استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش شهری تاریخی است و این مهم به وسیله ی نمادهای درونی آن مشخص شده است.هجوم علاقه مندان داخلی و خارجی برای بازدید از شوش و نیز پرداختن به مکان های باستانی تایید کننده ی تاثیرات چنین امکاناتی در توسعه و شناخت شهری است.این مهم در بسیاری از موارد شناخته شده و گاه محلی برای مشاجرات شده است.تاثیر این نماد در عدم توسعه ی میدانی شهر به جایی رسیده که گاه افرادی از درون مسئولیت ها و حتی انتخاب شده ی مردم خواستار کنار گذاشتن آن و حتی تخریب به منظور ساختمان سازی شده اند.گفتارهایی که اگر آن ها را تنها حرف هم بدانیم نشان دهنده ی فاجعه ای علمی در درون مردمی آگاه و صبور است.

ما در بعد باستان شناسی یا آثار باستانی دارای دو نوع حالت هستیم.اولین آن که حاکی از رضایتمندی است و افتخاری برای ملت بزرگ و آگاه ایران است و دوم عدم رضایت که مربوط به فعالیت های حفظی و معرفی کننده است.آثار باستانی در تمام کشورهای جهان نشان دهنده ی فرهنگی خاص با تلاش های طولانی است.آسان به دست نمی آید و به سختی شناخته می گردد.چه بسیار کشورهایی که برای گریز از فشارهای بی فرهنگی زیر زمین را کاوش می کنند تا شاید اثری از گذشته ی خود یابند.در سال های نه چندان دور آفریقایی ها آرزوی یافتن آثاری از گذشته ی خود رانشان دادند.در شوش گرچه هنوز معتقدیم که شوش امروز از نظر آثار همانی نیست که باید باشد اما همین وضعیت یز برتری ما را در فرهنگ شناسی و انتقال گذشته پاسخگوست.

شوش از نظر وسعت آثار باستانی بسیار گسترده است و این باعث رضایتمندی ماست اما عدم شناخت و معرفی این وسعت برای مردم نارضایتی عمیقی را به وجود آورده است.من به عنوان کودکی کنجکاو انواعی از بت های ریخته شده بر روی تپه ها، سکه های باستانی و اسلامی پرتاب گشته در میان دره ها خصوصا بعد از باران،انواعی از وسایل فلزی در درون شهر پیشه وران، کاشی های آبی رنگ و لعابی در تپه ها خصوصا تپه ای که امروز زیر آسفالت مسیر بیمارستان تا آخراسفالت است،مشاهده کردم.شهر من در آثار باستانی غنی است اما به نظر من به آن بی توجهی و شاید هم کم توجهی شده است.سخن آن پیرمرد قدیمی که می گفت کوزه ای پر از طلا را یافته است اما همین که متوجه شدم که مکنان باستان شناس حساس است و ممکن است بفهمد و من را اخراج کند، در زیر خاک دوباره دفن نمودم برایم بسیار جالب و هنوز سئوال بر انگیز است.

ما از حرف های مفت و نسنجیده ی بعضی از ضد فرهنگ های ایرانی ناراضی هستیم که آثار ما را به تمسخر گرفته اند.از مسئولین میراث فرهنگی کاملا ناراضی هستیم که حصارهای حفاظتی را محکم نمی کنند.کاخ اردشیر در حالت تخریب است.قلعه ی دمورگان در حالت ترک بردن است.موزه ی شوش که باید دومین موزه در ایران عزیز باشد تهی شده است.انواعی از مراسمات فرهنگی که می بایست در این مکان برگزار شوند تنها قبل از انقلاب اجرا شدند.مردم هنوز از این آثار آگاهی کامل ندارند.ما از اینکه مسئولین برنامه های شناختی را ایجاد نمی کنند ناراضی هستیم.آثار باستانی شوش باید برای نسل جدید شناخته شوند.آن ها عملا و بدون هزینه در آن گردش کنند تا نسبت بدان علاقه مند گردند.

ما از بین رفتن این آثار را خطرناک می دانیم.از تفکرات متعصبانه و جهت دار بیمناکیم.شوش پایتخت ایرانیان با فرهنگ بوده و باید به همین شکل باقی بماند.کسی نباید به آن متعرض شود.آثار باستانی داشته های افتخاری ما ملت است.برای حفظ آن باید وسعت را همان طور که هست معرفی نمود و حتی اگر لازم است زمین های تصرف شده به وسیله ی مردم را خریداری کرد.می توان با قرار دادن این آثار باستانی در شوش قدیم اجازه ی ساخت و ساز را از آن گرفت.شوش شهری جهانی است اما مسئولینی متفکر برای انتقال این مهم به جهان را فاقد هستیم.ما اصولا معرفی و حفظ را اساس می دانیم.باید آثار را مایه ی رونق شوش بدانیم.اگر راه درآمد زایی را نمی دانیم حق نداریم که نابودی آن را در برنامه ی تبلیغی خود قرار دهیم.شوش با آثار باستانی اش زنده است و باید تا ابد زنده بماند.ما راضی از این وضعیت نیستیم.زیر خروارها خاک هنوز آثار ما شناخته نشده اند.ما مطمئن هستیم که بودجه ای نه چندان فراوان با مردمی آگاه و باستان شناسانی متعهد و و طن پرست می توانند بسیاری از افتخارات را از درون خاک ها بیرون کشند و بار دیگر تخت جمشید را به چالش بکشاند.ما شوش را افتخاری ابدی برای بشریت می دانیم و مخالفان را افرادی دون و غیر تخصصی بر می شماریم.ما از چنین افکاری راضی نیستیم.