تركيه بيانيه كودتاگران را اعلام كرده بود كه بار ديگر به دست نيروهاي دولتي افتاد. در حالي كه درگيري‌ها در استانبول همچنان ادامه داشت اردوغان در بازگشتي پيروزمندانه به شهر در شبكه‌هاي تلويزيوني حاضر شد و اعلام كرد كساني كه در اين كودتا شركت كرده‌اند «بهاي سنگيني» پرداخت خواهند كرد. او در مصاحبه با سي‌ان‌ان ترك گفت: «من بر اين باور نيستم كه مجريان كودتا موفق شوند. من همواره رييس‌جمهور و فرمانده كل نيروهاي مسلح خواهم بود و كودتاچيان بهاي بسيار سنگيني خواهند پرداخت.»

"رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در فرودگاه استانبول"

با گذشت نزديك به پنج ساعت از اعلام كودتا، رييس‌جمهور تركيه پس از فرود در فرودگاه آتاتورك استانبول، با حضور در جمع مردم، كودتاي اين كشور را شكست‌خورده خواند. او گفت: «دست در دست ملت ترك به جنايتكاران درس عبرت خواهيم داد. كودتاگران با هر گرايش و وابستگي با پاسخ مناسب روبه‌رو خواهند شد. وي افزود كودتاگران وحدت كشور را هدف قرار دادند. برخي در ارتش تركيه از پنسيلوانيا يعني محل سكونت فتح‌الله گولن دستور گرفته‌اند. اين كودتا نشان داد سازمان گولن تروريستي است. گروهي كوچك از نظاميان مردم را هدف قرار دادند و نيروهاي مسلح تركيه با كمك نيروهاي پليس توانستند بر آنها مسلط شوند و كساني كه اين اقدام خائنانه را انجام دادند بهاي كار خود را خواهند پرداخت.»

شبكه سي‌ان‌ان ترك اعلام كرد، تلاش كودتا را دادستان نظامي كل با حمايت ۴۶ افسر عالي‌رتبه تركيه بر عهده داشتند. اكرم چاغلار، مقام سوم ارتش تركيه هم در شهر ارزنجان دستگير شد. تاكنون ۳۴نفر از مقامات ارتش ازجمله ۵ژنرال و ۲۹سرهنگ عزل شده‌اند. همچنين دادستاني تركيه دستور بازداشت تعدادي از اعضاي شوراي عالي قضات را صادر كرده است. هم‌زمان ده‌ها سرباز شركت‌كننده در كودتا سلاح خود را در استانبول تحويل دادند.

 
زمينه‌هاي كودتا

شكاف در صحنه سياست تركيه از سال 2013 آغاز شد. در آن زمان فساد اقتصادي سه وزير و بركناري‌شان كابينه اردوغان را به لرزه درآورد و رشته‌يي از تظاهرات خشمگينانه عليه دولت را به راه انداخت.

در آن زمان اردوغان و طرفدارانش «گولن و اطرافيانش» را مقصران اين فساد اقتصادي و آشكار شدن آن معرفي كردند. در تركيه فتح‌الله گولن، چيزي شبيه يك دولت در داخل دولتي ديگر دارد همانطور كه او حضور قوي در داخل دو دستگاه پليس و دستگاه قضا، نهادهاي اداري، چند شبكه تلويزيوني نيز دارد.

همين كافي است كه پايگاه رسمي «اين خطيب نام‌آور» در اينترنت مطالب خود را به بيش از ۳۲زبان منتشر مي‌كند. او روز شنبه در مصاحبه با شبكه الميادين درباره نقش خود در اين كودتاي ناكام گفت: «دولت‌ها بايد از طريق روندي از آزادي و انتخابات عادلانه نه از تاثير قدرت و خشونت به سلطه برسند. من كاملا اتهام‌ها مبني بر داشتن نقشي از سوي من در تلاش براي كودتا در تركيه را تكذيب مي‌كنم.»

"طرفداران دولت بر روی پل بسفر عکس‌هایی از خود در روزی "تاریخی "می‌گیرند"

سرنوشت و آينده تركيه

 تحليل‌هاي زيادي در مورد آنچه در تركيه اتفاق افتاد، وجود ندارد. فشردگي حادثه كه از حدود ساعت 11نيمه شب به وقت ايران آغاز و تا ساعت 4.30شب تقريبا پايان يافت، مجالي براي تحليل باقي نگذاشته است.

گزارشگراني كه از تركيه اين حوادث را گزارش كردند، مانند گزارشگر سي‌ان‌ان نوشته است كه تركيه يك شب توفاني را پشت سر گذاشت و خطر را از سر گذراند، اما آينده‌يي كاملا مبهم در انتظار اين كشور است. اين تحليلگران معتقدند همچنانكه خود اردوغان گفته ، اين كودتا برايش موهبت الهي است تا مخالفان و ناراضيان خود را پاكسازي كند.

روزنامه الاخبار لبنان در گزارشي نوشته است، اردوغان تركيه جديد، تركيه قدرتمند را اعلام و با اين اعلام در را به روي گذشته بست. در تركيه جديد او جرياني را از محدود كردن آزادي بيان، سركوب تظاهرات، زنداني كردن مخالفان و به حاشيه راندن افراد و گروه‌ها در داخل حزبش آغاز كرد به اين اعتبار بود كه او چيزي را مي‌بيند كه مردم تركيه قادر به ديدن آن نيستند.

به اعتقاد بسياري از تحليلگران، با وجود آنكه كودتا شكست خورده است اما همين تلاش ناكام مي‌تواند اثرات جبران‌ناپذيري براي دموكراسي تركيه داشته باشد. حال كه اردوغان به سلامت از اين بحران عبور كرده است، با صلابت و قدرت بيشتري از گذشته مخالفانش را سركوب خواهد كرد. اين كودتا نقش موثري در عملي كردن آرزوي بزرگ او براي تغيير قانون اساسي و تغيير نظام پارلماني تركيه به رياستي خواهد داشت. از سوي ديگر اگر كودتا به نتيجه مي‌رسيد، قدرتمندان آينده اين كشور نه‌تنها با طرفداران اردوغان بلكه با ژنرال‌هاي مستبد ارتش كه خواهان قدرت مطلق هستند رو در رو مي‌شدند. در اين صورت خونريزي‌هاي بيشتري در انتظار اين كشور بوده است.

با وجود رويكردهاي حزب عدالت و توسعه و سابقه آن به عنوان يك حزب محافظه‌كار، اين حزب در داخل تركيه مقدس شمرده مي‌شود. اين مي‌تواند يكي از دلايل شكست كودتا باشد. نجم الدين اربكان، نخست وزير اسبق تركيه پيش از مرگش در سال 2011 در انتقاد از اردوغان، وي را دانش‌آموز رفوزه‌شده‌يي توصيف كرد كه از در پشتي مدرسه پا به فرار گذاشته بود.

 او در اشاره به ناديده گرفتن اصول اسلامي از سوي اردوغان مي‌گويد: «درست است اردوغان به مدرسه آمد، اما به درس گوش نداد.»