استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: تشکیلات دولتی شوش از نظر تاریخی با ایجاد بخشداری وارد نظم و قانون شد.این مهم قبل از اینکه شوش سروسامانی بگیرد هرگز اجرایی نشد.مراجعه به تاریخ شوش نشان می دهد که این شهر بعد از سکوتی طولانی فقط به دلیل توجه ی کاوشگران می توانست تغییر و تحول داشته باشد.درست است که وجود مقبره ی حضرت دانیال(ع) قادر بود تا بر اساس باورهای مذهبی سکنی گزینی را به همراه داشته باشد اما واقعیت این است که مراحل تشکیل شوش جدید تحت تاثیر ورود کاوشگران قرار گرفت.

شوش با گذر از مرحله ی کاروان سرایی و تبدیل شدن به روستا مورد توجه ی دزفول قرار گرفت و عملا بخشی از این شهرستان شد اما بخشداری منصوب نگردید.شاید بتوان نوعی کاوش برای یافتن تاریخ دقیق بخشداری در شوش را از میان اسناد فرماندای دزفول یافت اما این بدان معنی نیست که از دیگر نکات غافل شد.کوشش های ما در این زمینه از طریق تحقیقات محلی و مراجعه به بعضی از افراد با سنین بالا و همچنین تعدادی از اسناد صورت گرفت.

به طور مثال همزمانی تاسیس شهرداری و بخشداری می توانست بخشی از مطالعات باشد.در هر صورت بخشداری به عنوان مهم ترین ارگان دولتی برای رونق و برنامه ریزی در شوش تاثیر گذار بود.افزایش جمعیت خصوصا با تشکیل شرکت های نیشکر و کاغذ پارس بسیار یاری دهنده بود.شوش در مرحله ی رشد خود از شکل روستایی به بخش تبدیل گردید و این آغازی بر شهر نشینی گردید گرچه تا سال چهل و شش کمترین آسفالت گیری صورت گرفت.خیابان امام امروزی در همین سال آسفالت گردید.

مطالعات من نشان می دهند که بخشداری شوش ابتدا در روبروی مسجد جامع و همراه با شهرداری ایجاد گردید و بخشدار آن از طریق دزفول منصوب می گردید.آقای کلانتر را می توان قدیمی ترین بخشدار نامید اما اینکه آیا او اولین بود یا نه؟نیاز به تحقیق دارد.سپس به روبروی موزه منتقل گردید که تصویر آن موجود است.در این زمان هنوز آقای کلانتر بخشدار بود.

با ساختن محلی به نام بخشداری که امروز شورای شهر است و البته همراه با شهرداری شکلی از نظم به وجود آمد که قابل تامل است.مطالعات نشان می دهد که به احتمال زیاد این ساختمان مخصوص شهرداری بود زیرا بعد از مدتی مکان بخشداری به ساختمانی جدید و البته زیبا که امروز اثری از آن باقی نمانده منتقل گردید.محلی که فرمانداری امروز بر آن بنا شده و دقیقا امروز فضای ابتدایی و خالی فرمانداری است.تصاویر گویایی از این مکان باقی است.

بخشداران متفاوتی وارد شوش شدند که تقریبا همه ی آن ها غیر بومی بودند.افرادی که به این منصب برگزیده شدند از استان خوزستان هم نبودند.من بعضی از آن ها را به یاد دارم.آقای موسوی نامی بخشدار بود که سید بود.هوشیار حسینی نیز بخشداری بود که موهایی بلند داشت و مجسمه ی یادبود شاه را در محلی نزدیک بخشداری که امروز مصلاست بنا کرد.هنوز فراموش نمی کنم که او در همین مکان نیز مراسم دعوت از مسئولین برای ازدواج خود را برگزار نمود.

آقایی از استان لرستان نیز به عنوان بخشدار وارد شوش شد که تقریبا فعال بود.کمتر آزار می داد و به طور مستمر در بازار گشت می زد و اجناس را کنترل می نمود.خانم او نیز فرهنگی و مدیر مدرسه بود.این فرد آقای ساکت نام داشت و گویا هنوز در قید حیات است.گفته می شود که ساکن خرم آباد است.چند سال پیش و در تعطیلات نوروز او در شوش یافت شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی ابتدا شخصی به نام کیانی از دزفول به این سمت برگزیده شد و سپس خلف رضایی جای او را گرفت.وضعیت انقلاب و بومی گرایی در این رابطه دارای داستان های فراوانی است.انواعی از تظاهرات تحت عنوان بومی گرایی باعث هرج و مرج هایی در ابتدای انقلاب گردید.آخرین بخشداری که قبل از جنگ منصوب گردید اقای امیری نامی بود که من بارها با او جلسه داشتم و در جریان تخلیه ی شوش نیز او را دیدم.وی به سختی طرفدار بنی صدر رئیس جمهور وقت بود.

البته افرادی مانند کریم چناری که فردی بومی بود نیز به این منصب رسید و کم کم شوش از بخشداری به فرمانداری تبدیل گردید.بررسی این موضوع می تواند جالب باشد و نیازمند به بازنگری در نوشته ها و مرور اسناد دارد.شاید آنچه امروز در مورد انتخابات و توجه مردم به فرمانداری است در قبل وجود نداشت اما این بدان معنی نیست که هیچ انتخاباتی انجام نگرفت.

فراموش نمی کنم که انتخاباتی به نام نماینده بود اما چنان سرد و بی توجه که گاه ماموران بخشداری تنها چند حوزه در نظر می گرفتند.این نماینده شامل دو شهر شوش و اندیمشک می شد.اقای حجتی و نیز موقر از این طریق نماینده شدند.من چیزی از تبلیغات ندیدم.

بخشداری تنها در دو مورد نوعی انتخابات مردمی برگزار کرد که شورا نام داشت.من این دو مورد را می توانم تایید کنم که تصاویری از کاندیداها پخش می شد و نوعی جنب و جوش دیده می گردید.افرادی برای انتخاب شدن تلاش می کردند تا بدین سان بتوانند شورای شهر را تشکیل دهند.تصاویر متعددی از این انتخابات موجود بود که متاسفانه نابود و از بین رفتند.البته اندکی نیز باقی مانده است.

بخشداری شوش به عنوان نماینده ی دولت چندان فعالیتی به نفع شهر نداشت.هر آنچه دزفول تصمیم می گرفت اجرا می کرد.ما که دوران های مختلف زندگی را در این شهر گذراندیم احساسی مبنی بر تاثیر دار بودن بخشدار نیافتیم.گاه بخشدار در مراسم چهارم آبان و نیز اهدای جوایز ورزشکاران شرکت می کرد و خودی نشان می داد.تاریخی خموش در این رابطه قابل تعریف است.

البته این بدان معنی نیست که برای بررسی بیشتر نیازی به مطالعات نباشد.شوش در هر زمانی می توانست نوعی تلاش را داشته باشد.به طور مثال رابطه ی میان گیرشمن و دولت که در شوش دارای سابقه ای طولانی است قابل تامل است.نهادی که می توانست شهر را متحول کند قادر به اجرای خواسته های مردم نبود و شاید هم نمی توانست و قادر به شناخت مشکلات نبود.

تحقیقات میدانی من در مورد اشخاص و بخشدارها به این شکل به نتیجه رسید که افرادی با نام در این شهر آمدند و رفتند و تا شروع فرمانداری با همین عنوان باقی ماندند.بدون شک روحیات آن هاقابل بررسی است اما به دلیل گذرا بودن این تاریخ من فقط به ذکر نام آن ها می پردازم.کسانی که در زمان خویش دارای مسئولیت بخشداری و شهردای را توام داشتند.

آقایان علوی، دلیری، مصیب، وکیلی، آقاجانی، منظری مقدم، ساکت، هوشیار حسینی(قبل از انقلاب)، خلف رضایی، امیری، توکلی، چناری، ساکی(بعد از انقلاب)