پدرم به من می گوید یانوشته که از ارث محرومت می کنم؛ آیا این جمله از نظر قانونی صحیح است؟

آیا واقعاً پدر اختیار و اجازه محروم کردن وراث خود از ارث را دارد؟

پاسخ وکیل:

باید بیان داشت مسائل مربوط به ارث مربوط به نظم عمومی جامعه بوده که هر نوع توافق  اشخاص در برابر اجرای آن بلااثر خواهد بود.

قانونگذار در ماده 837 قانون مدنی بیان داشته است که اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست.

مطابق ماده 843 از قانون مدنی، وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست، مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم ایشان نافذ است.

هرگاه پدر بیان نماید که فلان فرزندم از ارث محروم است چنین وصیتی به حکم قانون باطل و فاقد اثر قانونی خواهد بود.

به عبارتی دیگر چنانچه وصیت کننده وارثی را مستقیماً از ارث محروم کند خواه نسبت به یک سوم اموال یا تمام آن،وصیت مزبور باطل می باشد.

بنابراین هرگاه پدر بیان نماید که فلان فرزندم از ارث محروم است چنین وصیتی به حکم قانون باطل و فاقد اثر قانونی خواهد بود.

به عبارتی دیگر چنانچه وصیت کننده وارثی را مستقیماً از ارث محروم کند خواه نسبت به یک سوم اموال یا تمام آن،وصیت مزبور باطل می باشد،اما چنانچه همان پدر بیان نماید یک سوم اموالم به فلان پسرم برسد، چنین وصیتی صحیح خواهد بود، هرچند که نتیجه آن در عمل محروم شدن سایر وراث از آن بخش می باشد،به عبارتی دیگر اینکه پدر تصمیم گرفته است یک سوم اموالش به فلان فرزندش برسد، به معنای محروم ساختن باقی وراث است، اما نمی توان به واسطه قبح ممنوع کردن سایر وراث، چنین وصیتی را صحیح ندانست،چه اینکه به موجب قانون موصی له وصیت می تواند(کسیکه وصیت به نفع او می گردد)هر شخص ولو احد از وراث وصیت کننده باشد.

اما در فرض اخیر و احراز صحت و اصالت وصیت مزبور،وصیت کننده صرفاً تا ثلث مجاز بوده و نسبت به مازاد بر آن در صورتی صحیح خواهد بود که وراثی که در عمل از ماترک محروم گردیده اند این عمل را تنفیذ نمایند.البته باید توجه داشت هر زمان امکان رجوع موصی(وصیت کننده ) از وصیت مزبور وجود خواهد داشت.

النهایه امكان محرومیت احد از وراث از ارث در زمان حیات نسبت به بخشی از أموال یا   آن ممكن نبوده و به موجب قانون بر آن اثری مترتب نخواهد بود، مگر اینكه در قالب تأسیس حقوقی وصیت، ثلث از أموال برأی تمام وراث جز شخص مورد نظر وصیت گردد لازم به توضیح است وصیت به مازاد بر ثلث نیز ممكن و لازم الاتباع بودن آن منوط به تنفیذ تمام ورثه است.

نکته: پدر یا هرشخص دیگر تا وقتیکه زنده است میتواند تمام اموال خودرا بفروشد،منتقل کند،یا به احدی ازفرزندان یا غیرفرزند منتقل کند حتی اگر دربستربیماری و درشرف مرگ باشد منتهی ازحیث هوشیاری و عملکرد مغز نباید اراده وی مختل باشد قانون گذار برای معامله کننده اعم ازفروشنده یاخریدار،دربحث سلامت روحی و روانی وفق ماده 210الی 213 بایداهلیت داشته باشند یعنی بالغ عاقل و رشید باشند.

لذا فردبیمار گرچه بیماراست اما تازمانیکه عقلا مورد ندارد میتواند دخل وتصرف دراموال خودکند.

پاسخ از: سعید دلگرم - وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی