استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: تاریخ شهرداری را از دو نظر می توان تعقیب کرد.اول از نظر تشکیلات و اینکه چرا این ارگان به وجود آمد و دوم از نظر خدماتی که افراد درون آن به مردم نمودند.هر دو موضوع هم مهم هستند اما ما در خاطرات شهر به مواردی اشاره می کنیم که جرقه ای برای پیگیری ها باشد.تاریخ شوش در این بخش هم جالب و خواندنی است.

بدون شک ایجاد شهرداری در شوش تابع تشکیلات سازمانی کشور بود.در واقع همان قانونی که بیان می کرد که با این جمعیت می توان شهرداری داشت.ما در شوش و قبل از ایجاد این ارگان ،مسئولی برای توسعه نداشتیم.مطالعات تاریخی من نشان می دهند که در کار ساختمان سازی حرم دانیال نظر می داد و یا حتی شکایت می نمود.شوش زیر نظر دزفول اداره می شد و به تبع آن هر تصمیمی که در آن شهر گرفته می شد در شوش هم اجرایی می گشت.شاید مطالعات نشان دهد که چرا بیشتر کارمندان شوش، دزفولی بودند.

ابتدای تشکیل شهرداری در شوش نشان می دهد که ارگانی مستقل نبود.انواع تصاویری که در اختیار است نشان می دهند که بخشداری و شهرداری در هم ادغام بودند و یک ساختمان در اختیار داشتند.شاید بتوان نتیجه گرفت که با ورود بخشداری نوعی خدمات شهری در این ارگان انجام می گرفت که نشان دهنده ی استقلال شهرداری نبود.

مطالعات من نشان می دهند که ابتدای تشکیل بخشداری روبروی مسجد جامع و در کوچه ای که هنوز هم موجود است ، در خانه ای اجاره ای بود.این خانه امروز پشت بانک ملی قرار دارد.درخت کناری در درون آن بود و مردم برای رفع مشکلات خود به آن مراجعه می کردند.فردی به نام کلانتر هم بخشدار بود و هم شهردار.فردی که کلاهی بر سر داشت و لباس های مخصوص کارمندان را می پوشید.

این ساختمان بعدا به روبروی موزه منتقل گشت و خانه ی مرحوم مجید تعبیرزاده را اجاره گرفت.در آن زمان سازمان آب امروزی نیز زیر نظر شهرداری اداره می شد.تصاویر باقی مانده از آن زمان تایید کننده ی این موضوع است.تا زمانی که شهرداری دارای استقلال عمل نبود کار چندانی صورت نمی گرفت.به طور مثال تا سال چهل و پنج کار آسفالت سازی در شوش موردی خاص را در بر نداشت.گرچه در همان سال و کم کم خیابان امام امروزی و به منظور ایجاد تردد مقابل حرم آسفالت گردید اما این مهم هم از طریق دزفول صورت گرفت.

در ابتدای سال چهل و هشت ساختمان جدیدی افتتاح گردید که در نوع خود شیک بود.این ساختمان که امروز شورای شهر نامیده می شود دارای امکاناتی مانند تانکی بزرگ آب بود که نشان می داد توجه ی بیشتر به شهرداری است.آب شهر از این مخزن تامین می شد.گاه استفاده از آن به قدری کم بود که مامورین شهرداری مجبور می شدند تا هر چند وقت یک بار آن را در جوی روبروی ساختمان تخلیه کنند.

در این ساختمان  شهرداری و بخشداری دارای یک مکان بودند و این امر تا جدا سازی بخشداری که به محل فعلی فرمانداری منتقل گردید ادامه داشت.نامه هایی که از آن زمان باقی مانده است نشان می دهد که شهردار و بخشدار دارای یک مسئولیت بودند.به طور مثال هر گاه که بخشدار برای مرخصی به خارج از شوش می رفت از نیروهای فرهنگی برای جانشینی استفاده می کردند و حکم شهردار و بخشدار می دادند.

پرداختن به خاطرات شهرداری از این نظر می تواند مهم باشد که قادر است تا شهرداران و کارمندان اولیه را به مردم معرفی کند و بتواند خدمات آن ها را مورد نظر قرار دهد.خدماتی که با نبود امکانات قابل توجه بودند.من نام بعضی از این شهرداران را که خدمات مهمی انجام دادند را به یاد دارم.البته پرداختن به تاریخ شهرداری نیازمند به مطالعات میدانی بیشتری است و اسناد به جای مانده می توانند یاری دهنده نیز باشند.

شهرداری به نام فرمت وجود داشت که فکر می کنم اهل کرمانشاه بود.بدون شک کرد بود اما اینکه از سایر مناطق کرد نشین آمده بود یا نه دقیقا نیازمند به مطالعات بیشتری است.بودجه ی شهرداری را دولت تامین می کرد و چیزی به نام عوارض وجود نداشت.کار ساختمان سازی چندان منظم نبود.هر کس در هر زمان که می خواست تغییرات لازم را در خانه سازی می داد.از نظر نام باید گفت که عنوان شهردار در قبل از انقلاب تنها شامل سه نفر می شد و مابقی شهردار _ بخشدار بودند.این سه نفر  حجتی، سیاحی و فیلی بودند.

کم کم کارها شکل گرفت و در زمان افرادی مانند سیاحی که من او را دیدم شکلی از نظم را ایجاد کرد که در این میان افرادی مانند عدالت پور و مرحوم بابا احمدی موثر بودند.این شهردار موتورسیکلتی داشت و گویا اهل سوسنگرد یا شادگان بود زیرا لهجه ی خاص آن منطقه را داشت.گاه ظهرها او را می دیدم که با بیل خیابان ها را تمیز می کند و از مردم می خواست که به او کمک کنند.آقای اشرف زاده هم سال ها امور شهرداری شوش  را انجام می داد .او حسابدار شهرداری بود

شاید منظم ترین شکل از فعالیت های شهردای را بتوان به زمان مهندس فیلی نسبت داد.با ورود او به این تشکیلات که البته  موقتی بود (زیرا وی در استخدام آموزش و پرورش بود )نوعی فعالیت های حساب شده در شوش انجام گرفت.هنوز به یاد دارم که می گفت طرح بازارچه کردن مقبره ی عبدالله بن علی را مکتوب کرده اما با مخالفت های شدیدی از طرف بازار روبرو شده است.من شخصا نقشه ی آن را دیدم.

او برای من شکلی از این بازارچه را توضیح داد.آن زمان من محصل اما مسائل شهر را هم علاقه مند بودم.آنچه امروز در اطراف دعبل خزائی شکل گرفته همانی است که مهندس فیلی مطرح کرد، با گستردگی بیشتری و البته که او اشتغال را در آن زمان مهم و زیبا سازی را موثر می دانست.

تاریخ شهرداری و شورای شهر آن زمان را نیز می توان جزئی از گذشته ی شوش دانست.قبل از پیروزی انقلاب ،انتخابات شورای شهر انجام گرفت و کسانی با نام که من همه را می شناسم، عضور شورای شهر شدند.چون احتمال می رود که این نوع افراد راضی به ذکر نام نباشند لذا چشم پوشی می کنم .برای اطلاع باید گفت که دو شورای شهر با انتخابات تشکیل گردید که من نام همه ی آن ها را در اختیار دارم.این دو شورا با رای گیری شهرداران را انتخاب کردند اما استاندار وقت انتخاب اول را که حجتی بود لغو و تنها فیلی به کارشش ادامه داد.

باید در این باره توضیحات مفصلی داد اما در چنین وضعیتی گذرا کافی به نظر می رسد.به طور مثال نباید نقش مرحوم گیرشمن را در تاثیر گذاری بر انتخاب شهرداران و بخشداران نادیده گرفت.وی متعصب به شهر بود و بارها ایراداتی به آبادانی شوش وارد می نمود.

هنوز بعضی نمی دانند که چرا ایشان تا این حد در شوش نفوذ داشت اما باید توضیح داد و برای همه روشن نمود تا از این به بعد این سئوال در ذهنشان به وجود نیاید.او استاد  فرح دیبا(همسر شاه پهلوی) در دانشگاه پاریس بود و به این دلیل مورد احترام وی بود و هر خواسته ای را اجرا می کرد.

این امور نباید فراموش شوند.نیاز به تکمیل و توضیحات بیشتری دارند.شاید دایره المعارف شوش نام زیبایی برای پرداختن به موضوع باشد.از ما گفتن و توضیح دادن و از دیگران مشوق ساختن و دلسوزی نمودن.ما امید به نگاشتن داریم.شهردای شوش بعد از پیروزی انقلاب در ساختمان شورای شهر مستقر گردید .

اولین شهردار بعد از انقلاب محمود صیدالی بود.من بارها و در ابتدای فعالیت های بعد از انقلاب در آنجا حضور می یافتم.از کارهای ماندگار ایشان، ایجاد جاده ی جدید برای خروج از شهر بود که شبانه آن را انجام داد.همین جاده ای که از کنار میدان شبیه می گذرد.من نظاره گر کار او بودم.البته تغییر مسیر رودخانه ی شاوور و ساختن پارک ساحلی نیز از کارهای مشخص او بود.

سایر شهرداران بعد از وی عبارت بودند از:نمازی، باغبان، پدرام، موسوی، یاسمی، پرآور، مانعی، یزدان خواه، قضائی، هادی نژاد، قربانی و زمانی اصل.