استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: نگاه به زمستان گذشته ی شوش برای من بسیار آموزنده است. تعجب از این بابت است که مقایسه ای میان دیروز و امروز انجام می دهم و تفاوت های بسیاری را از نظر آب و هوایی و میزان باران مشاهده می کنم.در شوش قدیم در واقع با ورود بادهای خنک و پاییز عملا زمستان آغاز می شد.باران های پاییزی نشان از زمستانی می داد که پر باران و حتی خطرناک بود.

زمستان شوش گاه تا هفت شبانه روز باران داشت.یادم هست که در دهه ی چهل دقیقا هفت شب و روز باران بارید و مردم حتی اجازه ی بیرون رفتن نداشتند و همین امر باعث طغیان رودخانه های کرخه و دز شد و شهر شوش را در سال چهل و هفت سیل عظیمی فرا گرفت.داستان سیل برای من بسیار به یادماندنی است.

شاید مهم ترین نکته ای که می توان در مورد زمستان مطرح کرد تغییرات آب و هوایی باشد اما برای امثال من رویدادهای دیگری نیز خاطره انگیزند.از سیل که بگذریم شست و شوی تپه های باستانی هم برای ما منعفت داشت.این دو مورد را مفصل باید توضیح داد.قابل ذکر است که تصاویر باقی مانده از گذشته ی شوش نشان دهنده ی دو سیل عظیم در شوش است.یکی دهه ی سی و دیگری دهه چهل.

در زمستان سال چهل و هفت که باران ها سیل آسا بود.صبح متوجه  بالا آمدن آب رودخانه ی شاوور شدیم اما هرگز تصور سیل را نداشتیم.شاید باور نکردنی باشد اما باید گفته شود که رودخانه ی شاوور تنها رودخانه ی جهان است که هیچگاه کاهش یا افزایش آب نداشته و اگر افزایش به دلیل باران های سیل آسا یا طغیان کرخه داشته اما هرگز کاهش نداشته است و البته این به برکت وجود حضرت دانیال(ع) است.

من کلاس ششم دبستان بودم که خبر دادند مدرسه تعطیل است.همه ی مردم کنار شاوور منتظر تغییرات بودند.شب که به اتمام رسید خیابان اصلی امام را آب فراگرفته بود.هر کس در تلاش بود تا اثاثیه ی خود را نجات دهد.خانه های لب شاوور تخریب شده بودند.مردم از طریق رادیو در جریان سیل خوزستان قرار گرفتند.شوش از این قاعده مستثنی نبود.

آن شب را تا صبح بیدار بودیم.قابل ذکر است که سیل به اندازه ای شدید بود که همه ی شهر را فراگرفته بود.مردم به بالای تپه ها پناه می بردند.من کنار آب نشسته بودم.مرحوم پدرم که شنا را خوب می دانست قصد داشت تا بعضی از اثاثیه های مردم را از آب بگیرد که با مخالفت شدید مادرم مواجه شد.البته که حق با مادر بود.شدت آب بسیار زیاد بود.من به چشم خود انواع قابلمه ها،دیگ های بزرگ،کمد چوبی و حتی چوبی را دیدم که بر روی آن مرغ  روی تخم ها نشسته و فریاد می زد.

هلیکوپتر ها وارد فضای شوش می شدند و برای مردم خرما و نان پرتاب می کردند.من خود بالای تپه صحنه ها را می دیدم اما مردم تمایلی به خوردن خرما نداشتند.سیل شوش به پایان رسید اما این تازه اول کار ما بود.رفتن به کنار بیشه و وارد شدن در چاله هایی که مملو از ماهی بود.چقدر ماهی گرفتیم!!!چه لذتی داشت.واقعا دوران بچگی فقط انسان خودش را می بیند.مردم خانه های خراب را داشتند و ما به دنبال ماهی و احیانا مرغابی های وحشی که زمین گیر شده بودند.

از سیل گه بگذریم زمستان برای ما با باران هایش محل کسب درآمد هم بود.باران که تمام می شد به بالای تپه ها می رفتیم تا سکه جمع کنیم.شاید برای بعضی امروز تعجب آمیز باشد که امکان نداشت که بعد از باران انواع سکه ها نمایان نشوند.البته که خارجی ها همه را از ما نمی خریدند.آن زمان  نمی دانستیم که علت چیست اما امروز کاملا آگاه هستیم.آن ها با اشاره سکه هایی را می خواستند که ریش داشتند و بت هایی را می خواستند که دستشان روی سینه شان بود.

گاه با کلام خارجی ها می گفتند"سکه بابا ریش" منظور سکه هایی است که در عهد باستان وجود داشتند.ما سکه هایی را نیز می یافتیم که بر روی آن ها کلمه ی لا اله اله الله داشت اما آن ها نمی خریدند.بت ها را به هر شکلی که بودند می خریدند و ما خوشحال با پول آن ها تخمه و بادام می خریدیم.البته یادم نمی رود که سکه های اسلامی را که می یافتیم دوباره پرت می کردیم.

باران که تمام می شد خوشحالی ما نیز شروع می شد زیرا هوا مطبوع بود و تپه ها سرسبز می شدند.البته ناراحتی هایی هم  داشتیم که شاید مهم ترین آن ها رفتن مدرسه با پای گلی بود.شوش خصوصا منطقه ی ما(خضیره) آسفالت نبود و لذا یا با چکمه به مدرسه می رفتیم یا طوری می رفتیم که فرصت پاک کردن کفش ها را داشته باشیم.ناظم مدرسه هم که کاری به باران نداشت او فقط نظافت را می دید.

زمستان از این نظر برای ما پر بار بود که برکات خداوندی افزون بود.علاوه بر موارد فوقی که به آن ها اشاره کردم بعد از توقف باران سری به بیشه هم می زدیم.یافتن انواع قارچ های خوراکی بعد زا باران هوایی دیگر داشت.این مهم خصوصا زمانی که رعد و برق بیشتری می زد طرفداران بیشتری داشت.اعتقاد بر این بود که قارچ ها با رعد و برق از زمین خارج می شوند.

تصور اینکه چقدر قارچ یافت می شد جالب بود.گاه مردمانی با انواع گونی های پر از قارچ از بیشه خارج می شدند.ما نیز به تناسب محیطی که می گشتیم ظرف هایی از قارچ پرمی کردیم.مادر منتظر بود و ما نیز بدون توجه به نوع قارچ آن ها را جمع می کردیم و مادر با تشخیص سمی بودن آن ها را جدا می کرد.زمستان آن زمان واقعا پر بار بود.من هنوز در حسرت آن زمانم.

آتش روشن کردن پدر و به دور منقل نشستن و سیب زمینی زیر آتش گذاشتن لذتی داشت که تا به امروز آن را تجربه نکرده ام.شوش با مردمان با صفایش،پاییز دلنشینش،تابستان گرم و سوزانش همراه با زمستان پر بارش برای من هرگز فراموش شدنی نیست.شوش را دوست می دارم زیرا  مرا دوست دارد.