استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش با وجود محرم حال و هوای دیگری دارد.برای هر شوشی انتظار رسیدن ماه محرم دارای معنا و مفهومی خاص است. شاید برای خاطرات شهر هیچ موردی به اندازه ی محرم دارای نفوذ معنوی نباشد. شوش با محرم در هم تنیده است.

شاید این جمله که بعضی افراد پاک و نیازمند  می گفتند"ایکاش همیشه محرم باشد" معنای فراتر از باورهای معمولی در نظر گرفته شود.پاکی مردمانی را نشان می دهد که ابتدای تشکیل آن با نوحه خوانی ها آغاز گردید.احترامی که شوشی ها به امام حسین(ع) داشته و دارند هرگز فراموش نمی شود.باید خاطرات شهر در این موضوع را به چندین مورد تقسیم بندی نمود.شاید پرداختن به تمام آن ها میسر نباشد اما می تواند راهنمایی خوبی برای درک بهتر گردد.

برای دوران کودکی ما محرم همان تکیه ساختن ها بود.عجب لذتی داشت.با پاکی و اخلاص در ده شبانه روز تکیه می ساختیم و در آن می ماندیم و حتی شب ها نیز در آن می خوابیدیم تا احترام خود را ثابت کنیم.از ملاهای معمولی برای روضه خوانی دعوت می کردیم و با پول اندکی که داشتیم دستمزد را تقدیم می نمودیم.

در خاطرات شهر شوش محرم همان حسینیه ی اعظم بود.سینه زنی های آن خاص و سنتی بودند.شلوغی آن به حدی بود که گاه بیرون از آن مردم به سینه زنی می پرداختند.شاید هم حق داشتند زیرا همه ی مردم کم جمعیت شوش در آن زمان تنها این مکان را می یافتند.وخدا رحمت کند مرحوم غلامحسین شیرک را که با اخلاص نوحه می خواند و هر شب شعری خاص را عرضه می کرد.هر شب متعلق به یکی از شهدای کربلا بود.

انواع شام دادن ها در این ماه اجازه نمی داد تا کسی در خانه ی خویش باشد.گرچه همه ی شام ها رایج بودند اما بعضی به دلیل ثابت بودن معروف تر می شدند.به طور مثال شام روضه ی ما و مرحوم علی دینورزاده، فریح عرب،خشن عرب، یدی دیناروند،عزیز رفیعی ،حاج رحمان زرگر،کاظم باقری بیشتر سابقه داشت.

سینه زنی ها سنتی در محرم را می توان در دو نقطه ی مشخص دیگر نیز یافت.عباسیه ی دانیال که امروز اثری از آن نیست همراه باسخنرانی بود.سخنرانان بیشتر از خارج از شوش بودند.مرحوم قاضی و شهید دانش از معروف ترین سخنرانان بودند.دوم در خارج از حسینیه ی اعظم که شروع آن از همانجا  به سمت حرم دانیال رفتن و سپس بازگشتن بود.نقطه ی پایان سینه زنی نیز در همین مکان بود.

شب عاشور و تاسوعا شکل دیگری برای امثال من داشت.پای برهنه سینه زدن و جمله ی"شب تاسوعاست امشب کربلا غوغاست امشب" را هر گز فراموش نمی کنم.محرم در شوش با شب عاشورا و غلغله شدن آن شب و سپس آماده شدن برای رفتن به شبیه پایان می یافت.بعد از آن دیگر موردی که جمع آوری مشخصی باشد را نمی یافتیم مگر نقش ذوالجناح مرحوم احمد نصیری که در شام غریبان انجام می داد.من نام این مرحوم را هرگز فراموش نمی کنم.کنار اسبی که با رنگ ،خون آلود شده بود می ایستادم و همراه با همه می گفتیم"ذوالجناح کو پدرم خاک عالم بر سرم".

چای دارچین فقط در ماه محرم مزه داشت.امکانات شوش در آن زمان بسیار اندک بود.با تمام مشکلاتی که وجود داشت مردم محرم را با تمام تلاش ها و کوشش ها به خوبی برپا می کردند.دل های پاک و مخلص مردم برای من فراموش شدنی نیستند.کسی مانع کسی برای شام خوردن ها نبود.کودک و بزرگ سر سفره ی آقا اباعبدالله می نشستند و سیر بیرون می رفتند.محرم ماه کمک و یاری به نیازمندان بود.

تعزیه ی حسینی در ماه محرم دارای داستانی خاص و منحصر به فرد است و آن را باید در موضوع خود مطرح کرد اما همکاری مردم در این ماه بسیار مثال زدنی است.شاید بتوان موضوعی دیگر را نیز اضافه کرد و آن اینکه گرچه شوش شهری پاک و مذهبی بود اما افرادی اندک نیز بودند که مسیری غلط در زندگی داشتند و به اصطلاح با خوشگذرانی های خود معروف بودند اما همین افراد هم در این ده روز دست از پا خطا نمی کردند .من این را هرگز فراموش نمی کنم.

شهر شوش در ماه محرم بدون استثنا سیاه پوش بود.کمتر فردی را می یافتی که جامه ای سیاه بر تن نکرده باشد.بسیاری آن را نذر کرده بودند.بیرق های سر در خانه ها بسیار زیاد و دکان ها نیز با هر شکلی که داشتند حداقل یک پرچم سیاه برافراشته بودند.موزیک و موسیقی هرگز شنیده نمی شد.حتی بعضی از افراد شهر در این ده روز تلویزیون و رادیوهای خود را روشن نمی کردند.استثنای این مورد در شنیدن رادیو ،منحصر به سخنرانی های آقای کافی بود.

شوش هنوز همان راه را ادامه می دهد و محرم در خوزستان را می توان در شوش متجلی دانست.گاه این مهم به چله یا اربعین هم کشیده می شد و در این روز تمام شهرهای خوزستان به شوش وارد می شدند و برای زیارت حضرت دانیال نذر می نمودند.گرچه امروز شوش با دیروز بسیار متفاوت و مختلف است اما اساس محرم دوستی همچنان پا برجاست.