چه کسی شایسته است شهردار کلانشهر تهران باشد؟ این سوالی است که در آستانه تشکیل شورای شهر چهارم نه تنها مورد بحث و تبادل‌نظر اعضای منتخب شورای شهر تهران است بلکه مورد توجه اعضای منتخب همه شوراها به‌ویژه در شهرهای بزرگ کشور نیز هست. پاسخ به این سوال را سال‌هاست نهادهای مدنی در کشورهای توسعه‌یافته با عنوان «معیارهای اخلاقی در مدیریت شهری» تدوین کرده‌اند. در این یادداشت به اختصار به بعضی از این معیارها با توجه به شرایط جاری کشور اشاره می‌شود:

1- مدیریت شهری باید به حقوق شهروندی و نقش کلیدی مشارکت شهروندان در اداره شهر باور داشته باشد و خود را در چارچوب قانون و مقررات موضوعه تابع مصوبات شورای شهر بداند.

در شرایط کشور ما که ساختار موجود مدیریت شهری اقتدارگراست و در گذشته نیز انجمن‌های شهر عملا تابع شهردار وقت بوده‌‌اند، این فرآیند تدریجی، زمان‌بر و باچالش جدی روبه‌رو است. به نظر بنده به‌رغم محدودیت‌های قانون شوراها که شوراها از اختیارات لازم برخوردار نیستند و چالش‌های فرهنگی ناشی از فرهنگ دیرین استبدادی جامعه، عملکرد سه دوره شوراها را در این فرآیند باید مثبت ارزیابی کنیم. اگرچه تا دسترسی به شورای شهر مطلوب نیاز به تلاش بیشتر و زمان بیشتری است.

2- مدیریت شهری باید از دانش، تجربه و توان مدیریتی بالا به‌ویژه در کلانشهر تهران برخوردار باشد اگرچه در گذشته به‌لحاظ پروتکل سیاسی شهردار تهران در جایگاه وزیر بوده است، اما مدیریت شهر تهران از مدیریت هر وزارتخانه‌ای پیچیده‌تر و سنگین‌تر است. مدیریت شهر تهران همزمان با ده‌ها مقوله در عرصه‌های مختلف زندگی شهروندان درگیر است که در این مورد با مدیریت وزارتخانه‌ها، متفاوت به نظر می‌رسد.

3- مدیریت شهری نباید با اهداف سیاسی شخصی یا گروهی آمیخته شود. متاسفانه در دوران‌های اخیر به‌ویژه شهر تهران از این بابت هزینه‌های سنگینی پرداخت کرده است که آثار آن بر کسی پوشیده نیست. لازم به یادآوری است که تاکید بر این اصل هرگز به ایـن معنـی نیست که مدیریت شهـری باید فـاقد پیشینه سیاسی ـ اجتماعی باشد. برعکس پیشینه سیاسی ـ اجتماعی مدیریت شهری برای موفقیت آنان در عرصه‌های مختلف مدیریتی شرط لازم است. اخلاق مدیریت شهری ایجاب می‌کند که هدف مدیریت صرفا خدمت‌رسانی و تامین نیازهای اساسی شهروندان باشد. اخلاص در این برنامه‌ریزی و خدمت‌رسانی به‌طور طبیعی پایگاه اجتماعی مدیریت شهر را برای مدارج خدمت‌رسانی دیگر تقویت خواهد کرد. به‌عبارت دیگر رعایت اخلاق و تقوای حرفه‌ای برای مدیریت شهری ضروری است.

4- شفافیت و پاسخگو بودن مدیریت شهری- بررسی این دو معیار در پیشینه عملکرد مدیریت شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شفافیت در گردش مالی و پاسخگو بودن، اعتماد شهروندان را تقویت می‌کند و مشارکت بیشتر شهروندان را با مدیریت شهری فراهم می‌کند.

5- هماهنگی با مدیریت دولت نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به تمرکز عمده نهادهای سیاسی و اقتصادی کشور در شهر تهران و نیاز به خدمات متقابل نهادهای دولت و مدیریت شهر تهران این هماهنگی برای تامین خدمات لازم به شهروندان و دولت ضروری است.

6- توانایی پاسخگویی به چالش‌های اصلی شهر تهران ـ علاوه بر توان بالای مدیریتی که قبلا اشاره شد مدیریت شهر تهران باید بتواند به چالش‌های اصلی شهر تهران پاسخ دهد. فضای سالم زندگی شهروندان با دو مشکل زیست‌محیطی و ترافیکی که هر دو از یک واقعیت سرچشمه می‌گیرند روبه‌رو است.

صاحب این قلم هم در جایگاه مدیریت شهری در دو سال اول انقلاب و هم در جایگاه کارشناسی در سه دهه گذشته در این راستا در قالب تدوین آیین‌نامه‌های ملی و ارائه دانش فنی و خدمات مهندسی تلاش کرده است، اما متاسفانه هنوز هم بخشی از این راهکارها مورد توجه قرار نگرفته است. امید است مدیران جدید شهرها به‌ویژه کلانشهرها از این‌گونه مطالعات راهبردی استفاده کنند و به این چالش‌های جدی پیش‌رو پاسخ عملی دهند.

برای اعضای محترم شورای شهرچهارم و مدیریت شهری که انتخاب خواهند کرد پیشاپیش برای ارائه خدمات صادقانه به شهروندان با نگاه توسعه‌محور، آرزوی موفقیت می‌کنم.

* محمد توسلی