استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش از نظر فصل بهار وابسته به زمستان بود.مانند این مثال که سالی که نکوست از بهارش پیداست در شوش هم این مسئله حیاتی بود.برای من که سال ها در شوش زندگی کردم بهار همیشه مطبوع بود.دلیل آن را می توان در چند نکته ی مهم دانست که شاید شاخص ترین آن ها نوع بافت شهری شوش باشد.تقریبا هر خانه ای دارای حیوانی  بود.از الاغ که برای کارهای حمل و نقل استفاده می کردند تا اسب و گاو و گاومیش که هر یک منظوری را منعکس می نمودند.

ما هم گاو  و هم الاغ داشتیم.از الاغ برای حمل چوب از بیشه و سوخت تنور استفاده می کردیم و به تبع آن کارهای دیگری که پیش می آمد . از گاو برای شیر و دوغ آن که تغذیه محسوب می شد.طبیعی است که حیوانات نیاز به علف داشتند و بهاری که مطبوع بود فراوانی نیز به همراه داشت.سرسبزی اطراف شوش ما را به سمت چیدن علف می کشاند.

اگر دقیق تر مطرح شود باید گفت که بهار در شوش تقریبا پانزده روز زودتر وارد می شد.تغییر هوا در اواسط اسفند و نیز سر سبز شدن تپه ها نشان از آمدن بهار داشت.این فصل که برای ما نوعی اتمام تحصیل هم بود زیرا در اواخر فروردین دبستان تعطیل می شد و کارنامه ها توضیح می گردیدند.در واقع بهار مطبوع ما با رفع خستگی مدرسه که واقعا فشارهای زیادی روی ما بود نوعی شادی به همراه داشت.

زیبا ترین صحنه ها را در بهارشوش می توان از سرسبزی ها دریافت.صدای انواع پرندگان خصوصا در هنگام صبح هرگز فراموش شدنی نبودند.نمی دانم چه بلایی بر سر فصول امروز شوش آمده که از این صدا ها و پرندگان خبری نیست.در بیشه ی شوش انواع پرندگان که فراوانی آن ها قابل قیاس با امروز نیست لانه داشتند و کاملا مشخص بودند.

صاحبان گاوها با داس هایی در دست در حال چیدن علف برای گاوهای خویش بودند.کار حمل را  الاغ یا اسب انجام می داد.قاطرها هم تغذیه می شدند تا در هنگام برداشت گندم به کار گرفته شوند.مزارع گندم به قدری زیبا بودند که انسان قادر به جدایی از آن ها نبود.در اوایل بهار "گندم برشته" را فراموش نمی کنم.شاخه هایی از مزارع گندم را می چیدیم و سپس با روشن کردن آتش آن ها را در ماهی تابه می پختیم.عجب مزه ای داشتند.

مزارع گندم به همراه جو در اطراف شوش به قدری نزدیک بودند که نیازی به راه رفتن زیاد نداشت.شاید باور کردنی نباشد که بسیاری از ساختمان های امروز شوش روزی مزارع گندم بودند.در آخراسفالت که محل زندگی ما بود محل مسجد امام رضا تا عمله مزارع گندم بود.زیباترین صحنه ها در هنگام درو بود.داس ها در دست و کار کردن های متفاوت که نه جنس می شناخت و نه سن را در نظر می گرفت.هر کس کار می کرد و در محلی آن ها را روی هم انباشت می نمود.شوش در هنگام بهار گندم باد می داد تا بدین شکل درآمد کشاورز را رقم زند.

گونی های سه خط را فراموش نمی کنم.نام گونی که بزرگ تر از سایر گونی ها کاربرد داشت.وقتی می گفتند که فلانی چند گونی گندم برداشت کرده می گفتند چه گونی ای؟ وقتی سه خط می گفتند منظور برداشت بیشتر بود و خوش به حالش.بهار برکت فراوانی داشت.گوسفندان در حال چرا بودند و آب روان بود.

در شوش دو چشمه وجود داشت که اطراف را سیراب می کرد.یکی آن دست آب که امروز تقریبا نزدیک سینمای سابق است و دیگر که نزدیک بازارچه و هنوز هم به سرچشمه معروف است.آب زلال و پاکی که امروز اثری از آن نیست.محلی که امروز انواع ساختمان ها ساخته شده و به اصطلاح، آن دست آب و روبروی حرم نامیده می شود خالی از سکنه بود و فقط انواع مزارع و باغات بود که در بهار جنب و جوش فراوانی داشت.

انواع علف های هرز قابل استفاده هم داستان ها دارد.نام های محلی داشتند و بچه ها از درون مزارع گندم یا اطراف آن شروع به چیدن می کردند و مغز آن ها را می خوردند.من از این نوع میوه های وحشی دوست داشتم.به زبان محلی"انگوز" نامیده می شدند.خار بسیار داشتند اما دانه های سفید درون مغز آن ها خوشمزه بود.بهار با آمدنش برکت نیز می آورد.گرچه باید این را نیز گفت که زود آمدن بهار همراه با زود رفتن هم بود زیرا گرمای تابستان زودتر خودنمایی می کرد.

من که آدمی کنجکاو بودم بیشتر وقت خود را اطراف تپه ها می گذراندم.چهره ی شهر زیبا بود و من لذت می برم.معمولا در کنار درخت کناری که هنوز هم پابرجاست و زیر قلعه قرار دارد می نشستم و تماشا می کردم.علف ها به اندازه ای بلند بودند که گاه انسان در آن ها یافت نمی شد.توله در این مکان فوق العاده بفراوان ود و انواعی از علف های گلدار که من تماشای آن ها را دوست داشتم.

در حال نشستن بودم که یک باره یک ژاپنی را دیدم که با دوربین از علف ها عکس می گرفت.دقیقا همان جایی که من نشسته بودم.اطراف درخت کنار.به طرفش رفتم و با زبان انگلیسی سلام کردم.دیدم تا حدودی انگلیسی بلد است و من هم بسیار کم بلد بودم.در حد رفع مسئولیت.به من اشاره کرد و گفت این علف را می شناسی؟ دیدم دوربین را روی توله زوم کرده.گفتم آری.گفت نامش گفتم توله.نفهمید.گفت اسم علمی گفتم نمی دانم.

برای او توضیح دادم که این خوراکی است و ما با برنج و یا خالی می خوریم.تعجب کرد.گفت من تازه این را کشف کردم.نوعی خوشحالی بی حد و حصری داشت.گفت اگر بدانید که این چیست آن را رها نمی کنید.خلاصه در بهار بسیاری از برکات وجود داشت.بعدا متوجه شدم که خاصیت دارویی توله آن حدی است که می توان به عنوان منبع درآمد از آن استفاده کرد.او از گل های پنیرک یا توله نیز توصیفاتی داشت.وقتی کار تمام شد از مترجمش که بیرون از منطقه و روبروی موزه ایستاده بود پرسیدم این آقا کیست؟گفت او زیست شناس گیاهی است و در حال مطالعه در سراسر جهان است و با این کشف نوعی داروی گیاهی را یافته است.شوش در همه ی فصل ها برکت داشت.