زخم كهنه 17 ماهه ناآرامی ها در سوریه، روز به روز عمیق تر می شود و تحمل درد آن برای ملت این كشور طاقت فرسا شده است. درگیری های خشونت بار میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح، شهرهای مختلف سوریه را تبدیل به میدان جنگی تمام عیار كرده است. هر روز ده ها نفر كشته و زخمی می شوند و صدها نفر دیگر نیز از ترس جان خویش، خانه و كاشانه را رها می كنند و آواره این سو و آن سو می شوند. جنگ، خون و ویرانی چهره اصلی سوریه این روزهاست.

گذر زمان نیز نه تنها هیچ كمكی به حل و فصل بحران نكرده بلكه نفرت و كینه دو طرف درگیری را از یكدیگر بیشتر كرده و خشاب اسلحه هایشان را نیز پرتر از همیشه و دامنه آتش آنها را نیز وسیعتر كرده است. در وضعیتی كه دو طرف درگیر در بحران سوریه، به حرف و وعده یكدیگر اعتمادی ندارند، چشمان نگران مردم سوریه، در انتظار راه حل های پیشنهادی از خارج از این كشور و به یك معنا منتظر میانجی گری و پادرمیانی است.

اما جامعه جهانی تاكنون نتوانسته این انتظار را برآورده سازد و در عمل اندكی از رنج ملت سوریه بكاهد و نوید بخش صلح در این كشور باشد. گرچه بسیاری از كشورهای جهان سخن از ضرورت كمك به حل بحران در سوریه می گویند اما یا در این مسیر تنها شعار داده اند و یا طرح های پیشنهادی آنها هیچ كمكی به حل بحران نكرده كه هیچ؛ بحران را نیز گسترش داده است.

به نظر می رسد عامل اصلی ناكامی روندهای بین المللی برای حل بحران سوریه در این بوده كه بیشتر طرح ها و اقدامات بین المللی در مورد سوریه به جای آنكه دربردارنده اصل بی طرفی و صلح طلبی باشد، یكجانبه و غیرسازنده بوده و از همین رو خود تبدیل به یك مانع در پیشبرد صلح شده است.

نشست اخیر سازمان همكاری اسلامی در عربستان نمونه بارز تبلور آشكار ناكامی روندهای بین المللی در حل و فصل مسالمت آمیز بحران در سوریه است. در نشست فوق العاده ای كه روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد، عضویت سوریه در این سازمان به حالت تعلیق درآمد. این در حالی است كه به موازات این تصمیم، هیچ اشاره ای به مسلح بودن مخالفان دولت سوریه و ضرورت خلع سلاح آنها نشد.

گرچه گفته می شود هدف از این تصمیمات كمك به حل بحران در سوریه است، اما تجربه نشان داده این گونه مواضع و اقداماتی كه تنها از یك طرف درگیری حمایت می كند، نتیجه ای جز بی اعتمادی طرف مقابل نسبت به این گونه رویه ها نخواهد داشت.

به عبارت دیگر اقدام اخیر سازمان همكاری اسلامی در تعلیق عضویت دولت سوریه در این سازمان باعث خواهد شد كه دولت این كشور خود را در موضعی تدافعی قرار دهد و به جای ارایه امتیازهایی برای حل بحران، به دنبال روش هایی برای دفاع از خود و جلوگیری از ضربه زدن طرف مقابل به خود باشد.

نگاهی به مواضع عربستان سعودی كه خود پیشنهاد دهنده نشست فوق العاده سازمان همكاری اسلامی در مكه مكرمه بود، نشان می دهد كه چنین تصمیم ها و نشست هایی در پایان نمی تواند كمكی به حل بحران داشته باشد. عربستان سعودی از جمله كشورهایی است كه آشكارا خواهان سقوط دولت بشار اسد در سوریه است و از مخالفان این كشور حمایت می كند. مقام های سعودی بارها از ضرورت ارسال كمك های نظامی به مخالفان سخن گفته اند.

افزون بر این كشورهای بارز دیگر مخالف دولت سوریه همچون آمریكا، بریتانیا، تركیه و قطر نیز طی ماه ها و هفته های اخیر مواضعی مشابه با دولت عربستان سعودی داشته اند. اظهارات اخیر 'ویلیام هیگ' وزیر خارجه بریتانیا مبنی بر كمك 5 میلیون پوندی این كشور به ارتش آزاد سوریه كه اصلی ترین گروه مسلح مخالف دولت است موید این نكته است كه چگونه كشورهای مخالف دولت سوریه، نه تنها كمكی به حل بحران در این كشور نمی كنند بلكه خود آتش بیارانی برای معركه سوریه شده اند.

تجربه طرح صلح كوفی عنان نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب در بحران سوریه، نیز یكی دیگر از مواردی است كه رویكرد غیرسازنده كشورهای تاثیرگذار منطقه ای و فرامنطقه ای در قبال این كشور را نشان می دهد. در حالی كه طرح صلح عنان برای بحران سوریه متضمن آتش بس و گفت و گوی دو طرف برای حل بحران بود، كشورهای مخالف دولت سوریه بارها سخن از ضرورت براندازی دولت بشار اسد می راندند كه همین مساله مانع بزرگی را پیش روی این طرح قرار داد به طوری كه كوفی عنان را مجبور به استعفا از سمتش كرد.

بنابر آنچه گفته شد این سوال مطرح می شود كه آیا در فضایی كه دولت سوریه خود را در برابر مخالفانی می بیند كه از سوی كشورهای مخالف آن، حمایت مالی و نظامی و سیاسی می شوند، آیا می توان انتظار كوتاه آمدن و خالی كردن صحنه را به نفع مخالفان داشت؟ تردیدی نیست كه جانبداری بیشتر روندهای بین المللی در مورد سوریه از مخالفان دولت، نتیجه ای جز گسترش فضای دو قطبی در این كشور نخواهد داشت.

نتیجه چنین وضعیتی نیز البته یك چیز بیشتر نیست و آن افزایش خشونت و درگیری و خرابی برای سوریه است كه دود آن در نهایت به چشم همه سوری ها خواهد رفت.

روز جمعه سازمان ملل اعلام كرد كه 'اخضر ابراهیمی' وزیر خارجه سابق الجزایر بعنوان نماینده ویژه این سازمان و اتحادیه عرب جایگزین كوفی عنان می شود. اخضر ابراهیمی 78 ساله دیپلمات كهنه كاری است كه تجربیات مهم و دشواری از جمله وساطت و میانجیگری در جریان جنگ های داخلی لبنان، افغانستان، عراق و هائیتی را در پرونده خود دارد. با این وجود وی در حالی به عنوان نماینده جدید سازمان ملل و اتحادیه عرب در بحران سوریه معرفی می شود كه گسترش درگیری های خشونت بار و اصرار كشورهای غربی و همپیمانان منطقه ای آنها برای براندازی دولت بشار اسد، راه دشواری را پیش روی وی برای یافتن راه حل بینابین و مرضی الطرفینی قرار داده است.

به نظر می رسد با انتخاب اخضر ابراهیمی جامعه جهانی بار دیگر در آزمون دیگری قرار گرفته است. تردیدی نیست كه جامعه جهانی مسئولیت بزرگی در قبال ناآرامی ها در سوریه دارد. گسترش خشونت ها و خرابی ها ایجاب می كند تا دولت ها و سازمان های بین المللی با هدف پایان دادن به این بحران، راه حل های سازنده و واقع گرایانه ارایه دهد. بی تردید تاریخ در مورد عملكرد جامعه جهانی در قبال بحران در سوریه و میزان تعهد كشورهای دیگر برای اتخاذ موضع مسئولانه و جلوگیری از خشونت افسار گسیخته در این كشور قضاوت خواهد كرد./ایرنا