حسن کریمی - الف

این‮ ‬مطلب‮ ‬تلاش‮ ‬دارد‮ ‬نگاهی‮ ‬به‮ ‬چرایی‮ ‬رواج‮ ‬خرافه‮ ‬در‮ ‬عرصه‮ ‬سیاسی‮ ‬در‮ ‬طول‮ ‬چند‮ ‬سال  اخیر و تاثیر آن بر اجتماع‮ ‬بپردازد‮. ‬به‮ ‬همین‮ ‬دلیل‮ ‬ابتدا‮ ‬نقل‮ ‬قول‮ ‬هایی‮ ‬از‮ ‬برخی‮ افراد‮ ‬‬آورده‮ ‬شده،‮ ‬سپس‮ ‬با‮ ‬بررسی‮ ‬مفهوم‮ ‬خرافه‮  ‬به‮ ‬چرایی‮ بیان این سخنان‮ ‬و‮ تاثیر‮ ‬آن‮ ‬بر‮ ‬جامعه‮ پرداخته‮ ‬می‮ ‬شود‮.‬

مشت نمونه خروار است‮!‬
در‮ ‬طول‮ ‬هشت‮ ‬سال‮ ‬اخیر‮ ‬روند‮ سوءاستفاده‮ ‬از‮ ‬دین‮ ‬و‮ ‬آموزه‮ ‬های‮ ‬دینی‮ ‬برای‮ توصیف‮ دولت‮ ‬رواج‮ ‬فوق‮ ‬العاده‮ ‬ای‮ ‬یافت‮. ‬ به عنوان نمونه مي توان به موارد زير اشاره كرد‮: ‬
-  «احمدی نژاد مانند همۀ پیامبران با مشکلاتی روبه رو شد و سیل جوک های اراذل و اوباش به سمت او روانه شد. هدف تمام پیامبران این است که برای عدالت و قسط قیام کنند‮.»
‮- «سادگی زندگی احمدی نژاد شبیه پیامبرانی مثل یوزارسیف است‮.»
-  «در سوریه در شهر تاریخی بُصرا که اسم آن را بعضاً ممکن است نشنیده باشید، یکی از مسلمانان به من گفت که من معتقدم اگر بنا بود بعد از پیامبر، پیامبری بیاید آن، احمدی نژاد بود‮.»
-  «احمدی نژاد که هوشمندترین و وفادارترین پیرو امام زمان (عج) بوده ‮... در رجعتی دیگر، همراه با امام عصر(عج) حکومتی مطلوب را پیگیری خواهد کرد.‮»‬
-  «تردید ندارم که او بازخواهد گشت و به همراه همه صالحان و حضرت مسیح (ع) و تنها باقیمانده از نسل پاکان، انسان کامل، خواهد آمد و جامعه بشری را در استقرار صلح و عدالت کامل و مهربانی و کمال یاری خواهد کرد.»( پیام تسلیت به هنگام درگذشت چاوز)

مفهوم‮ ‬خرافه
خرافه؛ را هر نوع عقیده نامعقول و بی اساس که معادل موهومات می‮ ‬باشد‮ دانسته‮ ‬اند‮.‮ خرافه به معنی اعتقاد غیرمنطقی به تأثیر امور ماورای طبیعت و خلاف عقل، علم و تجارب شهودی در امور طبیعی است.‮ ‬به عبارت دیگر، هر نوع اندیشه باطل و خلاف واقع است. معمولاً در خرافه، رویدادها و حوادثی که با هم ارتباط منطقی ندارند، به یکدیگر ربط داده میشوند و یا علت و معلول یکدیگر دانسته میشوند.

 خرافه؛ پندار موهوم است که تبدیل به گفتار یا کردار نیز می شود ولی به هر حال نه تنها ریشه در علم، عقل و شرع نداشته بلکه حتی پایه ای در خیال و تخیل نیز ندارد. پس باید گفت خرافات مبتنی بر وهم است که‮ قاعدتا نمی تواند با هیچ یک از پیام های ادیان الهی توجیهي براي آن پيدا كرد‮. 

دولت نهم و دهم و رواج خرافات 
تقدس بخشیدن به دولت نهم و دهم و دادن وجه ای آسمانی به آن از همان ابتدای روی کار آمدن دولت در سال 1384 آغاز شد. از همان روز شروع به کار دولت، مسابقه ای درگرفته بود تا با توسل به اسلام، سیره و سنت پیامبر و ائمه توصیفات اغراق آمیزی برای دولت و شخص احمدی نژاد بکار گرفته شود. این رویه تا حدی مرسوم گردید که افراد در تعریف و تمجید از دولت گوی سبقت از هم ربوده و توصیف های اغراق آمیزتری را بکار می بردند.

در مورد استفاده از این سبک و بیان سخن گفتن می توان به دلایل مختلفی اشاره نمود که در ادامه به برخی از دلایل اشاره شده است:

ناآگاهی و عدم شناخت:‮ ‬
 عدم شناخت درست و نداشتن اطلاعات دقیق از اسلام‮ ‬حقیقی‮ ‬سبب‮ ‬می‮ ‬شد‮ ‬که‮ ‬قیاس‮ ‬و‮ ‬همانند سازي هاي مختلفی‮ ‬در اين زمينه انجام شود و افرادي كه ايراد و اشكالات فراواني به آنان وارد است را با پيامبران و ائمه تشبيه نمايند.

‮دلبستگی‮ شخصی و‮ غلو کردن:
 از ریشه های شکل گیری خرافات، غلو کردن است، یعنی این که افرادی از روی ارادت، شدت علاقه و یا وابستگی افراطی به موضوع یا فردی مطالب اغراق آمیز در آن باب بیان می کنند که به تدریج زبان به زبان گشته و گسترش می یابد و اين تملقات به مرور به باور عده ای بی اطلاع تبدیل گردد.

فرصت‮ ‬طلبان‮ ‬سیاسی‮:‬
از‮ ‬دیگر‮ ‬دلایل‮ ‬رواج‮ ‬خرافات‮ ‬در‮ ‬جامعه،‮ ‬منصب‮ ‬داشتن‮ ‬افراد‮ ابن الوقت‮ ‬می‮ ‬باشد‮ ‬که‮ به یک عقیده، خط مشی سیاسی و اجتماعی پایبند‮ ‬نمی‮ ‬باشند‮. ‬این‮ ‬افراد‮ برای حفظ منافع خود نان را به نرخ روز می خورند و خود را با هر شرایطی تطبیق می دهند. فرصت طلبان فاقد هویت سیاسی و اجتماعی روشنی هستند و‮ به هیچ گونه معیار اخلاقی‮ ‬و اجتماعی دلبستگی ندارند‮ ‬و‮ یگانه هدف آنها در زندگی منفعت فردی می‮ ‬باشد. 

این‮ ‬گونه‮ ‬افراد با رصد اتفاقات سیاسی و با اتکا به روابط‮ ‬غیرقانونی‮ ‬و‮ ‬غیراخلاقی از‮ ‬پیروز، سهمی را می طلبند که هیچ هزینه ای برای آن پرداخت نکرده اند. البته گاهی‮ ‬نیز به واسطه جایگاهشان به اندک نمایشی از فعالیت‮ ‬نیاز‮ ‬دارند‮ ‬که‮ ‬در‮ ‬این‮ ‬صورت‮ ‬معمولاً‮ با تمام گزینه های احتمالی برنده شدن، در نهان زد و بندهای‮ ‬بی‮ ‬خطر‮ ‬و پرمنفعت انجام‮ ‬می‮ ‬دهند‮.‬

خداوند در‮ سوره نساء‮  آیه 141 یکی از صفات منافقان را فرصت طلبی عنوان می کند و می فرماید‮:« منافقان همان‮ ها هستند که پیوسته انتظار مى کشند و مراقب شما هستند اگر فتح و پیروزى نصیب شما گردد مى گویند آیا ما با شما نبودیم و اگر بهره اى نصیب کافران گردد مى گویند آیا ما شما را تشویق به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مومنان نمى کردیم؟ خداوند در میان شما در روز رستاخیز داورى مى کند و هرگز براى کافران نسبت به مؤمنان راه تسلطى قرار نداده است‮.‮»

نکته‮ ‬دیگر‮ ‬اینکه‮ ‬متاثر‮ ‬از‮ ‬فضای‮ ‬ایجاد‮ ‬شده،‮ ‬جسارت‮ ‬برخی‮ ‬دولتمردان‮ ‬در‮ ‬بیان‮ ‬نظریات‮ ‬مسئله‮ ‬دار‮ ‬افزایش‮ ‬می‮ ‬یافت‮ ‬و‮ نوع‮ ‬سخن‮ ‬گفتن‮ ‬احمدی‮ ‬نژاد‮ ‬و‮ ‬اطرافیان‮ ‬نزدیک‮ ‬به‮ ‬وی‮( ‬به‮ ‬خصوص‮ ‬اسفندیار‮ ‬رحیم‮ ‬مشایی‮) ‬نیز‮ ‬روز‮ ‬به‮ ‬روز‮ ‬تغییر‮ ‬می‮ كرد‮. اعضای دولت بواسطه جایگاه و موقعیت اجرایی خود،‮ بیشتر از آنکه در صحبت های خود به مشکلات عینی جامعه و تلاش های انجام شده برای حل آنها و گزارش دهی در این زمینه بپردازند صحبت های خود را به مسائل ماورایی و غیر دنیوی اختصاص می دادند و به ارائه نظریات خودساخته التقاطی روی آوردند.

در این دوران به وفور شاهد سخنانی و ارائه نظریاتی مانند انسان کامل، مکتب ایرانی،‮ ‬مدیریت‮ ‬پیامبران،‮ ‬پایان‮ دوره اسلامگرایی ‮ ‬و‮ ... ‬بودیم‮. در‮ ‬طول‮ ‬این‮ ‬هشت‮ ‬سال‮ ‬نیز‮ به جایگاه روحانیت و علمای دین بی اعتنایی شد و اعتقادی به کارکرد و جایگاه روحانیت وجود نداشت و تلاش شد تا تفسیرها و قرائت های مجزا و متضادی از دین ارائه گردد.  

بنا به همین دلایل بود که در این دوران کمتر شاهد بکارگیری مردان مجرب و نخبه و استفاده از رویکردهای علمی برای پیشبرد امور بودیم و همین رویه باعث شد تا مشکلات مختلفی در حوزه های گوناگون سیاستی بوجود آید.

اثرات‮ ‬خرافه‮ ‬بر‮ ‬اجتماع
خرافه از هر نوع آن، خطرناک و ويران گر است؛ اما خرافه هاي مذهبي يا خرافه هايي که به نام دين و مذهب، در جامعه مجال طرح مي يابند، بدترين و خطرناک ترين نوع خرافه ها هستند؛ زيرا اساس‮ ‬دین‮ ‬را‮ ‬هدف‮ ‬قرار‮ ‬می‮ ‬دهند‮ ‬و‮ فلسفه حيات و حکومت‮ ‬اسلامی‮ ‬را‮ ‬به‮ ‬چالش‮ ‬می‮ ‬کشند‮. رواج خرافه ها مي تواند‮ سسب‮ ‬ساز‮ ‬آسیب‮ ‬رسانی‮ ‬و‮ ‬رویگردانی‮ ‬مردم‮ ‬از‮ ‬دین‮ شود‮ ‬و‮ زندگي فرد‮ ‬فرد‮ ‬افراد‮ ‬جامعه‮ ‬را بي معني‮ ‬و‮ ‬شور‮ ‬و شوق دینداری‮ ‬و‮ ‬حتی‮ ‬نگاه‮ ‬اخلاقی‮ ‬مردم‮ را‮ ‬زائل‮ ‬نماید‮.‬

همچنین‮ ‬داشتن‮ ‬نگاه‮ ‬پیش‮ ‬پاافتاده‮ ‬به‮ ‬مسائل‮ ‬دینی‮ ‬و‮ ‬مجزا‮ ‬دانستن‮ ‬خود‮ ‬از‮ ‬روحانیت‮ ‬موجب‮ ‬می‮ ‬گردد‮ ‬که‮ ‬در‮ ‬بلند‮ ‬مدت‮ ‬قدرت‮ ‬تاثیرگذاری‮ ‬روحانیت‮ ‬بعنوان‮ ‬یک‮ ‬گروه‮ ‬مرجع‮ ‬فکری‮ ‬در‮ ‬جامعه‮ ‬کاهش‮ ‬یابد‮. در‮ ‬این‮ ‬وضعیت‮ ‬نقد‮ ‬و‮ ‬ارزیابی‮ ‬دولت‮ ‬و‮ ‬سنجش‮ ‬اثربخشی‮ ‬عملکرد‮ ‬آن‮ ‬نیز‮ ‬با‮ ‬مشکل‮ ‬مواجه‮ ‬می‮ ‬شود‮ ‬و‮ ‬قدسی‮ ‬سازی‮  نمودن‮ ‬دولت‮ ‬و‮ ‬ترسیم‮ هاله‮ ‬ای‮ ‬از‮ ‬نور‮ در‮ ‬اطراف‮ ‬آن‮ باعث‮ ‬می‮ ‬شود‮ ‬که‮ ‬دولت‮ ‬دور‮ ‬از‮ ‬دسترس‮ ‬قرار‮ ‬گیرد‮ ‬و‮ ‬نقد‮ آن‮ ‬با‮ ‬هزینه‮ ‬های‮ ‬فراوان‮ ‬همراه‮ ‬گردد‮.‬ همچنین‮ ‬به‮ ‬موازات‮ شکل‮ ‬گرفتن‮ ‬این‮ ‬رویه،‮ ‬دولت‮ ‬نیز‮ ‬به‮ ‬جای‮ ‬حل‮ ‬مشکلات‮ ‬واقعی‮ ‬مردم‮ ‬از‮ ‬زیر‮ ‬بار‮ ‬مسئولیت‮ ‬شانه‮ ‬خالی‮ ‬کرده‮ ‬و‮ ‬یا‮ ‬با‮ منحرف نمودن اذهان‮ ‬جامعه‮ ‬مشکلات‮ ‬ایجاد‮ ‬شده‮ ‬را‮ ‬وابسته‮ ‬به‮ ‬دلایل‮ ‬خیالی‮ ‬و‮ ‬موهوم‮ ‬نسبت‮ ‬می‮ ‬دهند‮.‬

نكته مهم اين مي باشد كه حاکم‮ ‬نبودن‮ ‬رویکرد‮ ‬علمی‮ ‬و‮ ‬منطقی‮ ‬بر‮ ‬روند‮ ‬تصمیم‮ ‬گیری ‬دولت‮ ‬نتیجه‮ زماني است كه ‬رئيس جمهور‬ ‬معیار‮ ‬اصلی‮ ‬برای‮ ‬گزینش افراد‮ ‬ را‮ بیشتر‮ ‬ارادت‮ ‬شخصی‮ ‬به‮ ‬خود‮ ‬قرار‮ ‬داد‮ ‬و‮ ‬این‮ ‬افراد‮ ‬نیز‮ ‬متاثر‮ ‬از‮ ‬رویکرد‮ ‬حاکم‮ ‬بر‮ ‬دولت‮ ‬با‮ ‬انواع‮ ‬ترفندها‮ ‬و‮ ‬چاپلوسی‮ ‬ها‮ ‬تنها‮ ‬به‮ ‬فکر‮ جلب رضايت‮ ‬بالادستي‮ ‬خود‮ ‬بودند،‮ ‬هیچ‮ ‬استقلال‮ ‬عملی‮ ‬از‮ ‬خود‮ ‬نداشتند‮ ‬و‮ ‬برای‮ ‬پيشرفت‮ ‬به‮ ‬تعاریف‮ ‬اغراق‮ ‬آمیز‮ ‬مبادرت‮ ورزیدند‮ ‬تا‮ ‬از‮ ‬دیگران‮ ‬عقب‮ ‬نمانند‮.‬
 
در نهايت اينكه به دليل تاثيرات زيانباري كه خرافه گرايي دارد بايد نقد آن را جدي گرفت و ان شاالله دولت هاي آينده درگير چنين رويه هايي نگردند كه در اين صورت هم به كارآمدي خود و هم به ايمان جامعه لطمه وارد مي نمايند.