مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار می‌گوید 223 هزار نفر از کارگران کشور که بدون میل و اراده از کار بیکار شده‌اند، مستمری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند که از این تعداد ۵۳ هزار نفر متعلق به استان تهران هستند. به گفته او، مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت است و تنها به کسانی تعلق می‌گیرد که واقعا بیکار شده باشند.

یکی از حمایت‌هایی که تأمین اجتماعی از نیروی کار دارد در حوزه بیمه بیکاری است. فلسفه وجودی بیمه بیکاری به سال ۱۳۶۶ بر می‌گردد که برای جبران خسارت ناشی از جنگ تحمیلی به کارگاهها، کارخانه‌ها و مراکز تولید و صنعتی آسیب دیده و تخریب شده و کارگرانی که در این جریان بیکار شدند، پیش‌بینی شد.

بیمه بیکاری به عنوان یک ابزار کاربردی در شرایط خاص در قانون کار گنجانده شده که به واسطه این ابزار کارگران می توانند در دوره بیمه ای خود کمتر متوجه بحران بیکاری شده و فرصتی برای جستجو برای کار دیگر داشته باشند.

 اما مقرری بیمه بیکاری شامل چه کسانی می‌شود؟

کریم یاوری مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی اینطور پاسخ می‌دهد که بیمه بیکاری به کارگرانی تعلق می‌گیرد که مشمول قانون کار بوده و حداقل شش ماه سابقه پرداخت بیمه داشته باشند لذا به کارگری که قصور کرده و مراجع تشخیص آن را اثبات کرده باشند، بیمه بیکاری تعلق نمی گیرد.

او می‌گوید: بر اساس قانون تشخیص برقراری مقرری بیمه بیکاری و اثبات ارادی یا غیر ارادی بودن آن با ادارات کار است و چنانچه کارگری به میل و اراده خود از کار بیکار نشده باشد مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شود.

آنطور که مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار گفته قانونگذار برای کارگر مهلت یکماهه در نظر گرفته که در این خصوص تشکیل پرونده دهد و مدارک و مستندات خود را ارائه کند که پس از تشخیص بلافاصله ظرف دو هفته، بیمه بیکاری برقرار می‌شود.

به گفته یاوری کارگرانی که به این شکل مقرری می گیرند ایام دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سابقه کار آنها محسوب می‌شود که برای افراد مجرد حداقل شش ماه و حداکثر ۳۶ ماه و برای افراد متاهل حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه خواهد بود.

به گزارش ایسنا، عامل اصلی در احراز شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری بر پایه اخراج استوار شده است به این معنا که بیمه‌شده، کار خود را به اختیار از دست نداده باشد؛ مثلا اخراج به دلیل عدم نیاز کارگر یا عدم تفاهم کارگر و کارفرما در ادامه همکاری صورت گرفته باشد.بنابر این چنانچه کارگر استعفا دهد یا ترک کار کند و یا بیکاری وی ناشی از خاتمه کار و تسویه حساب باشد بیکاری غیر ارادی محسوب نمی‌شود و طبعا شامل دریافت مقرری بیمه بیکاری نخواهد شد.همچنین کارگرانی که برخلاف میل و اراده خود بازخرید شوند ولی آماده کار باشند از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند خواهند بود.

کارگر اخراجی پس از اخراج یک ماه فرصت دارد تا به هیات‌های حل اختلاف وزارت کار مراجعه و درخواست مقرری بیمه بیکاری کند. در صورت عذر موجه مثل بیماری امکان مراجعه تا حداکثر سه ماه نیز وجود دارد. این مدت برای کارگرانی که از خدمت سربازی یا حضور در جبهه مراجعه می‌کنند و کارفرما از پذیرش آن‌ها خودداری می‌کند دو ماه است.

در حال حاضر غیر ارادی بودن بیکاری، ملاک اصلی برقراری حمایت‌های قانونی برای بیمه‌شدگان بیکار است و تنها افرادی می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند که به صورت غیر ارادی از کار بیکار شده و خروج از اشتغال به اراده و خواست آنها نبوده باشد.

تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری بر عهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین‌ اجتماعی است و شعب تأمین‌ اجتماعی بر اساس معرفی ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص برقراری مقرری بیمه‌ بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند.

پرداخت بیمه بیکاری نیز مطابق با حداقل دستمزد سالانه است به نحوی که حداقل مقرری بیمه بیکاری در سال ۹۶ همان رقم دستمزد سال جاری  ۹۳۰ هزار تومان است.

البته پرداخت بیمه بیکاری بسته به سابقه کارگر و مستند به سوابق بیمه‌ای او است و نشان می‌دهد که چه میزان استحقاق دریافت بیمه بیکاری را دارد.سابقه لازم برای برخورداری از مقرری بیمه بیکاری داشتن حداقل شش ماه سابقه قبلی است ولی در صورتی که بیکاری ناشی از تعطیلی کارگاه بر اثر حوادث غیرمنتظره از قبیل سیل،‌ زلزله و آتش سوزی نظیر حادثه آتش سوزی ساختمان پلاسکو باشد، نیازی به سابقه شش‌ماهه نیست و با یک روز سابقه هم مقرری مربوطه به کارگر بیکار تعلق می‌گیرد.

در صورتی که بیکاری پس از اتمام قرارداد کار مدت‌معین باشد و شخص بیمه‌شده نیز دارای یک سال سابقه در آخرین کارگاه و محل کار باشد، مشمول دریافت مقرری می‌شود به این نحو که با پایان قرارداد در قراردادهای مدت‌موقت، مقرری بیمه بیکاری به کارگر تعلق نمی‌گیرد ولی چنانچه بیمه‌شده در حین قرارداد موقت بیکار شود مشمول دریافت مقرری خواهد بود.

قطع مقرری بیمه بیکاری چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کنند در صورت اشتغال مجدد،‌ مقرری بیمه بیکاری آنان قطع می‌شود.همچنین در صورتی که پس از برقراری مقرری بیمه‌ بیکاری مشخص ‌شود که بیکاری بیمه‌ شده ناشی از اراده شخصی وی بوده یا بیمه ‌شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده و به رغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری ادامه دهد، باید وجوه دریافتی و کمک هزینه بیکاری را به سازمان تأمین‌ اجتماعی بازپرداخت کند.

تنها استثنا در جریان مقرری بیمه بیکاری در مورد افرادی است که در شروع بیمه بیکاری دارای ۵۵ سال سن یا بیشتر هستند و مادامی که مشغول به کار نشده‌اند در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه بیکاری باقی بمانند.

مطابق ماده هفت قانون بیمه بیکاری، کارگران مجرد حداقل ۶ ماه و حداکثر ۳۶ ماه و کارگران متأهل حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه با داشتن شرایط سابقه پرداخت حق بیمه و بیمه بیکاری و سایر شرایط مندرج در قانون که بدون میل و اراده از کار بیکار شده باشند «مقرری بیمه بیکاری» دریافت می کنند.

ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت محسوب می‌شود.

کارگرانی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند، در مدت برقراری مقرری می‌توانند از خدمات درمانی سازمان تامین اجتماعی، بازنشستگی، از کار افتادگی و احیانا فوت استفاده کنند.

در تمامی موارد دوران تعلیق از قبیل دوره سربازی، حضور در جبهه، مرخصی زایمان، مرخصی استعلاجی، مرخصی سفر حج، مرخصی‌های استحقاقی و مرخصی بدون حقوق، که پس از پایان مدت تعلیق کارفرما از پذیرش مجدد کارگر سر باز زند، مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود.

بهره‌مندی نیروی کار از حمایتهای اجتماعی از جمله ویژگی‌های جوامع توسعه یافته است و اینگونه حمایتها از کارکردهای اصلی نظام‌های بیمه و تأمین‌اجتماعی به شمار می‌رود.

بی تردید از دست دادن غیر ارادی کار یکی از حوادثی است که نیروهای کار را تهدید می‌کند از این رو برقراری بیمه بیکاری راهکاری مناسب و مطمئن برای تأمین زندگی در چنین شرایطی است.

ایران سومین کشور خاورمیانه است که بیمه‌ بیکاری را برای افراد تحت‌ پوشش قانون کار و قانون تأمین‌ اجتماعی خود پیش‌بینی کرده است.