این روز ها که بحث انتخابات حسابی گرم شده است و نامزدهای ریاست جمهوری هم شبکه های مختلف تلویزیونی و رادیویی و بعضا فضای مجازی(سایبری) و مطبوعات را وسیله ای برای تبلیغات خود و اعلام برنامه هایشان قرار داده اند؛ انگار یادشان رفته است که همین وسیله‌های ارتباط جمعی زیر مجموعه حوزه ایست تحت عنوان "فرهنگ".

اما اینطور که بر می آید در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری هم بیشترین تمرکز کاندیدا به مسائل اقتصادی معطوف شده است-که البته درست است- اما نباید از باقی عرصه ها غافل شد که متاسفانه آقایان غافل شدند و مظلومیت این حوزه کماکان ادامه دارد.

یکی از افزایش یارانه ها تا80 هزار تومان می گوید با کلی طول و تفصیل حرف می زند و دیگری از کاهش اثر تحریم ها؛ یکی اشتغال جوانان و بیمه زنان خانه دار را مطرح می‌کند و دیگری تمام فکر و ذکرش شده "تورم" و از چگونگی مهارش می گوید.... و نهایتا هم برای ادای حق فرهنگ به چند جمله اکتفا می‌کنند که «ما دارای فرهنگ غنی و پر باری هستم و باید از آن استفاده لازم را بکنیم.» و یا از برگرداندن اخلاق به سیاست و بازگشت به هویت اصلی اسلامی – ایرانی که بر اثر تهاجم فرهنگی زخمی سطحی خورده است سخن میگویند و سرمایه اصلی را منابع انسانی میداند نه منابع نفتی و گازها؛ و در نهایت توجه به حوزهای تعلیم و تربیت در مجموعه کشور – و آموزش و پرورش و آموزش عالی را در لیست کاری آینده اش قرار می دهد.

با بررسی رفتار کاندیداها در حوزه های مختلف، این سوال پیش می آید که آیا اهمیت ریز شدن و تمرکز کردن در حوزه فرهنگ کمتر از مسائل دیگر از جمله اقتصاد است؟

شاید اصلا عواملی چون تهاجم فرهنگی، جنگ نرم، به فراموشی سپرده شدن اصل اساسی امر به معروف و نهی از منکر و کمرنگ شدن عفت و حیای عمومی را یک امر عادی می پندارند که در موردش حرفی نمی زنند یا اینکه عوارضی چون تغییر سبک زندگی اسلامی- ایرانی به سبک غربی، افزایش استفاده از مواد مخدر و تولید صنعتی آن در کشور، عادی شدن بد حجابی و بی عفتی، تبدیل شدن بسیاری از مطبوعات به زردنامه‌های مبتذل، رشد چشمگیر استفاده از شبکه های ماهواره ای و کمرنگ شدن شاخصه های اسلامی –ایرانی در سینمارا تنها اوهامی می دانند که اصلا هم گریبان جامعه ما را نگرفته و کسانی که از آن سخن می گویند خیالبافند!

نمی دانم شاید آنها اینطور فکر بکنند اما ما مثل رهبران مان فکر می کنیم که انقلاب مان را انقلابی فرهنگی می دانیم و معتقدیم که در جنگی نرم قرار گرفته ایم که دشمن هر لحظه در حال فرو کردن نیزه های فرهنگی خود در دل جامعه ماست؛ اصلا مگر همین سال گذشته نبود که رهبر انقلاب در مورد سبک زندگی صحبت کردند و فرمودند:«بايد آسيب‌شناسى كنيم؛ يعنى توجه به آسيبهائى كه در اين زمينه وجود دارد و جستجو از علل اين آسيبها. البته ما اينجا نميخواهيم مسئله را تمام‌شده فرض كنيم؛ فهرستى مطرح ميكنيم: چرا فرهنگ كار جمعى در جامعه‌ى ما ضعيف است؟ اين يك آسيب است. با اينكه كار جمعى را غربى‌ها به اسم خودشان ثبت كرده‌اند، اما اسلام خيلى قبل از اينها گفته است: «تعاونوا على البرّ و التّقوى»،(1) يا: «و اعتصموا بحبل اللّه جميعا».(2) يعنى حتّى اعتصام به حبل‌اللّه هم بايد دسته‌جمعى باشد؛ «و لا تفرّقوا».(3) چرا در برخى از بخشهاى كشورمان طلاق زياد است؟ چرا در برخى از بخشهاى كشورمان روى آوردن جوانها به مواد مخدر زياد است؟ چرا در روابط همسايگى‌مان رعايتهاى لازم را نميكنيم؟ چرا صله‌ى رحم در بين ما ضعيف است؟ چرا در زمينه‌ى فرهنگ رانندگى در خيابان، ما مردمان منضبطى به طور كامل نيستيم؟ اين آسيب است. رفت‌وآمد در خيابان، يكى از مسائل ماست؛ مسئله‌ى كوچكى هم نيست، مسئله‌ى اساسى است. آپارتمان‌نشينى چقدر براى ما ضرورى است؟ چقدر درست است؟ چه الزاماتى دارد كه بايد آنها را رعايت كرد؟ چقدر آن الزامات را رعايت ميكنيم؟ الگوى تفريح سالم چيست؟ نوع معمارى در جامعه‌ى ما چگونه است؟ ببينيد چقدر اين مسائل متنوع و فراگيرِ همه‌ى بخشهاى زندگى، داخل در اين مقوله‌ى سبك زندگى است؛ در اين بخش اصلى و حقيقى و واقعى تمدن، كه رفتارهاى ماست. چقدر نوع معمارى كنونى ما متناسب با نيازهاى ماست؟ چقدر عقلانى و منطقى است؟ طراحى لباسمان چطور؟ مسئله‌ى آرايش در بين مردان و زنان چطور؟ چقدر درست است؟ چقدر مفيد است؟ آيا ما در بازار، در ادارات، در معاشرتهاى روزانه، به همديگر به طور كامل راست ميگوئيم؟ در بين ما دروغ چقدر رواج دارد؟ چرا پشت سر يكديگر حرف ميزنيم؟ بعضى‌ها با داشتن توان كار، از كار ميگريزند؛ علت كارگريزى چيست؟ در محيط اجتماعى، برخى‌ها پرخاشگرى‌هاى بى‌مورد ميكنند؛ علت پرخاشگرى و بى‌صبرى و نابردبارى در ميان بعضى از ماها چيست؟ حقوق افراد را چقدر مراعات ميكنيم؟ در رسانه‌ها چقدر مراعات ميشود؟ در اينترنت چقدر مراعات ميشود؟ چقدر به قانون احترام ميكنيم؟ علت قانون‌گريزى - كه يك بيمارى خطرناكى است - در برخى از مردم چيست؟ وجدان كارى در جامعه چقدر وجود دارد؟ انضباط اجتماعى در جامعه چقدر وجود دارد؟ محكم‌كارى در توليد چقدر وجود دارد؟ توليد كيفى در بخشهاى مختلف، چقدر مورد توجه و اهتمام است؟ چرا برخى از حرفهاى خوب، نظرهاى خوب، ايده‌هاى خوب، در حد رؤيا و حرف باقى ميماند؟ كه ديديد اشاره كردند. چرا به ما ميگويند كه ساعات مفيد كار در دستگاه‌هاى ادارى ما كم است؟ هشت ساعت كار بايد به قدر هشت ساعت فايده داشته باشد؛ چرا به قدر يك ساعت يا نيم ساعت يا دو ساعت؟ مشكل كجاست؟ چرا در بين بسيارى از مردم ما مصرف‌گرائى رواج دارد؟ آيا مصرف‌گرائى افتخار است؟ مصرف‌گرائى يعنى اينكه ما هرچه گير مى‌آوريم، صرف امورى كنيم كه جزو ضروريات زندگى ما نيست. چه كنيم كه ريشه‌ى ربا در جامعه قطع شود؟ چه كنيم كه حق همسر - حق زن، حق شوهر - حق فرزندان رعايت شود؟ چه كنيم كه طلاق و فروپاشى خانواده، آنچنان كه در غرب رائج است، در بين ما رواج پيدا نكند؟ چه كنيم كه زن در جامعه‌ى ما، هم كرامتش حفظ شود و عزت خانوادگى‌اش محفوظ بماند، هم بتواند وظائف اجتماعى‌اش را انجام دهد، هم حقوق اجتماعى و خانوادگى‌اش محفوظ بماند؟ چه كنيم كه زن مجبور نباشد بين اين چند تا، يكى‌اش را انتخاب كند؟ اينها جزو مسائل اساسى ماست. حد زاد و ولد در جامعه‌ى ما چيست؟ من اشاره كردم؛ يك تصميمِ زمان‌دار و نياز به زمان و مقطعى را انتخاب كرديم، گرفتيم، بعد زمانش يادمان رفت! مثلاً فرض كنيد به شما بگويند آقا اين شير آب را يك ساعت باز كنيد. بعد شما شير را باز كنى و بروى! ماها رفتيم، غافل شديم؛ ده سال، پانزده سال. بعد حالا به ما گزارش ميدهند كه آقا جامعه‌ى ما در آينده‌ى نه چندان دورى، جامعه‌ى پير خواهد شد؛ اين چهره‌ى جوانى كه امروز جامعه‌ى ايرانى دارد، از او گرفته خواهد شد. حد زاد و ولد چقدر است؟ چرا در بعضى از شهرهاى بزرگ، خانه‌هاى مجردى وجود دارد؟ اين بيمارى غربى چگونه در جامعه‌ى ما نفوذ كرده است؟ تجمل‌گرائى چيست؟ بد است؟ خوب است؟ چقدرش بد است؟ چقدرش خوب است؟ چه كار كنيم كه از حد خوب فراتر نرود، به حد بد نرسد؟ اينها بخشهاى گوناگونى از مسائل سبك زندگى است، و ده‌ها مسئله از اين قبيل وجود دارد؛ كه بعضى از اينهائى كه من گفتم، مهمتر است. اين يك فهرستى است از آن چيزهائى كه متن تمدن را تشكيل ميدهد. قضاوت درباره‌ى يك تمدن، مبتنى بر اينهاست.»

رهبر انقلاب در خراسان شمالی این بیست و یک سوال را فقط برای سبک زندگی اسلامی و آفت های امروز جامعه بیان داشتند و معتقدند که «نميشود يك تمدن را به صرف اينكه ماشين دارد، صنعت دارد، ثروت دارد، قضاوت كرد و تحسين كرد؛ در حالى كه در داخل آن، اين مشكلات فراوان، سراسر جامعه و زندگى مردم را فرا گرفته. اصل اينهاست؛ آنها ابزارى است براى اينكه اين بخش تأمين شود، تا مردم احساس آسايش كنند، با اميد زندگى كنند، با امنيت زندگى كنند، پيش بروند، حركت كنند، تعالى انسانىِ مطلوب پيدا كنند.

يك مقوله‌اى در اينجا مطرح ميشود و سر بر مى‌آورد، به عنوان مقوله‌ى فرهنگ زندگى. بايد ما به دنبال اين باشيم كه فرهنگ زندگى را تبيين كنيم، تدوين كنيم و به شكل مطلوب اسلام تحقق ببخشيم. البته اسلام بُنمايه‌هاى يك چنين فرهنگى را براى ما معين كرده است. بُنمايه‌هاى اين فرهنگ عبارت است از خردورزى، اخلاق، حقوق؛ اينها را اسلام در اختيار ما قرار داده است. اگر ما به اين مقولات به طور جدى نپردازيم، پيشرفت اسلامى تحقق پيدا نخواهد كرد و تمدن نوين اسلامى شكل نخواهد گرفت. هرچه ما در صنعت پيش برويم، هرچه اختراعات و اكتشافات زياد شود، اگر اين بخش را ما درست نكنيم، پيشرفت اسلامى به معناى حقيقى كلمه نكرده‌ايم. بايد دنبال اين بخش، زياد كار كنيم؛ زياد تلاش كنيم.»

کاندیداها تا اینجا نه جوابی برای سوالات ما دارند و نه جوابی به سوالات رهبری دادند؛ اما در کنار همه آنچه گفته شد چند نکته مغفول مانده در مورد چند حوزه مهم فرهنگی وجود دارد که کاندیداها باید برای آنها نیز برنامه داشته باشند که به تفصیل بدان پرداخته ام:

ابتدا سری میزنیم به مطبوعات؛ مطبوعاتی که 185 سال است در ایران حضور فعال دارد ولی هنوز هم که هنوز است وضعیتش نا به ‌سامان است و نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نتوانسته است رابطه خود با مطبوعات را آنگونه که باید تنظیم کند؛ و علیرغم آزادی هایی که برای آن در نظر گرفته شده توفیقی حاصل نشده است. از طرفی فعالیت های مطبوعات دستخوش سلایق شخصی مدیران است و انگار نه انگار که قانونی برای این پیرمرد 185 ساله وجود دارد؛ همین عوامل و موضوعات دیگر است که امنیت شغلی در مطبوعات را بسیار کاهش داده و آموزش های حرفه ای و به روز شدن با تحولات جدید را دچار مشکل کرده است.

برای گام دوم به عرصه سینما و تلویزیون میرویم که وضعش مثل روز روشن است؛ دورشدن و گاهی هم جداشدن از یک سینمای اسلامی، جذب به مخاطب به هر روش و شیوه، تولید فیلمهای عامه پسند، ضعف تکنیکی ... مشکلاتی است که سینما و تلویزیون ایران با آن دست و پنجه نرم می کند که کاندیدای محترم باید برای آن برنامه داشته باشد.

در گام سوم به بازار نشر کتاب میرویم؛ بازاری که وضعیتی متلاطم دارد. از کتابهایی که بدون هیچ محدودیتی مجوز می گیرند بدون اینکه توجه به محتوای آنها بشود، تا کتابهایی که ماه ها پشت درب معاونت های مختلف ارشاد صف می کشند تا مجوز بگیرند. از کتابهای بی ارزشی که به سرعت تجدید چاپ میشوند تا کتابهای با ارزشی که چاپ اولشان با تیراژ زیر هزار نسخه انجام میشود. از اینها که بگذریم این تلاطم در بخش اقتصادی بازارِ نشر هم دیده میشود و هر روز قیمتها بالا و پایین میرود؛ البته درستش را بگوییم بالا می رود که پایین نمی آید!

بررسی همین سه حوزه دورنمایی از شرایط فرهنگی کشور را به ما می‌دهد و دیگر نیازی نیست حوزه های دیگری مثل موسیقی، نقاشی و فضای سایبر را بررسی کنیم. ولی بعد از تمام این حرف ها چند سوال اساسی از تمام کاندیداهای محترم:

مگر نباید یک مدیر انقلابی نگاه همه جانبه به مسائل گوناگون و در تمامی حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، فرهنگی و... داشته باشد. حال بنظرتان وقت آن نیست که بعد از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، سایه مظلومیت را از سر این حوزه بردارید و توجه بیشتری به آن داشته باشید؟

با توجه به ضعف های موجود در حوزه فرهنگ بهتر نیست کاندیدای محترم ریز برنامه هایشان را برای پیش برد این جبهه عظیم و مهم اعلام نمایند؟ و تحلیل خود را از فرهنگ بگویند؟ راهکارهای خود را برای غلبه بر ضعف ها ارتقا نقاط مثبت آن بیان کنند؟ و مواضع خود را در برابر جنگ نرم و شبیخون فرهنگی اعلام نمایند؟ نقد ها و سیاست های نظارتی خود بر تولیدات صدا وتصویر، مطبوعات و... بیان کنند؟و....

مگر نه آنکه دغدغه فرهنگ یکی از دغدغه های اصلی امام(ره) بوده و اصلا انقلاب اسلامی را یک انقلاب فرهنگی می دانند و اصلاح فرهنگی را محوری ترین ماموریت انقلاب می دانستند.

مگر نه انکه رهبری فرموده اند: که واقعا مساله فرهنگ را دست کم نگیرید ؛خیلی از مشکلات جامعه ما با فرهنگ سازی حل میشود.

به امید روزی که کاندیدای منتخب مردم، با نگاه عمیق به اقتصاد، حوزه فرهنگ را به فراموشی نسپارد...

بازنشر از خبرنامه دانشجویان