استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: اگر هنر را واژه ای شخصی بدانیم که معمولا با ذوق و شوق فردی همراه است و اگر آن را در تاریخ شوش بیابیم که بسیار فراوان و قابل ارائه است لذا می توان وضعیت هنر در شوش امروز را هم با همین دید و از همین زاویه نگریست.شوش شهری است که در این زمینه دارای قدمت طولانی است.هنر با ذوق فردی امری است که در همه ی دنیا قابل دفاع است.ابعاد این هنر گرچه ممکن است در میان ملت ها متفاوت باشد اما اصول آن بدون شک یکی است و می توان هنر را از این باب که با نوع مردم در ارتباط است خاص نامید و به طور مثال نقاشی را خاص یک سرزمین و تئاتر را نیز در سرزمینی دیگر پر رنگ تر دید.آیا شوش در این زمینه دارای پررنگی خاصی است؟ بدیهی است که مطالعه ی تاریخ بلند و کوتاه مدت آن یاوری موثر در این موضوع است.

موسیقی در شوش دارای دو بعد سنتی و دو خرده فرهنگ است.علاقه به سنت های موسیقی عربی و لری پررنگ ترین آن ها حتی در شوش امروزی است.با مطالعه ی آن می توان چنین وضعیتی را توصیف کرد.ما از وضعیتی که امروز در شوش حاکم است چندان راضی نیستیم.منظور این نیست که در فرزندان امروز شوش هنر تهی باشد بلکه مقصود ما آن است که انواعی از موسیقی های سنتی خصوصا حماسی به فراموشی سپرده شده اند.در میان اعراب خصوصا در مراسماتی که منجر به از دست رفتن عزیزی می شد ترانه های حماسی و دلسوز برای زنده نگه داشتن نام از دست رفته بسیار مشخص بود.در میان لرها هم چنین وضعیتی حاکم بود.انواع وسایل ساده و سنتی اعراب در نوازندگی و نیز در میان لرها انواعی از ساز و دهل تقریبا نایاب شده اند.هنرمندانی که با کمترین امکانات بیشترین رسایی را داشته اند.ما از وضعیت پرداختن به آن نوع از هنر راضی نیستیم.

در تئاتر تقریبا راضی هستیم.کوشش هایی که علاقه مندان به این هنر انجام داده اند و البته با تکیه بر ذوق و هنر فردی خودشان بوده تا حدودی توانسته است تا پیام این هنر را به مردم منتقل نماید.گرچه تاریخ تئاتر در شوش به دوران قبل از سال چهل برمی گردد اما امروز بسیار پر بار تر از گذشته است.باید در این میان به کوشش های مشوق کنندگان نیز ایراد گرفت که چندان کوششی برای راه اندازی انجام نمی دهند.در مجموع می توان هنر تئاتر را در شوش قابل قبول دانست اما این بدان معنا نیست که ما راضی به پایان کاریم بلکه معتقدیم که داشته های عنی به همراه داریم که می بایست در سطوح بالاتر خود را نشان دهند.انواعی از تلاش های کارگردانی، منشی گری، تدوین،نویسندگی، هنرمندی در دو جنس آقا و خانم و فضا سازی برای بازی قابل تقدیرند اما در این رضایت بخشی نارضایتی از بیان واقعیت های شهر در همین قالب نیز مورد توجه می باشد.هنرمندان شوش باید بسیاری از رشادت ها و از خودگذشتگی های مردم خود را در همین قالب ارائه نمایند.

در زمینه های دیگر هنری مانند نقاشی ما کار چندان مهمی را مشاهده نکردیم.اصولا منشایی که بتواند با آموزش این راستا را به مقصد برساند یافته نشده است.در زمینه ی خوش نویسی هم گرچه تلاش های مقدماتی انجام گرفته اما راضی کننده نیست.باید مجموعه ای پویا از هنرمندان را ایجاد نمود و دیدگاه هنرمند سازی را از دولت نگری به مردم نگری تغییر جهت داد.استفاده از هنر سنتی شوش و نیز انواع البسه و غذاها در هنگام پرداختن به امور هنری کار را برای انتقال داده ها به نسل های جدید مهیا می کند.انواع هنرهای دستی خصوصا استفاده از وسایل خود رویی که تبدیل به جارو یا سبد می شدند امروز در شوش فعال نیستند.در قدیم تر ها انواع وسایل مانند قندان، جا خمیر، ظروف غذا خوری به وسیله هنرمندان شوشی و با استفاده از چوب های خشک بیشه تولید و حتی به وسیله ی کاوشگران خریداری می شد.امروز این هنر به فراموشی سپرده شده است.نارضایتی در این مسئله کاملا مشهود است.

در شوش امروز نگاه به هنر و هنرمندی دارای دو بعد محلی و مذهبی است.هنری مانند انواع تئاترهای خیابانی در ماه محرم و نیز شبیه سازی واقعه ی کربلا به همان شکل سابق قابل دفاع است.ابعادی که هم دارای شکل مذهبی و باوری است و هم مخصوص شهر تاریخی شوش می باشد.توانایی در ثبت شبیه شوش به ملی یکی از توفیقات ما در این هنر است.سرودهای دسته جمعی که روزی در شوش دارای نفوذ فراوان بود و خصوصا در مراسمات خاص اجرا می شد در امروز شوش ناپیداست.هنرمندان باید بکوشند تا آن ها را زنده نگه دارند.ما با از بین رفتن چنین هنرهایی که مخلصانه و بدون ریا و کینه بود مخالفیم و نارضایتی خود را تا زمان احیای دوباره ی آن ها ادامه می دهیم.هنر در شوش می تواند ابعادی وسیع تر از امروز داشته باشد.

تصاویر اختصاصی ایران اُنا از تاتر خیابانی در دهه 40