خبرگزاری ایران اُنا | اخبار ویژه ایران و خوزستان

شوش - ایران اُنا: شوش از جمله محوطه های نادر و منحصر به فرد باستانی است که مطالعات و کاوشهای آن از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز و تا عصر حاضر کم و بیش ادامه داشته است.

به بهانه دومین سال ثبت جهانی شوش

به قلم فرهاد چگنی - استاد دانشگاه

شوش از جمله محوطه های نادر و منحصر به فرد باستانی است که مطالعات و کاوشهای آن از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز و تا عصر حاضر کم و بیش ادامه داشته است.

علیرغم اینکه درباره اش مطالب زیادی گفته و نوشته اند، اما تپه های شوش هنوز رازهای ناگفتۀ بسیاری در دل خود نهفته دارند. اهمیت این کهن شهر در انباشت لایه های فرهنگی و تمدنی به عنوان یک مرکز سکونتی، حکومتی و آیینی است، که هزاران سال استمرار داشته است. بر اساس داده های باستان شناسی تمدنهایی از آغاز هزارۀ چهارم پیش از میلاد تا قرن سیزدهم میلادی شناسایی شده که بدون وقفه در این شهر تداوم داشته‌اند. بر اساس آثار بازمانده از تپه های شوش این تمدن ها در کنار یا بر روی هم جای گرفته‌اند. این استمرار حیات و آبادانی شوش طی تاریخ طولانی خود از جمله ارزشهای ویژه و منحصر به فرد این محوطۀ باستانی است که آن را از دیگر نقاط باستانی جهان متمایز میسازد.

وسعت محوطۀ باستانی شوش، بنابر شواهد باستان شناسی، نزدیک به چهارصد هکتار است. این محوطه پهناور از اواخر قرن نوزدهم میلادی هنگامی که پای فرانسویان به شوش رسید، پس از تهیۀ نقشه های مختلف بر اساس وضعیت تپه ها و نشیب و فرازهای آن، این محوطه را به چهار قسمت تقسیم و نامگذاری کرده اند، که امروزه نیز به همین نامها معروفند؛ تپۀ بلندتر را که در جنوب غربی واقع شده «ارگ» یا «آکروپل»، تپۀ شمالی را «آپادانا»، تپۀ سوم را که در شرق این دو تپه جای دارد «شهر شاهی» نام دادند و تمامی محوطۀ سمت شرق و شمال این فضای پهناور را به نام «شهر صنعتگران» یا «پیشه وران» یاد کرده اند.

قصد نگارنده ورود به یک بحث تخصصی در حوزۀ باستان شناختی شوش نیست ، بلکه هدف این نوشتار یادآوری وشاید تلنگری به مسئولان در بهره برداری از مزایای ثبت جهانی شوش است، لذا در ادامه صرفاً به ذکر مطالبی در راستای این هدف مهم ومعرفی کوتاهی از شوش بسنده میگردد. در سال 1968 میلادی پرفسور لوبرون از هیئت باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی ژان پرو در قسمت جنوبی تپۀ آکروپل در بلندترین نقطه برای روشن کردن طبقات و لایه های باستانی اقدام به کاوش نمود، که از سطح تپه تا خاک بکر 27 لایه باستانی آشکار گردید. آثار و شواهد بدست آمده از قدیمیترین لایه یعنی لایه 27 نشانگر استقرار دایمی شوش در حدود هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح بوده که به طور مداوم در تمام طول تاریخ ایلام مورد سکونت و استقرار بوده است. از لایه های مختلف این ترانشه اطلاعات ارزشمندی دربارۀ دوران آغاز ایلامی و آغاز خط و ادبیات و نیز آغاز تاریخ و دوران تاریخی ایلام و تشکیل شهر شوش بدست آمده است.

شهر شوش بعنوان مرکز و پایتخت امپراتوری ایلام با داشتن معابد بزرگ به مرور مرکزیت کلیه مناطق مسکونی در دشت خوزستان را به دست آورد. شوش بیش از بیست و دو قرن در طول حکمرانی تمام سلسله های پادشاهی ایلامی در این امپراتوری پهناور با ایالات و شهرهای متعدد آن تا زمان انقراض ایلام در 640 پیش از میلاد بدست آشوریان ، همچنان مرکز این امپراتوری باقی ماند.

با انهدام و غارت شهر شوش بدست آشور بانی پال بود که امپراتوری بزرگ ایلام به یکباره منقرض گردید.

در کاوشهای شوش از دورۀ ایلامیها آثار معماری فراوانی بدست آمده، که نمودار چگونگی پیشرفت و تکامل فنون معماری و شهرسازی است. علاوه بر آثار معماری، اشیاء ارزشمند فراوانی از این دوره بدست آمده که از جملۀ آنها مجسمه های کوچک و بزرگ اهمیت خاصی دارند. در بین این مجسمه ها هر چند عمدتاً شکسته و ناقص اند. مجسمۀ برنزی ملکه ناپیراسو همسر اونتاش گال (پادشاه ایلامی و بنیانگذار شهر دور اونتاشی، چغازنبیل) نشانگر اوج هنر مجسمه سازی در این دوره است. قانون نامه حمورابی و ستون یاد بود نارام سین و ظروف سفالین بسیار ظریف با نقوش تزیینی زیبا، که در میان آنها جام سفالین معروف شوش نیز بچشم میخورد. از دیگر آثار برجستۀ این دوره هستند که متأسفانه بیشتر آنها در موزه لوور فرانسه نگهداری میشوند.

با تأسیس امپراتوری عظیم هخامنشی، شوش با تمدن چندین هزار سالۀ درخشان خود، هنوز آن اهمیت را داشت که بار دیگر تجلی کند و پایتخت دولت هخامنشی، و سرانجام قلب و مرکز جهان گردد داریوش شوش را به عنوان پایتخت شاهنشاهی هخامنشی انتخاب کرد و به آن مرکزیت سیاسی و اداری داد. شوش در دورۀ هخامنشی مجد و عظمت گذشتۀ خویش را باز یافت و چهارراه شرق و غرب گردید. با توجه به اهمیت و موقعیت جغرافیایی و سیاسی خاص شوش بود که راه بزرگ موسوم به «راه شاهی» که به دستور داریوش اول احداث گردید، ارتباط این شهر و پایتخت مهم را به نقاط مختلف دنیا در کمترین زمان ممکن برقرار میکرد. پادشاهان هخامنشی هر کدام کاخها و بناهای عظیمی در شوش بر روی بقایا و آثار دوران ایلامی بنا کردند. از جمله از همه مهمتر کاخ آپادانا است که به دستور داریوش اول احداث گردید. داریوش در کتیبه ای شرح ساختمان کاخ آپادانا را بیان کرده که خوشبختانه این کتیبه اطلاعات ارزشمندی در این زمینه بدست میدهد. این کاخ محوطه ای حدود250 متر طول را در جهت شرقی و غربی و 150 متر عرض را در جهت شمالی جنوبی فرا گرفته است. کاخهای هخامنشی معمولاً مرکب از چهار قسمت بود: دروازۀ اصلی ، تالار پذیرایی، تالار بار عام و اطاقهای مسکونی. اصول معماری پاسارگاد در ایجاد این کاخ نیز رعایت شده، بدین طریق که تالار مرکزی سه ایوان ستوندار دارد و در گوشه های شمالی و شرقی دو اطاق کوچک مربع واقع شده است. سقف آپادانا روی شش ردیف که هر ردیف دارای شش ستون از سنگ بوده، جمعاً 36ستون تکیه داشت. این ستونها را با مهارت فوق العاده ای بالا برده بودند. ساقۀ ستونها شیار دارد و پایۀ آنها مربع و سر ستونشان مرکب از قسمت قدامی دو گاو نر است که در ارتفاع بیست متر از کف تالار قرار گرفته بودند. در دورانهای کهن هرگز تا آن تاریخ هنر معماری نتوانسته بود چنین جرأت و جسارتی از خود نشان دهد. هر ایوان ستوندار شامل دو ردیف شش ستونی بود، هر پایه ستون از حیث شکل و زینت، با پایۀ ستون دیگر فرق داشت و به شکل گلدان برگشته بود.

تمام تزیین کاخ آپادانا به وسیله آجرهای لعابدار با نقش سربازان جاویدان، نقش شیر و جانوران افسانه ای همچون گاو و یا شیر بالدار، نقش فروهر و نقش گل نیلوفر آبی (Lotus) دیده میشود. از آثار دورۀ هخامنشی علاوه بر کاخ آپادانا در سمت غربی رودخانۀ شاوور بقایای کاخ دیگری از این دوره بجای مانده که به کاخ اردشیر معروف است. این کاخ دارای تالاری به اندازه های 60/34 × 5/37 متر و تأسیسات جانبی است. تالار ستوندار دارای 64 ستون، 8 × 8 ردیف بوده است. در سمت شمالی ایوانی است که دو ردیف ستون 5 تایی دارد. پایه ستونها از جنس سنگ بوده و دیوارها همچون آپادانا از خشت است. هر چند پایه ستونهای این کاخ از سنگ ساخته شده اند ولی احتمالاً ستونها از چوب بوده و روی آن را با گچ پوشانیده و با رنگ نقاشی کرده اند. احتمالاً این کاخ به دست اردشیر دوم ساخته شده است.

در شرق تپۀ آپادانا «شهر شاهی» قرار دارد. بر اساس شواهد موجود در دورۀ هخامنشی محل زندگی درباریان بوده است. این قسمت که به شهر پانزدهم نیز معروف است طی یک کاوش وسیع و طولانی مدت توسط پرفسور گیرشمن تا عمق حدود ده متر ،‌‌ پانزده لایه تمدنی شناسایی شد که از بالا به پایین لایه های یک الی سه مربوط به دورۀ اسلامی، لایۀ چهارم دورۀ ساسانی، لایۀ پنجم و ششم دورۀ اشکانی، لایۀ هفتم دورۀ سلوکی و لایۀ هشتم مربوط به دورۀ هخامنشی است. از لایۀ نهم تا پانزدهم به دوره های مختلف ایلامی تعلق دارد که قدیمیترین آنها لایه پانزدهم یا شهر پانزدهم است که قدمت آن به قرن هجدهم پیش از میلاد میرسد.

بخش شرقی و شمال شرقی تپه های شوش که قسمت بزرگی از محوطه باستانی شوش را به خود اختصاص داده است شهر صنعتگران (پیشه وران) نامیده میشود.

پرفسور گیرشمن سه لایۀ تمدنی در آن تشخیص داد، لایه اول اسلامی، لایه دوم اشکانی و لایه سوم و زیرین مربوط به دورۀ هخامنشی است که وی آن را یک روستای هخامنشی نامیده است. گیرشمن بر فراز بلندترین بخش شهر صنعتگران هم کاوش نموده و بقایای یک مسجد مربوط به قرن اول و دوم هجری را بدست آورده است. که احتمالاً مسجد جامع شهر بوده است. مسجد شوش دو دورۀ ساختمانی داشته است. مسجد کهنتر متعلق به اواسط قرن اول هجری بوده است. بعد از ویرانی مسجد اولیه، در قرن دوم هجری بر روی آن مسجدی بزرگتر و وسیعتر بنا نموده اند. هر دو مسجد دارای نقشه ای تقریباً یکسان هستند، یعنی یک حیاط مرکزی که از سه طرف با رواقهای ستوندار و در بخش منتهی به سمت قبله با یک شبستان ستوندار احداث شده اند. در مرحلۀ دوم در گوشه شمال شرقی مناره ای نیز به مسجد اضافه شده است.

در سمت غرب محوطه باستانی شوش و در ساحل شرقی رودخانۀ شاوور آرامگاه حضرت دانیال(ع) قرار دارد. حضرت دانیال(ع) از پیامبران بزرگ الهی ملقب به نبی الله است. بارگاه زیبای آن حضرت با گنبدی بلند از نوع اورچین با دو گلدسته در طرفین ایوان ورودی با تزیینات آینه کاری مزین شده است.

*فهرست میراث جهانی یونسکو چیست ؟*

این فهرست، در حقیقت یکی از ابزارهایی است که در معاهده «میراث جهانی یونسکو» به سال 1972 پیش بینی شده است؛ به این ترتیب که پس از بررسی خرابیهای ناشی از جنگ جهانی دوم معاهده ای برای حفاظت از آثار فرهنگی و طبیعی در جهان شکل گرفت تا بدین ترتیب، آثاری که منحصر به فرد بوده و دارای مؤلفه های جهان شمول هستند، نگهداری شده و به جهانیان معرفی شوند. به عبارت دقیق تر میراث جهانی یونسکو (به انگلیسی: World Heritage Sites) نام عهدنامه ای بین المللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 میلادی به تصویب مجمع عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسانهای زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب میشوند. بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، میتوانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. این کنوانسیون از یک دیباچه و 38 ماده در هشت فصل تشکیل شده است. مکانهای میراث جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو، مکانهایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه و یا شهر هستند که در فهرستی که توسط برنامه میراث جهانی بین المللی، اداره میشود، برقرار شده است، وجود دارند.

میراث جهانی بین المللی، که توسط کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو که ترکیبی از 21 کشور عضو میباشد، توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هر چهار سال یکبار تعیین میشوند. این کمیته سالی یک بار نشست های خود را در یکی از شهرهای جهان برگزار کرده و به بررسی درخواستهای رسیده برای ثبت اثر می پردازد.

بر اساس اعلام سال 1392، 962 اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، در این سازمان ثبت شده است، که 742 اثر جز آثار فرهنگی، 188 اثر جز آثار طبیعی و 29 اثر دیگر ترکیبی میباشند.

در این معاهده فرهنگی که به امضای 189 کشور عضو یونسکو رسیده، ارزش گذاری به گونه ای است که برای شناسایی یک میراث جهانی(خواه آثار فرهنگی یا طبیعی)، ده معیار تعریف شده و البته دارا بودن یک معیار هم برای اثبات شایستگی ثبت آن بسنده میکند. این ده معیار عبارت اند از:

*معیارهای آثارفرهنگی :*

1) نشان دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.

2) نشان دهنده تبادل ارزشهای بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد.

3) گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.

4) نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان میدهد.

5) نمونه برجسته ای از تعامل بین انسان و محیط زیست و یا نماینده ی یک فرهنگ باشد.

6) به طور مستقیم مرتبط با رویدادها یا سنتهای زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد.

*معیارهای آثارطبیعی :*

7) پدیدهای بی نظیر طبیعی با زمینه های استثنایی و زیباشناسی باشد.

8) نمونه ی برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین شناسی باشد.

9) نمونه ی برجسته از فرایندهای زیست محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه ی زمینی، اکوسیستم های ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوانها باشد.

10) شامل زیستگاههای طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه های در خطر باشد.

البته ثبت آثار در فهرست میراث جهانی یونسکو ضوابط و شرایط و جزئیات دیگری نیز دارد که برای جلوگیری از اطناب کلام از ذکر آنها خودداری میگردد.

ایران سه سال پس از تصویب کنفرانس عمومی یونسکو در تاریخ چهارشنبه 26 فوریه سال 1975 به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست. کشور ایران نیز با پیروی از این روند، ثبت آثار ملی خود در فهرست میراث جهانی یونسکو را از سال 1358 خورشیدی آغاز کرد. علی رغم فراز و فرودهایی که در این زمینه به دلایل گوناگون وجود داشته، اما در مجموع تاکنون با ثبت 20 اثر در زمینه میراث فرهنگی کارنامه قابل قبولی برای کشورمان محسوب میگردد.این 20 اثرعبارتنداز:

1ـ چغازنبیل، شوش (۱۹۷۹)

2ـ میدان امام اصفهان (۱۹۷۹)

3ـ تخت جمشید، فارس (۱۹۷۹)

4ـ تخت سلیمان، تکاب (۲۰۰۳)

5ـ بم و چشم‌انداز تاریخی آن، کرمان (۲۰۰۷/ ۲۰۰۴)

6ـ پاسارگاد، فارس (۲۰۰۴)

7ـ سلطانیه، زنجان (۲۰۰۵)

8ـ بیستون، کرمانشاه (۲۰۰۶)

9ـ مجموعه قره کلیسای آذربايجان (۲۰۰۸)

10ـ سازه‌های تاریخی ـ آبی شوشتر (۲۰۰۹)

11ـ بازار تبریز (۲۰۱۰)

12ـ بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی (۲۰۱۱)

13ـ ۹ باغ ایرانی: اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباس‌آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولت‌آباد یزد، پاسارگاد شیراز ، پهلوان‌پور یزد (۲۰۱۱)

14ـ گنبد قابوس، استان گلستان (۲۰۱۲)

15ـ مسجد جامع اصفهان (۲۰۱۲)

16ـ کاخ گلستان، تهران (۲۰۱۳)

17– شهر سوخته (۲۰۱۴)

18– چشم‌انداز فرهنگی میمند (۲۰۱۵)

19– محوطه باستانی شوش (۲۰۱۵)

20– قنات‌های ایران (2016) با این توضیح که آثار به ثبت رسیده، همگی فرهنگی هستند و تاکنون هیچ اثری درزمینه میراث طبیعی ازایران ثبت نشده است. *مزایای ثبت آثار در فهرست میراث جهانی*: *

ثبت محوطه‌های تاریخی در فهرست میراث جهانی مزایای مختلفی دارد. این مزایا را به‌طور کلی می‌توان در قالب ارتقا و بهبود هشت گروه «مشارکت علمی و عملی»، «سرمایه‌های اجتماعی»، «افتخار ملی»، «کمک‌های مالی و وام‌های مشخصه»، «حفاظت از آثار»، «آموزش»، «باززنده‌سازی و اصلاح شرایط موجود» و «گردشگری» دسته‌بندی کرد. در این راستا آگاهی‌رسانی و اطلاع‌رسانی به جامعه جهانی موجب افزایش فعالیت گردشگری، جذب منابع مالی و رونق اقتصاد محلی و عامه مردم می‌شود.

به‌علاوه، از کمک‌های بین‌المللی که برای کشورهای عضو کنوانسیون در پی دارد می‌توان به جذب همکاری‌های علمی از سایر کشورهای عضو کنوانسیون در زمینه‌هایی با تجارب مشابه، بهره‌گیری از همفکری فنی کمیته و هیأت‌های مشاور آن، اعزام کارشناسان متخصص به محوطه، در اختیار گذاردن تجهیزات غیرقابل تهیه برای کشورهای متقاضی، اعطای وام‌های درازمدت با ‌بهره کم و اختصاص کمک‌های بلاعوض در موارد خاص از محل صندوق بین‌المللی میراث جهانی سالانه مبلغ ۴میلیون دلار که از جمع‌آوری حق مشارکت کشورهای عضو و کمک‌های داوطلبانه تأمین می‌شود، اشاره کرد. این فرآیند همچنین سبب توجه ویژه مردم و رسانه‌های محلی و ملی شده که نتایج ویژه‌ای را به خصوص در زمینه پایش و کنترل تخصصی و عمومی توسط کارشناسان فن و مردم محلی دربر خواهد داشت.

*ثبت میراث فرهنگی ومزایای گردشگری*:

ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی سبب می‌شود علاوه بر محافظت و نگهداری و معرفی ارزش‌های آن به جهانیان به عنوان هدف اصلی، نوعی تبلیغات برای مقصد محسوب شود که به‌واسطه آن فعالیت‌های گردشگری در محوطه نیز افزایش می‌یابد. زمانی که فعالیت‌های گردشگری به خوبی برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی شوند، می‌توانند منابع مالی مهمی را برای محوطه و نیز برای اقتصاد محلی به ارمغان آورند. با سرریز شدن گردشگران برای بازدید از یک اثر که ثبت میراث جهانی شده ممکن است زیرساخت‌های مقصد نیز در ابعاد اقامتی، پذیرایی، ارتباطی و جاده‌ای و حمل و نقل زمینی یا هوایی بهبود یابد و کسب وکارهای کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری به این واسطه شکل گیرد و افزایش اشتغال را به همراه داشته باشد.

از این طریق می‌توان امیدوار بود با توزیع درآمد، بهبود کیفیت زندگی مقصد در جنبه‌های اقتصادی و بهداشتی ممکن شود. از طرف دیگر با مشارکت جامع ه محلی و توانمندسازی آنها با آموزش در فرآیند نظام عرضه گردشگری، مراقبت و نگهداری از آثار نیز به‌خوبی اجرایی می‌شود.(ابوالفضل صیامیان گرجی .آذر94 . www.forsatnet.ir ) آنچه که امروزه برای مردم شریف شوش اهمیت بیشتری دارد، مسئله اشتغال است. صنعت گردشگری میتواند در کنار سایر پتانسیلهای اقتصادی شوش اعم از کشاورزی و صنایع موجود، بعنوان مهمترین و سومین رکن اقتصادی شوش تبدیل گردد. علاوه بر مقولۀ هتلداری، در حوزۀ گردشگری باید بخش حمل و نقل و خدمات را سامان داده و توجه نمود. مسلماً ورود گردشگران رونق بازار شهر را به ارمغان خواهد آورد. ایجاد بازارچه های مرتبط با صنایع دستی و فرآورده های بومی شوش را باید در نظر گرفت. شوش با جایگاه خود، با داشتن آثار باستانی از یک طرف و وجود آستان مقدس حضرت دانیال نبی(ع) و از طرفی نزدیکی به یادمانهای هشت سال دفاع مقدس، همه ساله ورود کاروانهای راهیان نور به این شهر را میتوان با هماهنگی با مسئولین مربوطه وجذب اعتبارات ازاین طریق در قالب توریسم یا گردشگری معنوی ساماندهی و بعنوان فرصتی دیگر در زمینه اشتغال پایدار و درآمدزایی شهر بهره برداری مفید نمود. عملی نمودن اینگونه موارد است که میتواند حمایت و همیاری و ونگاه مثبت به آثار باستانی شهر و در نهایت رضایتمندی و خوشحالی مردم شوش را در پی داشته باشد.

مسئلۀ مهم این است که بعداز دوسال که از ثبت جهانی شوش می گذرد ما چه اقدامی در این راستا انجام داده ایم. چه میزان امکانات رفاهی برای گردشگران در شهر شوش موجود است؟ چه اقداماتی در این زمینه تاکنون صورت گرفته است؟ شورای محترم شهر چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟ هتل امیر زرگر چرا نیمه کاره باقی مانده است؟در جذب بخش خصوصی تاکنون چه فعالیتی ویا چه میزان تسهیلات و همکاری انجام گرفته است؟ صرف شعار دادن در منفعت آثار باستانی و بحث گردشگری کفایت نمیکند ، رسیدن به اهداف فوق الذکر حمایت و همت جهادی همه جانبه ای ازسوی مسئولین دلسوز را میطلبد.

ونکته پایانی اینکه فراموش نکنیم که ثبت یک اثر در فهرست جهانی در درجۀ نخست، زمینه ی مناسبی برای معرفی ارزشهای آن به جهانیان فراهم کرده که بدنبال آن توجه وافزایش گردشگران رادرپی خواهدداشت و از آن مهمتر راه را برای نگهداری بهتر از آن آثار نیز هموار خواهد نمود. به این صورت که آثار ثبت شده، عموماً از نظارت جهانی بیشتری بهره مند میشوند و برای آنکه ارزشهای خود را حفظ کنند، باید ضوابط و مقررات خاصی را در زمینه مدیریت، حفاظت و بهره برداری رعایت کنند. چرا که ثبت جهانی یک اثر هر چند سال یک بار مورد پایش دوباره قرار گرفته و در صورت رعایت نشدن ضوابط ، ممکن است آن اثر از فهرست جهانی بیرون رود.

امانت داري و اخلاق مداري

استفاده از اين خبر فقط با ذکر منبع مجاز است.