حسن کریمی فرد

از ابتدای سال جاری دو رویداد مهم در عرصه سیاست داخلی و خارجی اتفاق افتاده است. اتفاق مهم داخل کشور انتخابات ریاست جمهوری ۲۴ خردادماه و در عرصه سیاست خارجی مذاکرات ایران با کشورهای گروه ۱+۵ و توافقنامه ژنو بوده است. این مطلب تلاش دارد با تاكيد بر مواضع و سخنان رهبر انقلاب، از ابتدای سال جاری به تبیین نقش ایشان در این دو رویداد مهم بپردازد.

نقش رهبری در حضور حداکثری مردم در انتخابات
بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، عده ای در پی رواج تحلیل هایی بودند تا نشان دهند میزان رضایت مردم نسبت به کارایی سیستم و رغبت آنها به مشارکت در صحنه های سیاسی کاهش یافته است. این تحلیل ها بیشتر در راستای مشروعیت زدایی از نظام صورت می گرفت. در ادامه چنین رویکردی بود که قبل از برگزاری انتخابات شعارهایی مبنی بر غیر آزاد بودن انتخابات، رقابتی نبودن، فرمایشی بودن ... با هدف از اعتبار انداختن و زیر سوال بردن سازوکارهای انتخابات سر داده می شد.

اما سیاست رهبری و نظام جمهوری اسلامی مشارکت حداكثري مردم در انتخابات بود و سخنرانی های قبل از انتخابات ايشان و نامگذاری سال ۱۳۹۲ به عنوان سال «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» در راستای تحقق همین امر بود. همچنين رهبری در تمام مدت بعد از انتخابات ۸۸ بر جذب حداکثری و دفع حداقلی تاکید داشتند و تلاش داشتند تا در راستای همین سیاست، مردم را به مشارکت حداکثری در انتخابات ترغیب نمایند.

ایشان در دانشگاه امام حسين(ع) در مراسم میثاق پاسداری در ۶ خرداد ماه بیان می کنند که حضور مردم در پاى صندوق هاى رأى بلاشك به دنبال خود، موفقيتهاى ديگرى را دارد؛ به كشور مصونيت مي بخشد، عزت مي بخشد و آبروى بين‌المللى به همراه می آورد.

دیدگاه رهبر معظم انقلاب درباره مشارکت همه در انتخابات از باب ایرانی بودن و علاقمندی به کشور و سرنوشت سیاسی- اجتماعی خود نيز تاثیر بسزایی در حضور حداکثری مردم داشت. همچنین سخنراني ایشان در روز رأی‌گیری و تاکید بر اهمیت رای مردم و اینکه رای مردم حق الناس است و حق‌الناس را انسان باید بیشتر رعایت کند، چرا که خروج از عهده حق‌الناس از خروج از حق الله سخت تر است، نشان دهنده جايگاه والای مردم در انديشه و سیاست ايشان و باطل کننده تبلیغات فروان آن روزها علیه نظام بود.

بیانات حضرت آیت الله خامنه ای در روز رای گیری این گونه بود:« من یک توصیه به این حضرات محترمی که مسئولان صندوق ها و مسئولان بازشماری و قرائت آرا هستند، دارم و آن اینکه بدانند که رأی مردم امانتی در دست آنهاست و حق‌الناس است. حق‌الناس را انسان باید بیشتر رعایت کند، چرا که خروج از عهده حق‌الناس از خروج از حق الله سخت تر است؛ لذا باید خیلی توجه کنند»

رهبری برای مقابله با تحریف ها و حرف هایی که در ارتباط با اینکه ایشان نظر خاصی روی کاندیداها دارند بیان کردند که هیچ‌کس حتی نزدیکانشان از رأی وی اطلاع ندارند و مردم وظیفه دارند که در خصوص انتخاب خود، تحقیق کنند.

با سیاست و مواضع رهبری بود که انتخابات ریاست جمهوری با مشارکت حدود ۷۳ درصدی مردم برگزار شد و باعث انسجام اجتماعی و همگرایی گروه های سیاسی شد و سرمایه اجتماعی عظیمی برای نظام به همراه آورد و توانست سناریوهايي كه در پي حضور حداقلي مردم در انتخابات بودند را بي اثر نمايد به خصوص اينكه با پيروزي نامزدي همراه شد که کمتر کسی احتمال پیروزی ایشان را می داد.

نقش رهبري در موفقيت سياست خارجي دولت
سیاست رهبر انقلاب بعد از روی کار آمدن دولت جديد، حمایت از دولت و تلاش براي ايجاد همگرايي برای پیشبرد اهداف و امور مملکت و حل شدن مشكلات كشور بوده است. رویکرد ایشان در حوزه سياست خارجي، به عنوان مهمترين حوزه مورد تاكيد دولت و پرونده هسته اي به عنوان اصلي ترين موضوع، نیز این بوده تا خطوط کلی سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی را ترسیم نمایند و جزئیات و چگونگی اجرای تاکتیک ها را برعهده دولت بگذارند.

نکته مهم این است که مواضع و دیدگاه های رهبری در بزنگاه های حساس مذاکرات به کمک دولت آمد و کمک شایانی به عبور از تنگناها و رسیدن به توافق داشت. تدابير رهبري و همچنين درايت تيم مذاكره كننده هسته اي باعث شد تا گره مذاکرات دیپلماتیک بعد از حدود ده سال باز بشود. در ادامه تلاش شده ذيل چند سرفصل نقش رهبري در پیشبرد پرونده هسته ای تبیین شود.

فتوا درباره حرام بودن استفاده از سلاح هسته اي
یکی از موضوعاتی که کمک فراواني به تیم مذاکره کننده کرد، فتوای رهبری درباره عدم استفاده از سلاح اتمی بود. حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر مذهبی سیاسی جمهوری اسلامی، چندین بار در سال های اخیر در سخنرانی های خود بیان کردند که طبق آموزه های دین اسلام مخالف سلاح هسته ای و هر نوع سلاح کشتار جمعی هستند.

به عنوان نمونه در دیدار با دست اندرکاران ساخت ناوشکن جماران در بهمن ۸۸ بيان مي كنند كه جمهورى اسلامى اعتقادی به بمب اتم ندارد و دنبالش هم نخواهد رفت و طبق مبانى اعتقادى و دين اسلام، به كار بردن وسایل كشتار جمعى ممنوع و حرام است.

همچنین ایشان در نخستين كنفرانس بين‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه در تهران در سال ۱۳۸۹ که با حضور بيش از ۱۴ وزير خارجه، ۱۰معاون وزير و ۸ نماينده از سازمان‌های منطقه‌ای و بين‌المللی برگزار شد، فتوای تحریم استفاده از سلاح‌های اتمی را صادر نمودند كه به‌ شدت مورد استقبال مهمانان و مقامات خارجی شركت‌كننده قرار گرفت.

رهبری در پیام خود بیان فرمودند: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های كشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میكروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران كه خود قربانی كاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این گونه سلاح‌ها را حس می‌كند و آماده است همه‌ی امكانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما كاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه‌ی همگان می‌دانیم.»

سخنان و فتوای رهبری آنچنان واضح و مشخص بود که باراک اوباما در سخنرانی امسال خود در مجمع عمومی سازمان ملل ناچار به اعتراف به این واقعیت شد که فتوای ایشان می تواند زمینه ساز رسیدن به توافق هسته ای شود. اوباما در این باره گفته بود که رهبر ایران فتوایی علیه توسعه تسلیحات اتمی صادر کرده و رئیس جمهور روحانی هم به تازگی تصریح کرده است که جمهوری اسلامی هرگز سلاح اتمی تولید نخواهد کرد. این اظهارات توسط مقام‌های دو کشور می بایست زمینه را برای توافقی معنادار فراهم کند.

تاکید بر حقوق هسته ای و ترسیم خطوط قرمز
رهبر انقلاب همچنين در طول اين مدت تلاش داشتند تا ضمن تاکید بر حقوق هسته اي ايران، خطوط قرمز جمهوری اسلامی را نيز ترسيم كنند. خطوط قرمز وضع شده نه تنها به چراغ راهنمای تیم مذاکره کننده هسته ای تبدیل شد بلکه به مثابه حصاری بود که طرف های غربی را نیز از نزدیک شدن به این موضوعات بازداشت. این رویکرد رهبری باعث شد تا تیم مذاکره کننده ایران با اطمینان خاطر نقش فعال تر و پرتحرک تری در مذاکرات داشته باشند.

به عنوان نمونه رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر كشور در تاریخ ۲۹ آبان ماه بيان مي كنند: «از آن طرف اصرار دارم بر تثبیت حقوق ملّت ایران، از جمله مسئله‌ى حقوق هسته‌اى؛ اصرار داریم بر اینکه از حقوق ملّت ایران یک قدم عقب‌نشینى نباید بشود. ما البتّه در جزئیّات این مذاکرات مداخله نمی‌کنیم؛ یک خطوط قرمزى وجود دارد، یک حدودى وجود دارد، این حدود باید رعایت بشود؛ این را گفتیم به مسئولین و موظّفند که این حدود را رعایت کنند.»

پشتيباني و حمایت از تیم دیپلماسی هسته ای
کلیدواژه رهبری در تمام دورانی که هیئت مذاکراه کننده ایرانی مشغول رایزنی و گفت و گو با نمایندگان گروه ۱+۵ بودند حمایت قاطع و کامل از آنان بوده است. به عنوان مثال بعد از سفر رئیس جمهور به نیویورک، رهبر انقلاب اسلامی در مراسم تحليف دانشجويان دانشگاه‌هاى افسرى ارتش بیان می کنند که از تحرک دیپلماسی دولت حمایت و پشتیبانی می کنند.

ايشان همچنين در سخنان خود در هفتمین همایش ملی نخبگان جوان تاکید می کنند كه هيچ كس نبايد مجموعه مذاكره كنندگان ما را سازش‌كار بداند. رهبري، تيم مذاكره كننده را مأموران دولت جمهورى اسلامى دانست که بچّه‌هاى خودمان و انقلاب هستند كه مأموریت مهمی را دارند انجام مي دهند. بنابراين نبايد مأمورى را كه مشغول يك كارى است و مسئول يك فرايندى است مورد تضعيف يا توهين يا بعضى از تعبيراتى كه گاهى شنيده مي شود - كه اينها سازش‌كارند و مانند اينها - قرار داد. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار فرماندهان بسیج سراسر كشور نیز بر حمايت از مسئولانى كه اجراى كار برعهده‌شان است، تاكيد مي كنند و از مشكلات و سختي هاي كار اجرايي سخن مي گويند.

تقابل با مواضع ضد و نقیض آمریکا
دولت آمريكا سياست دوگانه اي را در جريان مذاكرات هسته اي در پيش گرفت و ضمن اينكه از مذاكرات سخن می گفت به صورت موازی نیز عنوان می کرد که گزينه نظامي همچنان روي ميز است. به عنوان نمونه باراك اوباما در سخنراني خود در سازمان ملل بيان كرد كه آمريكا در صدد «تغییر رژیم» ایران نيست و اين عبارت خود را به مثابه یک امتیاز به ایران دانسته بود. اگر چه چند روز بعد، باراك اوباما در ديدار با نتانياهو، همين گفته غير منطقي خود را نيز فراموش كرد و نشان داد تا چه اندازه غيرقابل اعتماد و عهد شكن است. اوباما در دیدار با نخست وزیر رژیم صهیونیستی گفته بود با چشمانی باز وارد مذاکره شده‌ و هیچ گزینه‌ای از جمله گزینه نظامی را از روی میز برنداشته‌ اند.

در واكنش به اين سخنان بود که رهبري بيان كردند جمهوري اسلامي ايران دولت آمريکا را غيرقابل اعتماد و خودبرتربين كه از همه‌ى دنيا باج مي گيرد و به رژيم جعلى صهيونيستى باج مي دهد؛ معرفي نمود. اين رويكرد رهبري را ضمن اينكه مي توان پاسخي به سخنراني هاي غير منطقي و زياده خواهانه مقامات آمريكايي دانست به نوعي تكميل كننده رويكرد ديپلماتيك مقامات اجرایی نیز بود كه همه به اين حقيقت آگاه شوند حضور ايران در پاي ميز مذاكره از سر استيصال و ناچاري نبوده است.

تقويت قدرت مانور و چانه زني تيم هسته اي
همچنين رهبر انقلاب با تاکید بر حفظ اصول، اهمیت ويژه اي به تقويت قدرت مانور تيم مذاكره كننده هسته اي جمهوري اسلامي داشتند. ايشان در در ديدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در ۲۶ شهریورماه از نرمش قهرمانانه سخن می گویند و این که نرمش در يك جاهايى بسيار لازم است. ایشان در ادامه با ذکر مثالی عنوان می کنند: «كشتى‌گيرى كه دارد با حريف خودش كشتى مي گيرد و يك جاهايى به دليل فنّى نرمشى نشان مي دهد، فراموش نكند كه طرفش كيست؛ فراموش نكند كه مشغول چه كارى است؛ اين شرط اصلى است؛ بفهمند كه دارند چه‌كار مي كنند، بدانند كه با چه كسى مواجهند، با چه كسى طرفند، آماج حمله‌ى طرف آنها كجاى مسئله است؛ اين را توجّه داشته باشند.»

مقابله با دولت های به شکست کشاننده مذاکرات
برخی دولت ها در مذاکرات ژنو با خواسته های نامعقول خود تلاش داشتند تا مذاکرات را به شکست بکشانند و به نظر می رسید تنها لبخند های دیپلماتیک واکنش مناسبی به آنان نباشد. رهبری در این جا نیز برای به عقب راندن دولت های زیاده خواه و کمک به تیم هسته ای وارد میدان شدند. به عنوان نمونه، ایشان در پی کارشکنی دولت فرانسه در مذاکرات بیان می کنند که در اروپا ملّت فرانسه يك روزى اعتبار سياسى به دست آورد به‌خاطر اينكه رئيس جمهور آن کشور، به دليل اينكه انگليس وابسته‌ به آمريكا است، اجازه نداد كه انگليس وارد بازار مشترك اروپا بشود. اما حالا دولتمردان همان كشور نه فقط در مقابل آمريكا بلكه‌ در مقابل صهيونيست‌ها اظهار كوچكى می کنند که مايه‌ سرشكستگى ملّت فرانسه است.

نکته دیگر این که حمایت های رهبری از تیم مذاکره کننده هسته ای، نقش ویژه ای در تلطیف فضای سیاسی داخلی و عدم موضع گیری های شدید علیه دیپلمات های ما داشت.

در نهایت این که به نظر مي رسد سياست رهبري در قبال تيم مذاكره كننده هسته اي اين بوده كه ضمن حمايت كامل از تيم مذاكره كننده و ترسيم خطوط قرمز، قدرت مانور و چانه زني تيم مذاكره كننده را افزایش دهند و از سوي ديگر از زياده خواهي ها كشورها و تضييع حقوق ملت ايران جلوگيري نمایند.