مهدی یاراحمدی خراسانی

اول: « قربانت شوم؛ الساعه که در ایوان منزل با همشیره‌ همایونی به شکستن لبه‌ نان مشغولیم، خبر رسید که شاهزاده موثق‌الدوله حاکم قم را که به جرم رشا و ارتشا معزول کرده ‌بودم به توصیه‌ عمه‌ خود ابقا فرموده و سخن هزل بر زبان رانده‌اید. فرستادم او را تحت‌الحفظ به تهران بیاورند تا اعلی‌حضرت بدانند که اداره‌ امور مملکت به توصیه‌ عمه و خاله نمی‌شود. زیاده جسارت است، تقی» (پاسخ  امیر کبیر به توصیه پذیری ناصرالدین شاه)

دوم: «آدم کار راه اندازی نیست، چیزی از چم و خم کار نمی داند. با این وجود چندسالی می شود که سرکار است. پرس و جو که کردم فهمیدم از اقوام رییس اداره است!» 

جمله ی اول یک نقل تاریخی از امیرکبیر است و جمله ی دوم مقوله ای است که خیلی وقتها از زبان دوستان و اقواممان شنیده ایم. همان هایی که برای کار مهمی به سازمانی سر زده اند و دل پری از بی توجهی و عدم شایستگی برخی کارمندان دارند. کارمندانی که بدون هیچ تخصص و صلاحیت تنها به پشتوانه یکی از اقوام خود وارد عرصه کار شده اند. و به خاطر همین پشتوانه هم هیچگونه دغدغه کاری ندارند چون می دانند اعتراض ها و شکایت های ارباب رجوع ره به جایی نمی برد. 

اگر صادقانه بنگریم در می یابیم بسیاری از مردم در پی مواجهه با برخی مشکلات و موانع قانونی، به دنبال پیدا کردن نوعی رابطه هستند تا مشکل اداری خود را از راه میانبرِ پارتی بازی و توصیه پذیری حل کرده و یا روند انجام آن را سرعت بخشند. چون معتقدند بدون بند"پ" خصوصاً در برخی سازمان های خاص یا کاری از پیش نمی برند یا خواسته ی آن ها به قدری به سختی انجام می پذیرد که فرد قید درخواست خود را می زند.  

 روابط، توصیه پذیری و پارتی بازی ها معجزه می کنند. به عنوان مثال می توانند برای برخی افراد فاقد تخصص و تحصیلات، سودها و موقعیت های کلان به ارمغان آورند، کلید رهایی از چنگ قانون هستند، زمان انجام کارها را تسریع می کنند، قانون شکن را به یک فرد شریف تبدیل می کنند و مظلوم و متضرر را متهم به توهم و کج فهمی می نمایند و.... اینها تنها بخشی از معجزات پارتی بازی است غافل از آن که این باور نهفته در وجود یکایک ما باعث شده فرسنگ ها از دنیای آرمانی و جامعه ایده آل دور شویم. با چنین نگاه و انتظاراتی چه حقیقت ها که از ذهن و روح ما گریخته و چه عدالت خواهی ها که جز سوسویی از آن در درونمان باقی نمانده است. 

پارتی بازی شاید برای یک یا چند نفر سود داشته باشد اما حاصلش تحمیل خسارت به آن اداره، پایین آمدن میزان بهره وری سازمانی وعدم رضایت ارباب رجوع است. البته بماند در این میان تضییع حق افراد شایسته و گناهی که بخاطر آن بر ذمه افراد می ماند! متاسفانه پارتی بازی و توصیه پذیری باعث می شود افراد نالایق سرکار بیایند و چه بسا پست های مهم را نیز از آن خود کنند اما عدم مسئولیت پذیری و تخصص آنها موجب پایین آمدن کیفیت کاری سازمان می شود. از طرفی پست های سازمانی مانند حلقه های زنجیر به هم متصل هستند و زمانی که یک حلقه سست باشد دیر یا زود کل زنجیر از هم می پاشد. بعنوان مثال زمانی که یک کارمند مشکل پرونده ای را که زیر دستش است حل نمی کند این پرونده به سایر قسمت ها ارجاع نمی شود و اینگونه است که ارباب رجوع چندین ماه در اداره دوندگی می کند تا یک امضای ساده بگیرد.

از طرف دیگر پارتی بازی امید به اشتغال بسیاری از جوانان متخصص را از بین می برد. امروز وقتی از جوانان می پرسی برای آینده چه برنامه ای دارند بسیاری از آنان پاسخ می دهند: بدون  بند "پ" کاری از پیش نمی رود.

دلیل این مسأله این است که روابط جای ضوابط و صلاحیت ها را گرفته و برخی مدیران به جای اینکه به دنبال شایستگی و تخصص باشند فامیل ها و دوستان خود را سرکار می اورند بدون اینکه فکر کنند که همین کار باعث می شود یک جوان متخصص و تحصیلکرده بیکار شود.در حقیقت هر یک نفر که بدون تخصص وارد کاری می شود یک جوان تحصیلکرده را بیکار می کند، او را وادار می کند به دنبال شغلی برود که در زمینه آن هیچ مهارتی ندارد، در آن شکست می خورد و هر دو نفر به بیکاری پنهان دچار می شوند.

هم کارمندی که بدون تخصص در سازمان مشغول به کار شده است و در اصل هیچ کارایی برای سازمان ندارد و خودش هم پیشرفتی نمی کند و هم جوان تحصیلکرده ای که به شغل ازاد روی می اورد. البته این در بهترین حالت و زمانی است که سرمایه ای داشته باشد وگرنه مجبور است به سراغ کارگری و مشاغل این چنینی برود که طبیعتا نمی تواند در آن زمینه هیچ پیشرفت و سودی داشته باشد. 

پارتی بازی پدیده نامطلوبی است که سال هاست نظام اداری کشور با آن دست به گریبان می باشد. امری که بعضاً روح و جسم مراجعین و ارباب رجوع سازمان ها را به شدت آزار می دهد. اگر اعتدال را به معنای قرار گرفتن هر چیز در جای خودش تعریف کنیم بر این اساس در دولتی که برمبنای شعار اعتدال روی کار آمده است باید هر فردی بر اساس شایستگی در مسؤولیت ها قرار گیرد و سپس بر مبنای قانون و اولویت مراجعه، به حل مشکلات مردم بپردازد. اگر اعتدال واقعی در جامعه نهادینه و اجرایی شود دیگر جایی برای پارتی بازی باقی نخواهد ماند. 

در حکومت اسلامی مسؤولیت ها و مناصب دولتی جایی برای فامیل بازی و پارتی بازی نیست بلکه باید برای انتصابات و استخدام های دولتی در سایه شعار اعتدال شایستگی افراد نیز احراز گردد. اکنون که دولت به دنبال احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور است باید روال اداری را به گونه ای اصلاح نماید که با اجرای شفاف و کامل قانون زمینه اعمال نظرهای شخصی، پارتی بازی و توصیه پذیری به حداقل ممکن برسد.