استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: پرداختن به موضوع موسیقی در تاریخ شوش از نظرهایی یاری دهنده است.شاید برای بعضی این قضیه چندان مهم نباشد اما در حداقل شکل می توان هنرمندان را دارای سلیقه ی پیگیری دانست.شوش قدیم و قبل از انقلاب دارای ابعاد مختلفی از موسیقی سنتی بود.موسیقی در شوش با نوع فرهنگ حاکم هماهنگی داشت.

موسیقی در شوش برخلاف بسیاری از تصورات فقط جنبه ی شادی نداشت و خود در دو شکل عزا و شادی قرار می گفت.در میان اقوام مختلف این دو شکل رایج بود اما در شوش بیشترین کاربرد در دو جنبه را لرها و بختیاری ها داشتند.این دو خرده فرهنگ همراه با حماسه سرایی از موسیقی مخصوص استفاده می کردند.

موسیقی شادی در میان اقوام عرب هم جایگاه ویژه ای داشت.انواع استفاده های درست از آلات موسیقی که بیشتر ابتکاری و دست ساز بودند باعث می شد تا مراسم عروسی و شادی به طور مستمر ادامه یابد. در اطراف شوش استفاده از آلات موسیقی و سنتی لرها برای اعراب نیز رایج بود.من فکر می کنم که همدلی مردم شوش در سابق بسیار عمیق تر و معنا دار تر بود.

باید در این باره کتاب ها نوشت.پیشکسوتان موسیقی در شوش را باید معرفی کرد و خاطرات شهر تنها اشاره ای به این موضوع مهم دارد.ساز و دهل در شوش بیشترین کاربرد را داشت.افرادی که در زبان محلی به آن ها لوطی می گفتند کسانی مشخص بودند که یا در شوش ساکن بودند و یا از اطراف و روستا ها می آمدند و شادی مردم را کامل می نمودند.

معروف ترین آن ها مرحوم صید علی بود.مردی خوش برخورد و دارای توانایی رهبری گروه  که هم می خواند و هم می نواخت.اصالتا اهل شوش نبود اما سابقه طولانی در سکنی گزینی داشت.فرزندان او امروز در شوش ساکنند و همه متولد همین شهرند.کمانچه ی هنرمند جمشیدی نیز بسیار دلنشین بود.او هنوز هم می نوازد.گویا این هنر را نزد لرستانی های دارای سابقه و در خرم آباد آموخته است.البته خود نیز مبتکر بود و در عملکرد تغییراتی می داد.

نام های مختلفی را به یاد دارم اما نیازی به ذکر نمی بینم.شاید یکی از بهترین خاطرات مربوط به اختلاف میان ایران و عراق در دهه ی پنجاه باشد که کار به نزاع و درگیری های ارتشی نیز منجر شد.در آن زمان رئیس جمهور عراق حسن البکر بود.موسیقی برای آگاه کردن مردم وارد صحنه شد.تصاویری که از این حرکت باقی مانده است دارای ارزش ملی است.

در آن زمان ادعای شط العرب مطرح شد و اروند رود را برای عراق درخواست کرده بودند که هنرمندان شوش این شعر را اغاز نمودن."ای حسن البکر مرد دیونه   تا خلیج فارس مال ایرونه.چنین وضعیتی نیز در میان اقوام عرب به شکل هوسه مطرح بود و نوعی موسیقی و هنر شعر گویی که قابل تقدیر است.

در میان اقوام بختیاری هم در دو شکل شادی و غم از تشمال استفاده می شد.شادی در موسیقی بسیار لذت بخش بود و مردم با دستمال های رنگین و لباس های زیبای بختیاری به اجرا در میآوردند.ما نیز که بچه بودیم فقط تماشگر خوبی بودیم.حماسه در میان اقوام بختیاری بیشتر از لرها بود.

در موسیقی غم انگیز لرها واژه ی چمریانه کلامی آشنا بود.من برای اولین بار آن را در مراسم به خاکسپاری مرحوم سیف الله خان فیلی دیدم.اسبی را آماده کرده بودند و از کلمه ی کتل استفاده می نمودند و در عین حالی که همراه با آن بودم صدای موسیقی غم انگیز مردم را به فضای دیگری می برد.تا قبرستان عبدالله بن علی این کار ادامه داشت.

من چیزی از موسیقی غم انگیز اقوام عرب به یاد ندارم.دوست دارم تا اهلش آن را نیز به عنوان خاطره مطرح کنند.البته رفتارهایی که مبین غم و اندوه باشد را در مراسم مختلف اقوام عرب دیدم.انواع شعرهایی که در قالب یزله یا هوسه می گفتند و البته معنای آن ها را هم می فهمیدم برایم قابل تقدیر بود.

اموضوع مختلف موسیقی در شوش از این نظر مهم و حیاتی است که می توان اشکال آن را نیز یافت.به زبان ساده موسیقی در شوش تنها منحصر به آلات نبود بلکه انواعی از سرودها و ترانه هایی که مادران برای خواباندن فرزندان خویش به کار می بردند را نیز شامل می شود.گاه از این هم فراتر می رفت و انواعی از صداهای دلنشین مادران و خواهرانی که برای تفریح کوچک تر ها به کار می بردند و قابل بررسی و تاملند.

باید در قالب های مختلف خاطراتی به موسیقی محلی شوش پرداخت و آن را مطرح نمود.اهل فن باید چنین کار بزرگی را احیا کنند.فرهنگ شهر ما بدون شک تحت تاثیر خرده فرهنگ های مختلفی بود که هرگر با هم نزاع نداشتند و در کمال رفاقت و برابری برخورد می کردند.در عروسی ها و عزاداری هم احترام به نوع موسیقی کاملا مرسوم بود.شوش از این نظر یکه است و مانندی ندارد.

موسیقی در شوش قدیم معنا دار تر و بی ادعا تر از هر چیری بود.شوش را باید دوباره در فرهنگ موسیقی شناخت و برای آغازین دوباره ی آن خصوصا در بخش حماسی و آرام دهی مورد بازنگری تاریخی قرار داد.شوش به موسیقی قدیم خود می بالد.