استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: مراسم عروسی در شوش دارای چهار شکل خرده فرهنگ بود که نشان دهنده ی نوعی تفاوت در برگزاری است.این چهار خرده فرهنگ که هر یک دارای خصوصیات ویژه است شامل دزفولی ها به عنوان اولین مردمی که در تشکیل شوش جدید تاثیر گذار بودند.طوایف عرب که عمدتا در روستاها سکنی داشتند.طوایف لر که مانند اعراب بیشتر در روستاها بودند و طوایف بختیاری که به دلیل اشتغال در دو شرکت هفت تپه مهاجر محسوب می شدند.

شاید کلیات شادی و خرسندی از وصلت مانند هم باشند اما تفاوت هایی نیز در مراسم ابتدایی تا برگزاری عروسی موجود بود که هنوز هم پا برجاست.باورهایی که عمدتا ناشی از گویش و سنت های پدرانه ی هر یک از اقوام چهارگانه است.نوع خواستگاری و باورهایی که محدود کننده ی ازدواج خارج از فامیل می گشت مهم ترین آن ها بود.

تغییراتی که با گذشت زمان در شوش حاصل شد بعضی از این باورها را دچار تغییر نمود و امروز کمرنگی آن ها احساس می شود، خصوصا مسئله ی ازدواج های فامیلی که محدود کننده ی این سنت می گشت.از این نظر می توان کلیات ازدواج را میان این چهار خرده فرهنگ مشابه دانست.

به زبان ساده در هر چهار شکل خواستگاری امری مهم تلقی می شد.مهریه برای تعیین وضعیت مطرح بود.عروسی به عنوان یک سنت لازم و ضروری مورد تایید قرار داشت و در نهایت کادو و هدیه به زوج های جوان به عنوان بخشی از تامین هزینه ها قابل دفاع بود.شوش با هر چهار شکل آن سازگار بود و هرگز مشکلی در این راه ایجاد نمی کرد.

در شوش جدید موسیقی نیز بخشی از مراسم را تشکیل می داد اما برای همه یک شکل نبود.در لرها ساز و دهل،در اعراب نوعی کمانچه ی محلی،در دزفولی ها خواندن اشعار و ترانه های محلی و در بختیاری ها تشمال و دستمال بازی معروف بود.

شوش قدیم که وسایل کافی در اختیار نداشت عروسی ها را ساده برگزار می کرد.گاه عروس را پیاده و زمانی نیز با اسب جا به جا می کردند.بعدا که نوعی وسیله وارد شوش شد از پیکاب و وانت بارها نیز استفاده می شد.به دلیل نزدیکی محل های عروس و داماد بیشتر مراسم و بردن عروس به شکل پیاده بود.چیزی به نام جهیزیه بران نیز مطرح و قابل ارائه بود.

در میان این چهار شکل ،نوعی عروسی نیز میان سادات برگزار می شد که اصلا موسیقی نداشت.بیشتر سادات شوش با صلوات عروس را به خانه می بردند و مردم نیز تنها همراهی موقتی می نمودند زیرا ادامه ای در بر نداشت.من به یاد ندارم که در این نوع مراسم حتی دست زدن هم وجود داشته باشد.

در مراسم عروسی های شوش بعضی از افراد که متعلق به اشخاص خاصی هم نبودند و خود را مقید و محدود به زبان یا گویشی خاص نمی نمودند با انواع حرکات خود مردم را به خنده می انداختند.آن ها بدون دریافت پول یا حق الزحمه ای تنها برای همکاری این کار را انجام می دادند.

در میان اقوام عرب رقص چوپیه دارای طرفداران فراوانی بود و همه ی فرهنگ ها آن را می پسندیدند و لذا نوعی آموزش نیز حاصل می شد به طوری که در این مراسم فقط اعراب به رقص و پایکوبی نمی پرداختند و دیگر اقوام هم برای همکاری مشغول رقص می شدند و البته طبیعی بود که مهارت لازم را نداشتند.

در میان اقوام لر هم نوازندگان به نواختن می پرداختند و رقص های معروف آن ها را به شکل های متفاوتی ارائه می نمودند.انواعی از رقص های تند و آرام که به وسیله ی یک فرد دستمال به دست رهبری می شد.البته استفاده از کمانچه به صورت غیر جمعی هم اجرا می گشت.در این مورد باز هم اعرابی بودند که برای همکاری این رقص را یاد گرفته بودند و خود را برای شریک نمودن در شادی فعال می نمودند.نوعی همدلی در میان مردم آن زمان وجود داشت.

در اقوام بختیاری هم دستمال بازی شکل زیبایی داشت و البته سخت هم بود.در این میان چوب بازی هم نوعی ورزش محسوب می گشت.افرادی که خواستار همکاری بودند خود را در این مسابقه شرکت می دادند و نوعی همدلی را منتقل می نمودند.مردم شوش هرگز دچار تفرقه و دو دستگی نشدند.تفاوت ها فقط نشان دهنده ی نگرش ها بود.

دزفولی ها هم از نظر لباس و نظم برگزاری و هم استفاده از موسیقی متفاوت از دیگر اقوام بودند.اگر تعارفی نباشد آن ها منظم تر مراسم را برگزار می کردند و هدیه و کادو را در مراسم دریافت نمی کردند و سه روزه را که نوعی مراسم هدیه گیری بود ،برگزار می نمودند.لباس های سبز نمادی از شادی برای آن ها بود.حنا بندان را آن ها بهتر برگزار می کردند . سوزم سوزه را آن ها ایجاد کردند.

عروسی در شوش قدیم با صفا تر از امروز بود.شام دادن محدودیتی نداشت و هر کس به هر اندازه که خواستار بود استفاده می کرد.سینی های بزرگ و چند نفره برای اقوام لر و عرب حالتی جمعی داشت و نوعی نزدیکی دل ها را مطرح می نمود.در بختیاری ها هم شام دادن رسم بود و هر کس به هر اندازه که می خواست استفاده می نمود.در دزفولی ها نظم شام دادن تک نفره بود و هرگز مانند سایر اقوام از سینی های بزرگ استفاده نمی شد.

نوشتن در باره ی فرهنگ عروسی در شوش قدیم و مطابقت آن با امروز نیازمند به ساعت ها وقت و صفحات بسیار دارد.شاید این نوشته تنها راهی برای آغاز باشد.باید بعضی از رفتارهای سخت و غیر قابل قبول برای امروزیان را بتوان مطرح کرد که در قدیم جاری بودند.نکاتی که اگر مطرح شوند تعجب آور خواهند بود.نکاتی مانند عدم توجه به نظر دختر که رایج ترین آن ها در زمان های قدیم بود.