استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: تاریخ شوش را می توان با تعزیه بهتر معرفی کرد.تاریخچه ای که این مراسم داراست پر ابهت و درس آموز است.نه از این نظر که چنین مراسمی در ایران انجام نمی شود بلکه به دلیل علاقه ای که مردم قدیم شوش به امام حسین(ع) داشته اند و آن را به نسل های بعد منتقل نمودند.

واژه هایی که برای این فعالیت در طول تاریخ به کار رفته متفاوت و گاه فراموش شده است.دوران کودکی را که به یاد می آورم با کلمه ای به نام"دایره" برخورد می کنم.روستاهای لر زبان این کلمه را مرتب به کار می بردند و من نیز که دانش آموز بودم از دایره شکلی هندسی تصور می نمودم و مرتب از بزرگان می پرسیدم که مگر شکل آن دایره است؟گویا دایره گرفتن که برای انواع مراسم پهلوانی و نیز جشن ها و همچنین عزاداری ها دلیل عمده ی آن باشد.

از روزی که من به این مراسم علاقه مند شدم محل اجرای آن همین مکانی بوده که امروز نیز هست.کلمه ی شبیه نیز یکی دیگر از کلماتی است که زیاد به کار رفته است.نوشتن تاریخ تعزیه در شوش بسیار مهم و حیاتی است.من این را سال ها پیش به متصدیان پیشنهاد دادم اما اجرایی نشد.

مطالعات میدانی من نشان می دهند که بانیان اصلی این شبیه ساداتی بودند که در روستاهای اطراف شوش زندگی می کردند.شاید تعزیه های دیگری نیز دارای قدمت تاریخی باشند اما مربوط به مکان های دیگری از شوش هستند.به طور مثال تعزیه ی روستای خلف حیدر سال هاست که به زبان عربی اجرا می شود اما ارتباطی با تعزیه ی شوش ندارد.

روز عاشورا و برای همیشه ی به یادماندنی ،این مراسم برگزار شده و متصدیان مشخصی داشته است.در کنار این تعزیه و قبل از آن یعنی روز تاسوعا نیز مراسمی  در همین مکان به زبان عربی اجرا شده و هنوز هم ادامه دارد اما این مربوط به زمان بعد از عاشوراست که علاقه مندان آن را زودتر برگزار می کنند.

میدان شبیه برای بسیاری از مردم نمایی از واقعیت عاشوراست.گویی که امروز میدان جنگ و جهاد امام حسین در حال اجراست.پاکی و علاقه مندی مردم به تعزیه باعث شده که حتی بعضی از عصبیت و ناراحتی افرادی را که در نقش شمر و امثال آن بودند نفرین کنند و حتی درگیر لفظی شوند.

شبیه برای بسیاری از مردم حضور در صحنه ها بود.افرادی که نقش آفرینی کردند اکثرا هنرمندانه نبوده است.تمریناتی که فقط جنبه ی حفظی بود و با تئاتر امروزی فاصله ی زیادی داشته است.باید این افراد را تکریم نمود و یاد کرد.من بسیاری از آن ها را در نقش های مختلف دیدم و شناخت دارم.واقعیت این است که نوشتاری در مورد شبیه لازم و ضروری است.افراد نباید فراموش شوند.

بالای تپه ها نشستن و واقعه را به مدت طولانی تماشا کردن تنها عشق و علاقه می خواهد.افرادی که با پای پیاده از روستاهای اطراف برای دیدن می آمدند و هرگز احساس خستگی نمی کردند.ایکاش عکاسانی ماهر در آن زمان تصاویری منحصر به فرد می گرفتند.مادرانی که فرزندان خود را به کمر می بستند و راه های طولانی را طی می کردند.حرکت برای تماشا معمولا صبح زود و قبل از طلوع آفتاب صورت می گرفت.

تصور اینکه مردمانی به دور از میدان نشسته باشند و نقش آفرینان بدون داشتن انواع وسایل صوتی صدای خود را به آن ها برسانند،ساده نیست.این افراد با فشار بر حنجره ی خویش می کوشیدند تا کلمات را در قالب شعر به گوش تماشاچیان برسانند.معمولا تا چندین روز دچار مشکل حنجره ای و گرفتگی صدا می شدند.

خدا رحمت کند افرادی را که زحمت کشیدند و امروز در میان ما نیستند.در زمان های دورتر مرحوم پولادگر،چاهیده،پاطلا،ملا حسین،افسری،داخل،جزایری و شیرک و امروز غیاثی،تعبیرزاده،مستحفظ،سید عیسی،یاحسن، و بسیاری از کسانی که با کار و تلاش خود این مراسم را زنده نگه داشتند مورد توجه ی مردم و یادکنندگان باشند.

تعزیه ی شوش با سخت ترین زمان ها خود را مطرح کرد و در انواع فشارها رها نشد.در این مورد می توان به یک نمونه اشاره کرد و آن سال پنجاه و هفت است که رژیم انواع فشارها را می آورد و میدان امروز را به نوعی تعطیل کرد اما مردم در همان سال مراسم را در میدان چهار دیواری امروز آخراسفالت اجرا کردند.

اجرای تعزیه ی شوش با این قدمت علاوه بر نشان دادن علاقه به عاشورا و انقلاب امام حسین(ع) مبین موارد دیگری نیز هست.هنر در نزد مردم شوش همیشه وجود  داشته و ابتکار و خلاقیت نیز همراه با آن بوده است.تاثیر آن بر مردم به حدی بود که تصور نبود آن را در ذهن تحمل نمی کردند.این مهم حتی با بارش های زمستانی و نیز آب گرفتگی قابل رفع نبود.

تعزیه ی شوش را باید از نظرهای مختلفی مورد خطاب قرار داد.در خاطرات شهر وجود آن نشان دهنده ی قدمت و تاریخی طولانی است و از نظر شخصی نیز یکی از رویدادهای فراموش نشدنی دوران کودکی و جوانی فرد است.تعزیه ی شوش سمبل خوبی و پاکی مردمانی است که همچنان به اجرای آن دل بسته اند و بعید به نظر می رسد که روزی آن را رها کنند.امروز تعزیه ی شوش ثبت ملی شده و مایه افتخار مردمانی است که از دیروز تا به امروز همچنان در اثبات نیاز به آن می کوشند و در تلاشند.تعزیه ی شوش بخشی از زندگی گذشته ی من است.