حدود یك ماه پیش كه درگیری های مسلحانه میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح به دمشق پایتخت سوریه -كه تا آن زمان نسبت به دیگر شهرهای این كشور آرام بود-، كشیده شد بسیاری این احتمال را مطرح كردند كه با فراگیر شدن ناآرامی ها در دمشق دیری نخواهد پایید كه دولت سوریه سقوط كند. این پیش بینی اما به حقیقت نپیوست و نیروهای دولتی توانستند مناطقی را كه مخالفان تحت كنترل خود گرفته بودند یكی پس از دیگری از دست آنها خارج كند.

مخالفان پس از ناكامی در دمشق در فاز دوم عملیات خود روی به حلب پرجمعیت ترین شهر و پایتخت اقتصادی سوریه آوردند كه همچون دمشق در ماه های اخیر وضعیت نسبتا باثباتی داشت. مخالفان تمام توان خود را گذاشتند تا حلب را از دست نیروهای دولتی خارج كنند. مخالفان، جنگ با نیروهای دولتی در حلب را 'ام المعارك' (مادر نبردها)، خواندند. گرچه نبرد در حلب، گسترده تر و طولانی از درگیری ها در دمشق شد، اما با این وجود تیر مخالفان در حلب نیز به سنگ خورد و بسیاری از مناطق حساس تحت كنترل آنها، به دست نیروهای دولتی افتاد.

سنگینی كفه ترازوی درگیری ها به نفع نیروهای دولتی در سوریه، جبهه بین المللی و منطقه ای مخالف دولت 'بشار اسد' را كه حساب ویژه ای برای درگیری ها در دمشق و حلب باز كرده بود، ناكام ساخت. چنین وضعیتی باعث شده تا این كشورها تغییراتی را در روش مواجهه با دولت سوریه بدهند، تا بلكه وضعیت مخالفان مسلح را تغییر دهند و به آنها توان رویارویی دوباره بدهند.

بر این اساس بتازگی از سوی كشورهای غربی، در محافل سیاسی و رسانه ای طرحی به نام ایجاد منطقه حائل در مناطق مرزی سوریه ارایه شده كه هرچه زمان می گذرد، ابعاد عملی تری پیدا می كند به طوری كه جمعه گذشته برای نخستین بار این پیشنهاد بطور رسمی از سوی تركیه در شورای امنیت مطرح شد.

اگرچه این طرح به دلیل اختلافات موجود در شورای امنیت و نیز وجود پاره ای مشكلات در اجرا شدن آن، مورد تصویب قرار نگرفت اما هنوز مقام های كشورهای غربی مخالف دولت سوریه از ضرورت اجرای این طرح سخن می گویند. مساله ای كه نشان از جدیت این كشورها در اجرا شدن این طرح دارد.

اما طرح ایجاد منطقه حائل چیست و چرا در این برهه، كشورهای مخالف دولت سوریه به دنبال اجرا شدن آن هستند؟

كشورهای طرفدار این طرح معتقدند كه باید برای حفظ جان غیرنظامیان و نیز ده ها هزار سوری كه درگیری ها باعث آواره شدن آنها شده، مناطقی در حاشیه مرزهای سوریه تاسیس شود كه تحت كنترل نیروهای دولتی سوریه نباشد تا به غیرنظامیان آسیبی وارد نشود.

پیشنهادكنندگان این طرح در حالی سخن از ضرورت حفظ جان غیرنظامیان می رانند كه حمایت های پیدا و پنهان خود این كشورها از مخالفان مسلح در سوریه، خود یكی از عوامل اصلی تشدید بحران و درگیری بوده است.

بنابراین به نظر می رسد ایجاد منطقه حائل نه با اهداف بشر دوستانه بلكه بیشتر در جهت اهداف این كشورها برای سقوط دولت بشار اسد در سوریه است.

بر این اساس به نظر می رسد، كشورهای مخالف دولت سوریه در نظر دارند پس از اعمال احتمالی طرح ایجاد مناطق حائل، این مناطق را تبدیل به كانون فعالیت مخالفان دولت سوریه كنند تا از این طریق هم زمینه برای تشكیل یك دولت موقت از سوی مخالفان در مناطق حائل ایجاد شود و هم كمك های خارجی به مخالفان آسان تر از گذشته شود. بر این اساس توان لجستیكی مخالفان در نبرد با نیروهای دولتی در مناطق دیگر سوریه افزایش می یابد. به طوری كه از آن پس تلاش می كنند مناطق دیگر سوریه را نیز از دست نیروهای دولتی خارج كنند.

در چنین وضعیتی كه كشورهای مخالف دولت سوریه با رویكردهای غیرسازنده و جانبداری یك طرفه از مخالفان مسلح، باعث تعمیق بحران در این كشور شده اند، امروز شنبه یازدهم شهریور 'اخضر ابراهیمی' فرستاده جدید سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در مورد سوریه بطور رسمی كار خود را آغاز می كند.

اخضر ابراهیمی 78 ساله، دیپلمات نام آشنایی است كه تجربه مدیریت بحران های بسیاری را داشته است. وساطت و میانجیگیری وی در بحران هایی از جمله جنگ های داخلی لبنان، افغانستان، عراق، هائیتی و آفریقای جنوبی از وی چهره ای شناخته شده و مجرب در عرصه دیپلماسی ساخته است. ابراهیمی همچنین دو سال وزیر امور خارجه الجزایر بوده است.

با وجود تجربه بالای ابراهیمی در امور سیاسی و دیپلماتیك، تردیدهای بسیاری در موفقیت وی در ماموریت جدیدش وجود دارد. بویژه اینكه وی جا پای دیپلمات برجسته دیگری چون كوفی عنان می گذارد كه گرچه سال ها در كسوت دبیركلی بزرگترین سازمان بین المللی یعنی سازمان ملل قرار داشت اما نتوانست از عهده حل بحران سوریه برآید و سرانجام ناچار به استعفا شد.

عامل اصلی استعفای كوفی عنان، نبود حمایت یكپارچه از سوی همه كشورها از طرح های وی بود. گرچه برخی كشورهای غربی به ظاهر از طرح صلح شش ماده ای كوفی عنان-كه شامل توقف خشونت ها و گفت و گوی مخالفان و دولت سوریه می شد-، حمایت می كردند، اما در عین حال بر ضرورت كناره گیری بشار اسد از قدرت و حمایت یكجانبه از مخالفان وی تاكید می كردند كه با روح كلی حاكم بر پیشنهاد عنان در تضاد بود.

به نظر می رسد اخضر ابراهیمی اگر همچون سلف خود به دنبال ارایه راه حل های بینابینی و سیاسی باشد با مشكلات و فشارهایی از آن نوع كه در بالا به آن اشاره شد، روبرو خواهد شد.

سوریه امروز در كانون نزاع های منطقه ای و بین المللی قرار گرفته كه هر طرف تلاش می كند با ابزارهای مختلف، برنده این نزاع شود. اما آنچه در این میان خدشه دار شده، استقلال و تمامیت ارضی و وحدت ملی در سوریه است.

كشورهای غربی و حامیان منطقه ای آنها، با دامن زدن به ناآرامی ها در سوریه، در آزمون مسئولیت پذیری مردود شده اند و ادعای آنها در حمایت از ارزش های انسانی همچون حقوق بشر زیر سوال رفته است.

به نظر می رسد سوریه اینك بیش از هر چیز نیازمند ارایه راه حل های سازنده ای است كه ضامن حفظ استقلال و امنیت این كشور است. بدیهی است هرگونه طرحی برای گذار از وضعیت كنونی در سوریه باید بر اساس اصل عدم مداخله در امور داخلی كشورها و آشتی ملی در این كشور ارایه شود. اما تاكید كشورهای غربی بر ضرورت كنار رفتن دولت كنونی سوریه و مخالفت میان مذاكره دولت با نیروهای مخالف، آشكارا این دو اصل را نادیده می گیرد.

سوریه كنونی نیاز به اصلاحات و تغییر دارد. اما این فرایند جز با مشاركت همه طیف های سیاسی در این كشور امكان پذیر نخواهد بود. در چنین بستری نه دولت سوریه می تواند مخالفان قانونی و غیروابسته خود را از فرایند سیاسی خارج كند و نه مخالفان می توانند دولت و حامیان آن را در تحولات سیاسی نادیده بگیرند. به نظر می رسد پایان دادن به خشونت، گفت وگو میان دولت و مخالفان و زمینه سازی برای برگزاری انتخابات آزاد و دموكراتیك، سه ضلع اساسی راه حل سازنده برای حل بحران در سوریه است./ایرنا

گروه بین الملل/ حوزه خاورمیانه

انتهای خبر / پایگاه خبری ایران آنلاین (ایران انا) / کد خبر 1579 - 91