بیش از یك سال از سقوط حكومت 'معمر قذافی' -دیكتاتوری كه بیش از چهار دهه حاكم بلامنازع لیبی بود- می گذرد. گرچه در این مدت این كشور رخدادهای مثبتی از جمله برگزاری نخستین انتخابات پس از نیم قرن و تشكیل پارلمان و دولت منتخب را شاهد بوده، اما هنوز تا رسیدن به شرایط عادی فاصله بسیاری وجود دارد.

مهمترین و فوری ترین مشكلی كه امروز جامعه و حاكمان كنونی لیبی با آن مواجه هستند، ناامنی است. منبع اصلی كه امنیت لیبی را در فضای كنونی تهدید می كند، تحركات گروه های شبه نظامی است؛ گروه هایی كه بیشتر آنها از دولت تبعیت نمی كنند و سلاح خود را هرجا و هر طور كه تشخیص می دهند، استفاده می كنند.

در لیبی ده ها گروه شبه نظامی وجود دارد كه تعداد و تجهیزات نظامی برخی از آنها به حدی است كه در بیشتر موارد حتی نیروهای دولتی نیز قدرت رویارویی با آنها را ندارند.

شكل گیری گروه های شبه نظامی در لیبی به جریان قیام مسلحانه علیه رژیم قذافی برمی گردد. بسیاری از افراد و گروه های مسلحی كه در آن زمان با هدف ساقط كردن دیكتاتوری قذافی سلاح به دست گرفتند، پس از سقوط وی نیز با توجیهاتی همچون دفاع از انقلاب لیبی و جلوگیری از بازگشت دوباره دیكتاتوری به این كشور، سلاح های خود را بر زمین نگذاشتند و تنها معدودی از این افراد و گروه ها بودند كه سلاح خود را تسلیم كردند.

یكی از دلایل ادامه و تشدید فعالیت گروه های شبه نظامی طی یكسال اخیر در لیبی، ضعف نهادهای امنیتی و نظامی این كشور در مواجهه با این پدیده و ناتوانی در بسط قدرت حكومت مركزی در كلیه مناطق لیبی بوده است.

دولت و پیش از آن شورای انتقالی این كشور طی اظهارنظرها و فراخوان های متعدد خواستار پایان فعالیت گروه های شبه نظامی و پیوستن اعضای آن به پلیس، ارتش و نهادهای امنیتی شده اند. با این وجود آنطور كه انتظار می رفته استقبال گسترده ای از این درخواست ها نشده است و همچنان گروه های شبه نظامی متعددی در نقاط مختلف لیبی فعالیت می كنند.

پررنگ بودن تعلقات قبیله ای در ساختار اجتماعی در لیبی، خطر فعالیت گروه های شبه نظامی در این كشور را بیشتر و پیچیده تر كرده است. به بیان دیگر بسیاری از گروه های شبه نظامی در لیبی در واقع بر مبنای تقسیم بندی قومی و قبیله ای شكل گرفته و عملا تبدیل به شاخه های نظامی قبایل شده اند. با توجه به وجود رقابت های قبیله ای -كه بی ثباتی های سیاسی كنونی در تشدید آن موثر بوده است-، در بسیاری از موارد درگیری های خونینی میان این گروه ها كه هر یك نماینده قبایل خود بوده اند، رخ داده است.

بر اساس اظهارات مقام های دولتی لیبی، در زمان حاضر حدود 1.5 میلیون قبضه سلاح در این كشور وجود دارد؛ یعنی بطور متوسط به ازای هر شش لیبیایی یك سلاح در سطح جامعه وجود دارد. در دسترس بودن آسان سلاح در میان مردم لیبی باعث شده تا اختلاف های هرچند كوچك بین برخی از مردم و قبایل شكل و رنگ خشونت بار به خود بگیرد و عملا سلاح تبدیل به ابزاری برای تحكیم و افزایش قدرت و موقعیت افراد و گروه ها و قبایل و نیز تصفیه حساب های آنها با یكدیگر شود.

از سوی دیگر وجود برخی تعلقات مذهبی افراطی در میان برخی گروه های شبه نظامی در لیبی، ابعاد پیچیده تری را به این پدیده داده است. برخی از گروه های مسلح در این كشور دارای رویكردهای سلفی و نزدیك به القاعده هستند كه از ابزار سلاح برای پیشبرد دیدگاه های افراطی خود استفاده می كنند.

تحركات این گروه های افراطی مذهبی در لیبی الزاما به معنای دارا بودن یك پایگاه مردمی قوی در میان مردم نیست. به طور كلی تجربه یك سال و نیم اخیر در كشورهای عربی و از جمله لیبی نشان داده كه گروه های تندرو مذهبی از فرصت خلا امنیتی و نبود قدرت مركزی در برخی از كشورها و مناطق استفاده كرده اند و با وجود نداشتن حمایت ها و محبوبیت بالای مردمی، دست به اقدامات و تحركات مورد نظر خود زده اند.

هرچه زمان می گذرد مردم و دولت لیبی بیشتر تهدید ناشی از گروه های مختلف شبه نظامی را درك می كنند و بر همین اساس درخواست ها برای مقابله با آنها در حال افزایش است.

حادثه اخیر حمله به كنسولگری آمریكا در بنغازی در شرق لیبی كه به كشته شدن سفیر و سه تن از دیپلمات های این كشور انجامید، بار دیگر موضوع تهدیدات ناشی از گروه های مسلح را مورد توجه قرار داد.

گرچه بسیاری از مردم لیبی، اعتراض به توهین كنندگان به پیامبر اسلام (ص) را اقدامی به حق و اصولی می دانند اما در عین حال وقوع حوادثی چون حمله به كنسولگری آمریكا و كشتن دیپلمات های این كشور را به هیچ وجه تایید نمی كنند و آن را فرصت طلبی گروه های افراطی می دانند.

یكی از گروه هایی كه در مظان اتهام حمله به كنسولگری آمریكا در بنغازی قرار دارد گروه موسوم به 'انصار الشریعه' است كه دیدگاه های افراطی و نزدیك به القاعده دارد و از جمله گروه های شبه نظامی در لیبی است.

روز جمعه هزاران نفر از مردم بنغازی در محكومیت فعالیت گروه های شبه نظامی و به طور مشخص گروه انصار الشریعه دست به تظاهرات اعتراضی زدند و خواستار پایان یافتن حضور و فعالیت گروه‌های مسلح در این شهر شدند.

در پی این راهپیمایی درگیری هایی نیز در اطراف مقرهای برخی از گروه های شبه نظامی میان معترضان و اعضای این گروه ها شكل گرفت. پس از آن نیز نیروهای دولتی اقدام به حمله به این مقرها كردند كه تا دیروز شنبه درگیری میان این نیروها و شبه نظامیان وجود داشت. طی درگیری های 48 ساعت گذشته دستكم هفت نفر كشته و 70 نفر نیز زخمی شدند.

ارتش لیبی در اطلاعیه‌ای به شبه‌نظامیان هشدار داد ظرف 48 ساعت پایگاه‌های ارتشی، اماكن دولتی و تاسیساتی را كه به رژیم گذشته تعلق داشته تخلیه كنند. در این میان گروه شبه نظامی موسوم به 'تیپ های ابوسلیم' انحلال خود را اعلام و گروه انصار الشریعه نیز اعلام كرد كه از پایگاه قبلی خود در شرق بنغازی خارج می شود.

تظاهرات اعتراضی علیه گروه های مسلح و در پی آن هجوم نیروهای دولتی به مقر برخی از این گروه ها نشان از اوج نفرت مردم و دولت لیبی از ادامه حضور و تحركات آنها دارد. با این وجود به نظر می رسد لیبی تا پایان فعالیت شبه نظامیان راه دشواری را پیش رو داشته باشد./ایرنا

گروه بین الملل/ حوزه افریقا

انتهای خبر / پایگاه خبری ایران آنلاین (ایران انا) / کد خبر 1755 - 91