امواج خیزش های مردمی طی دو سال اخیر كه از منطقه شمال آفریقا و سرزمین های تونس و مصر و لیبی آغاز شد، زمینه فعالیت گروه های مختلفی را فراهم كرده است.

گرچه نگاه های دیكتاتورمآبانه حكومت های بسته این منطقه طی سال ها، خفقان و فضای بسته سیاسی را برای اكثر احزاب و گروه ها فراهم آورد اما بیش از همه، دایره عمل برخی گروه های تندرو محدود شده بود.

بنابراین به نظر می رسد آغاز تحولات در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا)، فضای نسبتا مناسبی را در اختیار این گروه های سركوب شده قرار داده است تا پس از سال ها در خود فرو رفتن و انزوای سیاسی، تشكیلات مخفی و زیرزمینی خود را به دنیای واقعی و فضای موجود بكشانند.

البته این بار، این گروه ها با توجه به تجربه های تلخ گذشته از هر امكانی بهره می برند تا مانع برقراری دوباره آن دوران و بازگشت شرایط قبلی شوند. همین امر ممكن است بر میزان افراط گرایی های آنان بیفزاید.

** تونس و مصر؛ جرقه نخستین اتفاق ها

------------------------------------------------------

نمونه این امر را می توان در تونس و در زمان حكومت 22 ساله 'زین العابدین بن علی' رییس جمهوری فراری این كشور، دید.

بن علی ، راه را برای تحركات گروه های مختلف از جمله احزاب اسلامی یا تندروهایی مانند القاعده بست. به زندان افتادن رهبران بسیاری از این گروه ها، جایگاه آنان را نزد بخشی از افكار عمومی كه از نابرابری ها و بی عدالتی های اعمال شده توسط حكومت مركزی به تنگ آمده بودند، ارتقا بخشید.

در مصر نیز 'حسنی مبارك' رییس جمهوری بركنارشده این كشور، طی 30 سال حكومت خود مانع فعالیت گروه های سیاسی ریشه داری مانند اخوان المسلمین شد. همین اوضاع برای گروه های تندرویی مانند سلفی ها در این كشور حاكم بود و در عمل، زندان های مصر با مبارزان سیاسی این گروه ها انباشته شده بود.

بجز آثار روانی و اجتماعی ناشی از وجود زندانیان سیاسی در حكومت مبارك بر افكار عمومی، رهبران این گروه ها كه طیف های وسیعی از گروه های اسلامی، لیبرال- سكولار، مسیحی و ... را تشكیل می دادند، فرصتی مناسب را برای آشنایی با عقاید یكدیگر در زندان ها یافتند.

همین امر در كشوری كه بارها مقابله میان گروه های مذهبی مختلف مانند مسلمانان و قبطیان كشته شدگان بسیاری را بر جا گذاشته است، زمینه نزدیك شدن آرا و نظرات این افراد را فراهم می كند؛ گرچه به نظر می رسد تا نهادینه شدن این قدرت و پذیرش تضارب اندیشه های دینی و قومی در مصر، راه زیادی باقی مانده است.

** لیبی و یمن؛ نمونه های مداخله غرب علیه تندروها

-------------------------------------------------------------------------

جنگ لیبی گروه های تندرو منطقه را به تحركات جدید واداشت. بخشی از این گروه ها لباس مخالفت با قذافی را بر تن كردند و دسته دیگر حتی حمایت از رهبر كشته شده لیبی را در روزهای انقلاب بر عهده گرفتند.

از جمله این گروه ها، دسته 'طواریق' بودند كه پس از سرنگونی حكومت قذافی در مهرماه 1390، راهی مناطق شمالی مالی در سرزمین مادری خود شدند و در عمل، ناامنی و ناآرامی را به كشور خود بردند.

گروه 'انصار الدین' دارای اندیشه های تندروانه سلفی و وابسته به القاعده مغرب عربی نیز در شمال مالی دست به اقدام های خودسرانه و اعلام خودمختاری زده است.

گروه سلفی 'وعظ و جهاد' در سال 1385 به القاعده پیوست و نام خود را به گروه القاعده مغرب عربی تغییر داد. این گروه در مناطق وسیعی از آفریقا شامل بخش هایی از لیبی،‌ الجزایر، مغرب،‌ تونس، نیجر، موریتانی و مالی فعالیت دارد.

درگیری های گاه و بیگاه رخ داده در الجزایر، مغرب و دیگر كشورهای منطقه بهانه لازم را به دست كشورهای غربی برای مداخله نظامی در این منطقه داده تا جایی كه فرانسه بارها از وارد شدن مالی به جنگ برای مقابله با گروه های تندرو حمایت كرده است.

آمریكا نیز كه بارها علاقه مندی خود را به منطقه شاخ آفریقا و كشورهای شمالی قاره سیاه اعلام كرده است و پیشینه حملات نظامی به كشورهایی مانند سومالی دارد، القاعده مغرب عربی را جای پای مناسب تری برای ورود به سرزمین هایی می داند كه هنوز گرد و خاك های ناشی از انقلاب ها و خیزش های مردمی اخیر را از تن نزدوده اند.

'ملیسا بل' كارشناس مسائل بین المللی، چهاردهم مردادماه با اشاره به سفر وزیر امورخارجه آمریكا به چندین كشور آفریقایی به شبكه تلویزیونی 'فرانس 24' گفت: آمریكا تلاش می كند نفوذ و سلطه خود را میان كشورهای آفریقایی گسترش دهد، اما برای رسیدن به این هدف بزرگ با دو مانع و تهدید اساسی چین و القاعده روبروست.

نمونه دیگر از تلاش های آمریكا برای حضور نظامی در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا)، سفر نهم مردادماه 'لئون پانتا' وزیر دفاع آمریكا، به تونس- نخستین كشور انقلابی در شمال آفریقا- بوده است.

شبكه خبری فرانس 24 در همان روز طی گزارشی هدف پانتا را از سفر به شمال آفریقا، 'اقناع كردن رهبران این منطقه برای مقابله با القاعده' عنوان كرد.

یمن به دنبال حادثه یازدهم سپتامبر در سال 1380 به عنوان یكی از اهداف مبارزه آمریكا با به اصطلاح تروریسمی تبدیل شد كه نماینده آن، القاعده معرفی شد. پس از آن، آمریكا نیروهای خود را در قالب كادر آموزشی در پلیس و ارتش یمن، وارد این كشور كرد.

هواپیماهای بدون سرنشین آمریكایی نیز هر از گاهی، خاك یمن را به بهانه یافتن پناهگاه های نیروهای القاعده شخم می زدند.

با آغاز اعتراض های مردمی به حكومت 33 ساله 'علی عبدالله صالح' رییس جمهوری بركنار شده یمن، القاعده مناطق نفوذ خود را گسترش داد كه البته با مخالفت خاصی نیز بین ساكنان این شهرها روبرو نشد؛ چرا كه برای آنان، فقط این مهم بود كه تحت حاكمیت دولت خودكامه صالح نباشند.

'عبدربه منصور هادی' معاون صالح، كه با طرح اعضای شورای همكاری خلیج فارس بویژه عربستان سعودی و حمایت كاخ سفید به قدرت رسیده است، پیش از این بارها قول همكاری با آمریكا را برای مبارزه با القاعده داده بود. بنابراین پس از در اختیار گرفتن دولت موقت، نیروهای ارتش را راهی مناطق جنوبی كرد تا شهرهای در اختیار نیروهای القاعده را باز پس گیرد.

** تندروها در سوریه

----------------------------

سوریه طی ماه های اخیر مامنی برای گروه های تروریستی بویژه اعضای القاعده شده به طوری كه حتی صدای مقام های لبنانی نیز درآمده است.

سوم مردادماه روزنامه روسی 'كامرسانت' نوشت: بخش قابل توجهی از گروه های مخالف دولت سوریه را تروریست های القاعده تشكیل می دهند كه با نیروهای دولتی می جنگند.

این روزنامه با اشاره به انتشار تصاویر ویدئویی از رژه افراد مسلح در گذرگاه مرزی سوریه و تركیه با پرچم القاعده افزود: سازمان های اطلاعاتی عربستان سعودی نیز به حضور بیش از 6 هزار عضو القاعده در میان مخالفان مسلح دولت در سوریه اذعان كرده اند.

پنجم مردادماه نماینده دائم سوریه در سازمان ملل متحد گفت: مردم كشورم به دنبال رهایی از گروه های افراطی، افكار وهابیت، سلفی ها و پترودلارهای عربستان و قطر هستند كه برای شعله ور كردن آتش فتنه در سوریه هزینه می شوند.

حمایت های عربستان از گروه های تروریستی تندرو، فقط به سوریه و لبنان محدود نشده و دامنه آن، به عراق نیز رسیده است.

به نوشته هفتم مردادماه پایگاه 'الانتقاد' لبنان به نقل از منابع مطلع سعودی، پس از انتخاب 'بندر بن سلطان' به عنوان رییس سازمان اطلاعاتی، این كشور كمك های مادی و لجستیكی خود را به گروه های تروریستی مسلح در عراق كه به دلایل مختلف طی چند سال گذشته متوقف شده بود، از سر گرفته است.

** تهدید تندروها در خاورمیانه

-----------------------------------------

گرچه تجربه ها در تونس، مصر و حتی مغرب كه اصلاحاتی ریشه ای را در دستور كار قرار داده است، نشان می دهد گروه های میانه رو از اقبال عمومی بیشتری نسبت به گروه های دیگر برخوردارند اما نمی توان از تاثیر حضور تندروها غافل شد.

این امر بویژه به دلیل استقرار حكومت های اسلامی و ملت های مسلمان در منطقه اهمیت بیشتری می یابد؛ زیرا كشورهای غربی طی سال های اخیر و پس از واقعه یازدهم سپتامبر 1380 موجی قدرتمند از تبلیغات رسانه ای و عملیات نظامی را علیه گروه های اسلامگرا راه انداختند كه منجر به بروز جنگ هایی در افغانستان و عراق شد.

ارایه چهره ای خشن و ضدمردمی از اسلام و مانور دادن روی برخی عقاید تندروانه این گروه ها از جمله برنامه های رسانه های غربی برای ایجاد فضایی كاذب بود تا افكار عمومی كشورهای غربی را با اقدام های دولت ها برای اعمال فشار بر كشورهای اسلامی همراه كند؛ غافل از اینكه تمام این برنامه ها برای سلطه بر منطقه استراتژیك خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است.

در این میان، نمی توان نسبت به نقش رژیم صهیونیستی در پشتیبانی از برخی گروه های تندرو بی توجه بود.

بیست و هفتم شهریورماه 1389 روزنامه الجزایری 'النهار'، با استناد به بیانیه یك مجموعه یهودی ضداسراییل درباره حمایت لجستیك موساد از گروه القاعده در كشورهای مغرب عربی نوشت: موساد در حال حاضر تلاش دارد تا با ایجاد یك شبكه مزدور آفریقایی، اروپاییان را برای سفر به منطقه ساحل آفریقا ترغیب كند تا آنان را تحت پوشش گردشگری یا سرمایه‌گذاری به این منطقه بكشاند، سپس آنان را به مناطق مخفی گروه‌های تروریستی وابسته به گروهك القاعده برده و باج‌خواهی كنند.

بر اساس این گزارش، طرح رژیم صهیونیستی در این منطقه ایجاد گروهك‌های متعدد برای تجارت اسلحه و مواد مخدر برای تامین مالی القاعده و بی‌ثبات كردن كشورهای مغرب عربی بویژه الجزایر است.

با این حال، به نظر می رسد حمایت های این رژیم از گروه های تندرو منطقه، با آغاز تحولات اخیر دچار وقفه شد. حتی به نظر می رسد این رژیم در پی از دست دادن هم پیمانان منطقه ای خود، از آینده نه چندان دوری كه در انتظار آن است می هراسد.

همچنین سوم مردادماه موسسه 'پژوهش های امنیت ملی' رژیم صهیونیستی وابسته به دانشگاه تل آویو، اعلام كرد 'هرچند مجموعه های سلفی وابسته به القاعده امروز به طور جدی علیه دولت سوریه فعالیت می كنند اما بیم آن می رود در آینده آنان به تهدیدی جدی علیه برخی دولت های منطقه و حتی معارضین سوریه تبدیل شوند'.

گرچه گروه های القاعده و سلفی با وجود نگاه ها و برداشت های تند خود در مسائل گوناگون، هیچ موضع خاصی علیه رژیم صهیونیستی نگرفته و از این منظر، خیال حامیان اصلی غربی و منطقه ای رژیم صهیونیستی در این زمینه تا حدودی راحت است اما به هر حال، حضور این گروه ها در منطقه امكان هر گونه برنامه ریزی راهبردی را بدون توجه به آنان از بین می برد. به این ترتیب، اختیار عمل كامل نیز از دستان صهیونیست ها خارج می شود.

بنابراین در شرایطی كه تغییرات منطقه منا و البته تلاش های برخی كشورهای غربی و حاكمان منطقه ای برای منحرف كردن موج موجود به سمت تعدادی از كشورهای مشخص آن هم به منظور كنترل آن و ممانعت از رسیدن آن به سرزمین های خود، منجر به حمایت های مالی و نظامی از گروه های تندرویی شده كه تا پیش از این جایگاه چندانی در معادلات منطقه ای نداشته اند، طبیعی است منتظر بازخورد دیر یا زود این امر باشیم.

تجربه نشان داده است گروه های تندرو در صورت دستیابی به سلاح و قدرت سیاسی، در نهایت نقشی مانند طالبان را در افغانستان بازی خواهند كرد و به تهدیدی برای همه منطقه تبدیل خواهند شد.

از سوی دیگر، با توجه به نگاه های افراط گرایانه خود، پا را از دایره اطراف خود فراتر خواهند گذاشت و تحركات خود را به سوی اروپا و آمریكا سوق خواهند داد.

در چنین شرایطی، بهانه لازم برای این كشورها نیز پیش خواهد آمد تا علاوه بر تاخت و تاز بر اسلام، برای سركوب تندروهایی كه چهره ای خشن از این دین به نمایش می گذارند، وارد عمل شوند و بازاری جدید برای مصرف اسلحه های تاریخ مصرف گذشته خود و خالی كردن انبارهای تسلیحاتی و بكارگیری جوانان بیكار غربی پیدا كنند.

از سوی دیگر، تسلط بر منطقه ای سرشار از منابع طبیعی و دارای ذخایر نفت و گاز كه مهمترین آبراهه های جهان را نیز در خود دارد، از دیگر تبعات حضور غرب در خاورمیانه به بهانه مبارزه با گروه های تندرویی خواهد شد كه با حمایت های مستقیم آنها بر سر كار آمده اند.

در این میان، آنچه نصیب كشورهایی كه پایگاه این گروه های تندرو هستند، می شود جز دود و آتش برآمده از ویرانه ساختمان ها و اشك و زاری انسان های بیگناه آسیب دیده در این میانه نخواهد بود؛ امری كه مسلما به پر شدن جیب شركت های غربی و عقب افتادن بیشتر سرزمین هایی از جهان اسلام منجر می شود./ایرنا