استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: بررسی خاطرات کشاورزی در شوش دارای اشکال مختلف است.گاه زمین داری قابل مطرح شدن است و زمانی باغداری می تواند اساس بررسی ها شود.در این میان وجود آب فراوان و زمین های بایر و البته بدون اختلاف و کمتر توسعه یافته بیشترین تاکید را داراست.

محصولات کشاورزی و نیز شیوه های مختلف آبیاری نیز می تواند خاطرات فراوانی داشته باشد.شاید مهم ترین نکته در مورد کشاورزی و خاطرات آن که قادر است تا بر امروزیان تاثیرگذار باشد موضوع تملک زمین ها باشد.کشاورزان دیروز و بومی شوش کسانی بودند که تمام تلاش خود را برای تولید به کار می بردند و بدون کوچک ترین خساسیتی آن ها را در اختیار مردم قرار می دادند.

آب فروشی و پرداخت پول بها برای آب مطرح نبود.کانال هایی که بعدا به وسیله ی شرک اکباتان ایجاد شدند تنها یاور مردم در گسترش کشاورزی شدند.در این میان باید کشاورزی شوش را در خاطرات به دو شکل سنتی و صنعتی مطرح نمود.اطراف شوش مملو از تولیداتی بود که مشکل تغذیه ی مردم را رفع می کرد.

چقدر برکت خداوندی فراوان بود.باورکردنی نیست که امروز شوش با دیروز قابل مقایسه باشد.دو باغ بزرگ و معروف آن زمان شوش که به وسیله ی دو باغبان معروف یعنی ملا احمد و علا اداره می شدند مملو از انواع زردآلو؛آلو،انار و امثال آن بودند.دیوارهایی اطراف آن ها کشیده شده بود و ما به عنوان محصل در سایه ی آن ها درس می خواندیم.البته باغ علا معروف به باغ مارها بود.بسیار خطرناک و ترس آور محسوب می شد.

کشاورزی شوش تا قبل از سال پنجاه کاملا سنتی بود.مردم بومی اداره ی زمین ها را برعهده داشتند که بیشتر آن ها اهالی روستا ها بودند.اطراف شوش گندم،جو،برنج می کاشتند و این محصولات هم برای خوراک انسان ها مورد استفاده قرار می گرفت و هم نیاز دام ها و چارپایان را برطرف می کرد.من یادم می آید که بیمارستان نظام مافی زمانی زیر کشت برنج بود.

از سمت دیگر می توان به محصولاتی مانند هندوانه وخربزه،خیار و گوجه،لوبیا و باقلا،بادمجان و امثال صیفی جات اشاره نمود که برکت ها آنچنان بود که شوش نیازی به شهرهای دیگر نداشت.بهار در شوش همیشه سرسبز بود.شکل اداره ی آن ها هم فقط سنتی بود و نیازی به ورود تراکتور یا انواع وسایل جدید نبود.

مکان های جانبی نیز به تبع آن باعث رفع بیکاری بود.به طور مثال دو آسیاب بزرگ در شوش مخصوص گندم،جو و برنج بودند.یکی به نام مکینه ی ستایش و دیگری مکینه ی خردمند که اولی در نزدیکی مصلاست و دومی امروز تبدیل به پارکینگ چند طبقه ی در حال ساخت شده است.خاطرات ما از این دو مکان زیاد است.همه ی خاطرات هم خوش و هم قابل تعریفند.

شکل سنتی کشاورزی شوش تا اوایل دهه ی پنجاه به همین شکل بود.با ورود شرکت های خارجی مانند هاوایی و کالیفرنیا کار تسطیح اراضی صورت گرفت.شرکت هایی که گرچه از نظرهایی مضر به حال سیاست بودند اما از نظرهایی نیز مفید محسوب می شدند.

بهترین تاثیر آن ها برنامه ریزی برای انواع کشت ها بود.در این میان استفاده از دیدگاه های علمی برای تسطیح اراضی قابل تقدیر است.زمین هایی که در اطراف شوش بودند هرگز دارای استانداردهای کشت نبودند.با ورود این شرکت ها ضمن اشتغال زایی بسیاری از مسیرهای کانال های آب معین شدند و مردم روستاها برای اشتغال فعال گشتند.

ورود کشاورزی صنعتی و دارای برنامه دقیقا در همین زمان آغاز گشت.گرچه بعضی با ورود آن ها موافق نبودند اما به نظر می رسد که باقی ماندن این نوع تفکرات باعث گردید که امروز در شوش مشکلی به نام تسطیح در اطراف نباشد.انواع وسایل کاشت،داشت و برداشت از خارج وارد می شد و مردم با کمترین آموزش دارای آگاهی های لازم می شدند.

من شخصا در این شرکت مشغول به کار بودم.برنامه های آن ها برای توسعه ی زمین های کشاورزی قابل قبول بود.انواع کشت های پاییزی و تابستانه را در نظر داشتند و تفکر انتقال چغندر قند از شوش به وسیله ی خطی ریلی به اهواز را مشاهده کردم.شوش قادر بود تا به یک قطب مهم در جهان کشاورزی تبدیل شود.

امروز بعد از گذشت پنجاه سال مردم بر همان زمین ها کشت می کنند و آماده ی بهره بردای می باشند.هیچ زمینی نیاز به تسطیح در آن حوزه را ندارد و انواع تراکتورهای باقی مانده از آن زمان توانستند تا بخشی از مشکلات را حل و فصل کنند.

گرچه امروز بسیاری از صاحبان زمین های کشاورزی در شوش شخصا به این کار مشغول نیستند اما از باقی مانده ی تلاش های شرکت ها بیشترین سودها را می برند.بعضی از این زمین داران کارگران همان شرکتند.

خاطرات کشاورزی در شوش می تواند کمک دهنده ی بسیاری به برنامه ریزان برای توسعه ی آن باشد.شاید ادامه ی همان برنامه های قبلی که به صورت مکتوب موجودند جوابگو باشد.باید از دیگران استفاده ها کرد.این مهم خصوصا در برنامه های توسعه ی خوراک دام بسیار مهم و حیاتی است.این برنامه ها را به یاد دارم.