از یک دهه گذشته تا امروز، در مجتمع کشت‌ و صنعت نیشکرِ هفت‌تپه، سه بار کارفرمای کارگران تغییر کرده است. وجه اشتراک این جابجایی‌ها چیزی غیر از مشکلات صنفی حل‌نشده برای کارگران نیست.

چهل و هفت روز پیش که مذاکراتِ شبانه‌ی کارگران معترض مجتمع هفت‌تپه با کارفرما خاتمه یافت، گمان می‌رفت بالاخره مشکلات صنفی این واحد صنعتی و کشاورزی در حال نزدیک شدن به نقطه پایان است. پرداخت دو ماه طلب مزدی سال جاری در ظرف مدت دو هفته، تسویه حساب بابتِ دو ماه مزدِ پرداخت نشده‌ سالِ ۹۴ کارگران پیمانکاری، تغییر قائم‌مقام مدیرعامل و شمار دیگری از مدیران ارشد مجتمع هفت‌تپه، پرداخت هرچه سریعتر سنوات پایان خدمتِ کارگران بازنشسته، سه‌ ماهه شدنِ حداقل مدت قراردادهای کارگران روزمزد و خودداری دولت و کارفرما از دخالت در انتخاباتِ نمایندگان صنفی کارگران، خواسته‌هایی بودند که کارفرمای هفت‌تپه در حضور مسئولان اداری شهرستان شوش، مسئولیت تامین آنها را پذیرفت.

با این‌حال، خبرهایی که در روزهای اخیر از کارگران هفت‌تپه به‌گوش می‌رسد، خلاف این تصور را نشان می‌دهد. بیش از یک دهه از تبدیل شدنِ بخش‌های مختلفِ مجتمع کشت‌ و صنعت هفت‌تپه به صحنه اعتراضات صنفی و کارگری می‌گذرد. اعتراضاتی که گرچه هربار فروکش‌ کرده‌اند اما مدتی بعد از جای دیگری در همین مجتمع دوباره سربرآورده‌اند.

به دنبال بازداشت موقت و چند ساعته‌ ۳۴ نفر از کارگران نیشکر هفت‌تپه که روز یکشنبه (پانزدهم بهمن‌ماه) اتفاق افتاد و درنهایت پس از اخذ تعهد خاتمه یافت، در تازه‌ترین تحول، کارگران هفت‌تپه در تماس با خبرنگار ایلنا گفتند: شماری از همکاران معترض‌ آنها روز گذشته (سه‌شنبه، ۱۷ بهمن‌ماه) با برپایی تجمعی اعتراضی، مقابل انبارِ بارگیری، خواستارِ روشن شدن وضعیت مطالبات معوقه شده‌اند اما در عین حال فعالیت در سایر بخش‌های صنعتی این مجتمع ادامه دارد.

در عین حال این پرسش همچنان پابرجاست که چرا نارضایتی کارگرانِ یکی از بزرگترین بنگاه‌های سازنده شکرِ کشور، همچنان ادامه دارد؟!

اجرای توافق آذرماه نیمه‌کاره مانده است

فریدون نیکوفر، یکی از فعالان کارگری نیشکر هفت‌تپه می‌گوید: ابعاد مشکلات کارگران مجتمع هفت‌تپه قابل تصور نیست. اینجا تقریبا نزدیک به ۳ هزار نفر به صورت ثابت مشغول به کارند و در ماه‌های برداشت‌ِ محصول حدود ۲۷۰۰ کارگر دیگر نیز برای نی‌بری به جمع آنها اضافه می‌شود.

وی در خصوص تغییراتی که کارگران هفت‌تپه بعد از خاتمه مذاکراتِ آذرماه مشاهده کرده‌اند، می‌گوید: مفاد این توافقِ شفاهی از خیلی جهات هنوز اجرایی نشده‌‌است. قرار بود به همه کارگران دو ماه دستمزد پراخت شود اما حالا بیشتر کارگران تنها دستمزد آبان‌ماه خود را گرفته‌اند و بابت ماه‌های آذر و دی هنوز طلبکارند.

نیکوفر همچنین درباره پرداخت مطالبات معوقه سال ۹۴ کارگران پیمانکاری می‌گوید: غیر از کارگران شاغل در یک شرکت پیمانکاری، بقیه کارگران پیمانکاری بالاخره توانستند مطالبات معوقه خود را دریافت‌کنند که این بسیار جای خوشبختی دارد. اما جدا از این مسئله، هنوز تکلیف پرداخت حق بن و مزایای پایه‌ی سنوات کارگران نامعلوم است.

در مورد مطالبات بازنشستگان نیز این فعال کارگری هفت‌تپه می‌گوید: بیشتر چک‌هایی که کارفرما بابت مزایای سنوات پایان خدمت به بازنشستگان داده، نقد نمی‌شوند. کارگرانی هم که مشمول بازنشستگی سخت و زیان‌آور  هستند، هنوز برای برقراری مستمری‌های خود، منتظر تسویه حساب کارفرما با سازمان تامین اجتماعی هستند.

او همچنین در مورد بازنگری قراردادهای کاری کارگران شاغل در هفت‌تپه می‌گوید: بازرسان کار چند روز آمدند و ایرادهای قانونی قراردادها مشخص شد اما هنوز هیچ اتفاقی برای اصلاح و بازنگری در قراردادها نیفتاده‌است.

در مورد تغییر مدیران ارشد مجتمع کشت و صنعت هفت‌تپه نیز این نماینده کارگران می‌گوید: یکی از خواسته‌های کارگران، تغییر قائم‌مقام مدیرعامل بود که خوشبختانه همان روزهای اول اتفاق افتاد. در مورد بقیه مدیران، اگرچه تغییراتی در قسمتِ صنعتی کارخانه اتفاق افتاده، اما هنوز کارگران منتظرند طبق توافق، بقیه جابه‌جایی‌ها نیز هرچه زودتر صورت بگیرد.

تشکیل نهاد صنفی کارگران نیز یکی دیگر از مطالبات بر زمین مانده کارگران هفت تپه است. کارگران خواستار ایجاد یک تشکل صنفی مستقل هستند اما کارفرما زیر بار نمی‌رود.

کارگرانِ هفت‌تپه خواهان بازگشت به روزهای اوج  هستند

رضا رخشان، از فعالان کارگری مجتمع کشت و صنعتِ هفت‌تپه به خبرنگار ایلنا می‌گوید: اعتراض کارگران تنها به خاطر دغدغه نان و معاش است. من یا دیگر همکاران معترض، قصدِ دخالت در امور اجرایی و مدیریتی را نداریم. تنها خواسته‌مان بازگشت مجدد هفته‌تپه به روزهای اوج گذشته است.

وی که از سال ۷۰ تاکنون به عنوان کارگر هفت‌تپه کار کرده‌ و درحال حاضر یکی از نیروهای قدیمی‌ هفت‌تپه محسوب می‌شود، منظور خود از بازگشت به روزهای خوبِ گذشته را اینطور توضیح می‌دهد: زمانی، نیشکر هفت‌تپه در کنار پالایشگاه آبادان، نگین صنایع استان خوزستان محسوب می‌شد. خانواده‌ها به اعتبار اینکه پسرِ فلانی در هفت‌تپه استخدام شده، حاضر به وصلت می‌شدند. همین آوازه باعث شد تا برای هم‌نسلان من و حتی نسلِ بعدی، کار کردن در هفت‌تپه یکی از بزرگترین آروزهای زندگی باشد.

این کارگر مجتمع کشت و صنعت هفت‌تپه یادآور می‌شود: امروز منشاء نود درصد از اعتراضات کارگران در هفت‌تپه، پرداخت نشدن معوقات مزدی است. متاسفانه در هفت تپه، از زمان مدیریت دولت تاکنون، دیوار بلند بی‌اعتمادی میان کارگران و کارفرما کشیده‌است. برای همین است که هرازگاهی، اعتراضات کارگری گسترده می‌شود.

وی می‌گوید: به عنوان کارگر با کارفرما تعارض منافع داریم، اما بودنِ و استمرار هفت‌تپه برایمان مهم است. ۱۰ سال پیش، دولت وقت با کاهش یک شبه‌ی تعرفه واردات شکر، بلایی به جان صنعت قند و شکر انداخت و همین مسئله به سرآغاز گرفتاری‌هایی تبدیل شد که تاکنون ادامه دارد و کارگران نیشکر هفت‌تپه هنوز با آن مشغول دست و پنجه‌نرم می‌کنند.

شرایطِ نامناسبِ اقتصادی، اجرای کامل توافق را به تاخیر انداخته‌است

این صحبت‌ها اگرچه از سوی کارگران هفت‌تپه مطرح شده‌است؛ اما جالب اینجاست که مشابه آن را می‌توان از زبان کارفرمای مجتمع کشت و صنعت هفت‌تپه شنید. روابط عمومی این مجتمع در پاسخ به خبرنگار ایلنا اینطور توضیح می‌دهد: حدود ۷۰ درصد از کارگران هفت‌تپه تاکنون دستمزد ماه آبان ماه را گرفته‌اند و قرار است به زودی بابت مطالبات ماه‌های آذر و دی با آنها تسویه حساب شود.

البته روابط عمومی هفت‌تپه دلیل این تاخیر را متاثر از وضعیت نامناسب اقتصادی می‌داند که عموم بنگاه‌های دولتی و غیردولتی امروز گرفتار آن هستند.

مطابق این اظهارات، ۵۷۰۰ کارگر در مجتمع هفت تپه مشغول کارند و در شرایطی که کارفرما هیچ برنامه‌ای برای تعدیل نیرو ندارد، فقط  گردش مالی مربوط به مزدِ کارکنان این مجتمع، به تا هشت‌و نیم میلیارد تومان در هر ماه می‌رسد.

در مورد مطالبات کارگران پیمانکاری نیز حرف روابط عمومی این است که مدیریت هفت‌تپه در مقام کارفرمای اصلی، مطالبات بیشتر کارگران پیمانکاری را پرداخت کرده و تنها کارگران یکی از پیمانکاران هنوز در صف طلبکاران ایستاده‌اند.

براساس این صحبت‌ها، شورای تامین شهرستان شوش به کارفرمای اصلی مجوز پراختِ مستقیم مطالبات کارگران پیمانکاری را داده است و به زودی براساس همین مصوبه، مطالبات کارگران پیمانکاریِ  باقیمانده نیز پرداخت خواهد شد.

در مورد مطالبات بازنشستگان نیز روابط‌عمومی هفت‌تپه مدعی است که تا این لحظه حدود ۶۰ درصد از بازنشستگان هفت‌تپه که ترک‌ِ کار آنها مربوط به آذرماه سال گذشته است، مراحل تسویه را سپری می‌کنند و باقیمانده آنها که تاریخ ترک کارشان اسفندماه سال ۹۵ اتفاق افتاده، به محضِ تامین اعتبار، تسویه حساب می‌شوند.

مسئله تاخیر در اصلاح قراردادهای کارکنان هفت‌تپه نیز موضوعی است که روابط عمومی هفت‌تپه در توضیح آن می‌گوید: طبق مذاکرات، این اقدام در دست‌ِ انجام است. صحبت از بازنگریِ بیش از ۵ هزار قرارداد کار درمیان است. برای همین اصلاح و انعقاد قراردادها به خودی خود، فرآیندی زمان‌بر است.

وی در مورد تغییرات مدیریتی که خواسته کارگران بود و به عنوان یکی از شرایط خاتمه اعتراض، در توافق شفاهی  گنجانده شد، می‌گوید: طبق توافق، قائم‌مقام مدیرعامل تغییر کرده است. جدا از این تاکنون شمار دیگری از مدیران این مجتمع تغییر کرده‌اند. اما مشکل این است که در دوران مدیریت دولتی، اقدامی برای انتقال تجربه مدیریتی و تربیت مدیران جوان صورت نگرفته. برای همین روند تغییر مدیران ارشد در هفت‌تپه به کندی پیش می‌رود و در برخی موارد افراد مجرب قدیمی به کار دعوت شده‌اند.

تغییرات متناوب مدیریتی و مشکلات پابرجا

از جمع‌بندی اظهارت فوق مشخص است که مشکلات مجتمع نیشکر هفت‌تپه کماکان پابرجاست و توافق دوجانبه نیز تاکنون به‌طور کامل اجرایی نشده‌است؛ اما تاریخچه این مجتمع و فراز و نشیب‌های گذشته در شکل‌گیریِ شرایط امروز بی‌تاثیر نیست.

از یک دهه گذشته تا امروز، در مجتمع کشت‌و صنعت نیشکرِ هفت‌تپه، سه بار کارفرمای کارگران تغییر کرده است. مرتبه اول زمانی بود که دولت نهم، تعرفه وارداتِ شکر را از ۱۴۴ درصد به۴۴ درصد رساند و با این کار موجی از بحران در صنایع قند و شکر کشور ایجاد کرد. این زمان اعتراض کارگران نیشکر هفت‌تپه باعث شد تا مدیریت این مجتمع از وزارت جهاد کشاورزی به وزارت صنایع و معادن وقت منتقل شود. با درنظر گرفتن مدیران منصوب وزارت صنعت و معدن به عنوان دومین کارفرمای کارگران کشت‌و صنعت هفت‌تپه، مدیریت خصوصی سومین کارفرمایی است که این کارگران داشته‌اند. این کارفرما از ابتدای سال گذشته آغاز به کار کرده‌است. فارغ از تمامی تفاوت‌ها، وجه اشتراک تمامی این سه کارفرما پابرجا ماندنِ مشکلاتِ کارگران است. اینکه  دلیل واردات بی‌رویه شکر، مدیریت ناکارآمد دولتی و یا مواجهه کارفرمای خصوصی با انبوهی از گرفتاری‌های اقتصادی، اوضاع را دشوار کرده، مهم است؛ اما از آن مهم‌تر اینکه در نهایت این کارگران هفت‌تپه هستند که هنوز دغدغه معاش خانواده‌هایشان را دارند.

گزارش: پانید فاضلیان