استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش از نظر خدمات شهری و البته در ابتدای تشکیل بسیار ضعیف بود.مردم هنوز  به زندگی شهری عادت نداشتند.بیشتر عادات عشایری بود.این مهم خصوصا از این نظر که شوش مهاجر پذیر و در درون خویش مردمی بومی نداشت بسیار تاثیر گذار بود.آنچه مردم را به دور هم جمع کرده بود یافتن شغل و مشغول شدن در میان تپه ها به صورت فصلی و در آخر هم شرکت های نیشکر و کاغذ پارس بود.

روستاهای اطراف هم شوش را فقط برای خرید انتخاب کرده بودند و خود زندگی در روستاها را ترجیح می دادند.علت آن هم مشخص بود زیرا در روستاها نعمت فراوان بود و مردم ضمن کشاورزی به دامداری و پرورش انواع حیوانات و باغداری مشغول بودند.در واقع منبع اصلی آذوقه برای مردم شوش روستاها بودند.

از طرف دیگر شوش محل گذر از استان هایی مانند ایلام و لرستان به خوزستان بود.گردشگران نیز از این محل دیدن می کردند.بر این اساس تفکر پذیرایی از آن ها شکل گرفت و این مهم در قالب کبابی ها تشکیل گردید.تا آنجایی که قدیمی ها به یاد دارند شوش در هنگام غروب کاملا تعطیل می شد و مغازه ای باز نبود که خدمات دهد.آنچه به عنوان غذا خوری یا کبابی مطرح بود فقط مخصوص ناهار می گشت.

تفکر ایجاد کبابی از دزفول شکل گرفت.در آن زمان کباب دزفول معروف بود.بسیاری از مردم شوش که برای خریدهای مخصوص به دزفول می رفتند بدون شک از این غذا استفاده می نمودند و حتی در برگشت تعاریفی را تقدیم می نمودند.ما به عنوان دانش آموزان نسل جدید آن زمان که مجبور بودیم تا امتحانات نهایی سال ششم را در دزفول بگذرانیم از این نعمت برای ناهار استفاده می کردیم.

در شوش اولین فردی که این تفکر را به عمل تبدیل نمود مرحوم علی شیخ دزفولی معروف به علی شیخی بود.او که متولد سال هزار و دویست و هشتاد و چهار بود در محلی که امروز صندوق قرض الحسنه ی امام حسین است اقدام به باز کردن دکانی برای تهیه ی کباب نمود.من با ایشان در سال های قبل صحبت کردم.می گفت که خودش در دزفول کارگری می کرد و زمانی که مسلط شد به شوش آمد و به این کار اقدام نمود.

وی در سال هفتاد و چهار فوت کرد و تا زمان حیاتش در شوش باقی ماند.البته اواخر فقط برای مرحوم مصطفی حسن پور معروف به مصطفی کبابی کارگری می کرد.شاید هم نوعی تفریح برایش تصور می شد.گویا از او فرزندی باقی نمانده است.تصویری از ایشان در اختیار ما هست.بنابراین باید او را بنیانگذار کبابی در شوش نامید.

در ادامه ی این خدمات باید به افراد دیگری نیز اشاره نمود که بعد از مرحوم شیخی به این کار مبادرت کردند.معروف ترین آن ها مرحوم احمد بشکار یا همان احمد کبابی است.او که مهاجری از استان ایلام بود در کنار همان کبابی قبلی و البته روبروی آن اقدام به کباب پزی کرد.گویا کار او بهتر از سایرین بود.هنوز فرزندان او این حرفه را دنبال می کنند و دکانی که از قبل خریداری نموده بودند را در اختیار دارند.

بعد از ایشان می توان به مرحوم سلطانعلی کبابی اشاره نمود که هم شغلش و هم نام خانوادگی اش یکی بود.او کارگر مرحوم شیخی بود و در کنار او این فن را آموخت و در همان مکان نیز کبابی دایر کرد.البته فرزند او حاج حسن نیز در حال حاضر دارای کبابی در منطقه ی آخراسفالت است.کباب های این پدر و پسر معروفند.

از دیگر افراد معروف آن زمان می توان به غلام یاسینی نیز اشاره نمود.آن طور که من شنیده ام ایشان اصالتا بختیاری است و سال ها پیش مرحوم پدرش به دزفول مهاجرت می کند و سپس فرزندان او به شوش نقل مکان می کنند.بیشتر برادران او قصاب بودند اما وی که در قید حیات است امروز از این کار نیز بازنشسته شده است.پاکی و صداقت او زبان زده عام و خاص بود.

با استقبال مردم از کباب خوری ها کار توسعه ی آن نیز انجام گرفت و انواعی از رستوران ها و نیز کبابی ها تشکیل گردید.شاید از معروف ترین افراد بعد از قدیمی های شوش بتوان به دو برادر حسن پور اشاره نمود.برادر کوچکتر که روبروی موزه کباب فروشی داشت و مردم آن را می پسندیدند.مردی خوش برخورد و بسیار خونسرد بود.

برادر کوچکتر که حاج مصطفی نام داشت مردی مسلط و مردمی بود که تا آخر عمرش به همراه دیگر برادرش در کبابی فعالیت می کرد.مغازه ی او هنوز پا برجاست و ایشان رحمت خدا رفتند.مصطفی کبابی از این نظر که پاک و مورد اعتماد مردم بود بیشترین مشتریان را در اختیار داشت.او هرگز ترشرویی نمی کرد و کباب های او واقعا طبیعی بودند.روش و کار او می تواند سرمشق بسیاری از جوان های کبابی امروز باشد.

پرداختن به تاریخ خدمات شوش می تواند نوعی قدردانی از مردمانی باشد که در سخت ترین شرایط بیشترین خدمات را انجام دادند.به نظر می رسد که این نوشته ها بتوانند یاد و خاطره ی مردمان پاک گذشته را زنده نگه دارند.از ما نوشتن و از دیگران هر آنچه باشد به خودشان مربوط می شود.می نویسیم و قدردانی می کنیم تا آیندگان نیز به این رفتار عادت کنند و بدانند که هیچ کار خوبی بدون پاسخ و اجر نخواهد بود.