استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش مانند هر شهری دارای نام های خاصی است.این اسم ها که در طول تاریخ ایجاد شده اند دارای داستان هایی معین هستند.در واقع هر نام دارای پیشینه ی علتی است که باعث ایجاد شده است.برای توضیح بیشتر تنها به نکاتی که امروز هنوز هم باقی مانده اند اکتفا می کنم و سایر موارد را می توان در کتاب هایی نوشت و منتقل کرد.

مورد اول نام"چهار دستگاه" است.خیابانی که امروز شریعتی نامیده می شود اما مردم هنوز آن را به همان نام قدیمی می شناسند.علت این نام برگرفته از ساختمان سازی در دهه ی پنجاه است.در آن زمان ایجاد ساختمان با داشتن شکلی جدید و در واقع تو در تو مرسوم نبود و مردم ترجیح می دادند تا شکل سنتی خانه ها را داشته باشند.

در همین زمان آقایان عبدالرضا دانیالی،نصرالله زربخش و نیز مهندس فیلی اقدام به قرار داد با پیمانکارانی از دیگر شهر نمودند تا چهار دستگاه به شکل جدید برای آن ها بسازند.سهم مهندس فیلی دو دستگاه بود.شکلی تقریبا مدرن که در بیرون آن سنگ نما شده بود و همراه باشیشه به کار می رفت و در واقع سنگ و شیشه بود.این چهار دستگاه نمادی از نامگذاری گردید و هنوز هم ادامه دارد.شاید بعضی حتی دلیل آن را ندانند.

مورد دوم"احمد آباد" است.منطقه ای که هنوز به همین نام شناخته می شود و روبروی آخراسفالت آن دست آب قرار دارد.در آن زمان این منطقه خالی از سکنه بود و دو باغ بزرگ به نام های باغ احمد و باغ علا را داشت.مرحوم سید احمد احمدی که دارای نفوذ اجتماعی بود اقدام به ساختن خانه هایی در این مکان نمود و مردم محروم آن زمان نیز به پیروی از آن توسعه ی منطقه را رقم زدند.

گرچه این مرحوم می توانست در مناطق دیگری از شوش خانه سازی کند زیرا دارای قدرت مالی خوبی بود و حتی دولت نیز احترام او را داشت اما ترجیح داد تا در همین منطقه بماند و مردم را راهنمایی کند.مرحوم سید احمد احمدی به همین دلیل که مورد محبت مردم بود مشهور گشت و منطقه نیز به نام احمد آباد معروف شد.

مورد سوم واژه ی "آخراسفالت" است.این نام که گویی همچنان ماندگار است مربوط به اواخر دهه ی چهل است.در آن زمان شوش فاقد آسفالت جاده ها بود و در سال چهل و شش خیابان اصلی شهر و روبروی حرم دانیال که امروز امام خمینی(ر) نامیده می شود زیر سازی و آسفالت گردید.این کار تا نزدیک حسینیه ی اعظم و در نهایت به سمت پایین شهر کشیده شد.

به دستور دولت آسفالت آن تا حدی معین بود زیرا بودجه ی کافی در اختیار نداشت.دقیقا مکانی که امروز خیابان فرعی نانوایی شیخ راشد است این کار متوقف شد و آخر اسفالت  نامیده شد.با اینکه در دهه ی پنجاه این منطقه آسفالت شد و تا فلکه ی شهدا نیز رسید اما این نام همچنان بر جا باقی ماند.امروز دیگر از آخراسفالت به معنای اتمام اسفالت کاری خبری نیست اما نام همچنان پابرجاست.

مورد چهارم مربوط به "ابراهیم آباد" است.منطقه ای که قلعه عبدشاه نامیده می شد و روستایی در مجاورت شوش بود.کدخدایی آن بر عهده ی مرحوم حاج کلبعلی صیدالی بود که مردی خوش نام و کوشا بود.با شروع خانه سازی در شوش و نیز توسعه ی آن به سمت آن طرف شاوور کار ساختمان سازی نزدیک رودخانه نیز رایج شد.فردی که در آن بیشترین کوشش را داشت و ضمن خانه سازی خود نیز نفوذ اجتماعی معینی را منتقل می کرد مرحوم حاج ابراهیم دیناروند بود.

این فرد که اخیرا به رحمت ایزدی پیوست معروف به حاج ابر بود.مردم به پاس تشکر و قدردانی از او این منطقه را ابراهیم آباد نامیدند در حالی که کار کدخدایی را همچنان حاج کلبعلی انجام می داد اما معروف به ابراهیم آباد گشت.محترم بودن ایشان نزد شهرداری و کوشش های او برای دادن امکانات مانند آسفالت و لوله کشی آب دلیلی محکم برای این نام گشت.

مورد پنجم"حسن آباد" نام قبرستان آخراسفالت بود.این نام به این دلیل صورت گرفت که دولت قصد ایجاد قبرستان در پایین شهر را نمود و اقدامات خوبی را نیز انجام داد.اواخر دهه ی پنجاه با ایجاد غسالخانه ی نسبتا خوب توانست توجه ی مردم را به این منطقه جلب کند.اولین کسی که در این مکان دفن شد مرحوم حسن پشتکوهیان باوی بود که فردی خوش نام و جوان بود که بر اثر سانحه جان خود را از دست داد.

دفن او مصادف با نامگذاری نیز گردید.او ساکن در مطقه ی آخراسفالت بود و به همین دلیل تا مدت ها قبرستان حسن آباد نامیده شد.گرچه امروز کمتر از این نام استفاده می شود و نفوذ این مکان کم رنگ تر شده است اما قدیمی ها هنوز از همین نام استفاده می کنند.

مورد ششم که هنوز هم معروف است منطقه ی "خضیره" است.این منطقه دقیقا از میدان شهدای امروز شوش آغاز می شد و تا فضاهای بسیاری را پوشش می داد.تصاویر موجود از آن زمان تایید کننده این نام است.سبز بودن و سرشار بودن انواع گیاهان و بوته های خاص آن را به سرزمینی سبز تبدیل کرده بود و به همین دلیل خضیره به معنای سبز نیز به کار رفت.با اینکه اثری از سبزی آن زمان باقی نمانده است اما بسیاری از مردم هنوز از این نام استفاده می کنند.

البته نام های دیگری نیز در شوش مرسوم بود که بعضی از بین رفته و تعدادی نیز هنوز پابرجا هستند.کوشش هایی برای زنده نگه داشتن این نام ها و فرهنگ قدیمی شوش لازم می آید که امید است متصدیان شهر به فکر آن باشند.نام هایی مانند"گدار"،منطقه ی "آسیاب ها"،"رختشوخانه"،"مکینه"،"برق ستایش"،"دکتر یه تومنی"،"باغ مارها"،"مشک دوزی"،"پالان دوزی"،"حلبی سازی" و کولی ها از جمله ی آن هاست.