رئيس ​جمهور پيشين کشورمان همزمان با 16 آذر در پیامی ویدیویی خطاب به دانشجویان افزود:« تاریخ عبارت است از مجموعه حوادث مهم و اثرگذار از جمله در تاریخ صد ساله گذشته ما. این حوادث کم نیستند. حوادثی که برآمده از شرایط خاص تاریخی هستند و خود نیز به نوبه خود در تاریخ موثرند. 16 آذر یکی از این حوادث است. هنگامه‌ای که جنگ میان آزادی و استبداد، استقلال و وابستگی به اوج خودش رسید و حکومت کودتا با کمک آمریکا دولت ملی مصدق را که مورد امید مردم ما بود، سرنگون کرد، شب سیاهی بر سرنوشت مملکت ما حاکم شد.» رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد:« درست در شب سرد و سیاه و تاریک، اختناق، سرکوب و حاکمیت بلامنازع استبدادی که در اختیار استعمار و به خصوص آمریکا بود، آذرخشی در آسمان سرنوشت ایران ظهور کرد و پدید و درخشید، امیدها را زنده کرد و اعلام کرد که استبداد و وابستگی و بیدار گرچه ممکن است هرچندگاهی بر سرنوشت انسان حاکم شود ولی دوام نمی‌یابد و از بین رفتنی است. آنچه که آن را از بین می‌برد، اراده انسانی است که متکی بر ایمان و آگاهی همه جانبه او به خصوص آگاهی تاریخی انسان باشد. »

وی تاکید کرد:« این پیام 16 آذر بود در یکی از سیاه‌ترین شب‌های تاریخ مملکت و نکته‌ دیگر اینکه 16 آذر نشان داد که دانشگاه پیشتاز است، درست همان وقتی که امیدها از بین می‌رود، یاس‌ها غلبه پیدا می‌کند، دل‌ها نگران می‌شود این دانشگاه است که با فریاد خود، با حضور و حتی با خون خود این دیوار بلند یاس و ناامیدی را می‌شکند و شایسته دانشگاه این است که در همه حوادث پیشتاز باشد. » رئیس بنیاد باران با بیان اینکه«خیلی مناسبت خوبی است که 16 آذر را روز دانشجو نامیدند»، ادامه داد:« البته حوادث کوچک و بزرگ دیگری هم در این تاریخ بوده‌اند که از جمله انقلاب اسلامی ایران و بعد از آن حوادثی که پیش آمده است. ولی روز 16 آذر برای دانشگاه یک حالت نمادین دارد. آنچه که برای ما دانشگاهیان، دانشجویان و همه مردم ما مهم است این است که ما از این روز و از این حادثه و از این واقعه درس بگیریم. به خصوص درس بگیریم برای شناخت، تحلیل و تقویت آن چیزی که به نام جنبش دانشگاهی و دانشجویی مطرح شده است.»

خاتمی یادآور شد:«یعنی هرکس با هر مرام و مسلکی از جمله استاد و دانشجو که در دانشگاه است باید با توجه به آنچه که در این روز گذشته و در تاریخ ما گذشته است که جهت و رویکرد خود را مشخص بکند. درسی که برای جنبش دانشجویی؛ 16 آذر و 16 آذرها می‌دهد، یک، استقلال‌خواهی و آزادی‌طلبی. در تاریخ معاصر ما گاهی صحبت از این شده است که مبارزه با استبداد اولویت دارد یا مبارزه با استعمار؟ 16 آذر می‌گوید که اینها دو روی یک سکه است. شما نمی‌توانید از سلطه بیگانه رهایی یابید مگر اینکه با عامل بیگانه یعنی استبدا دپلید درگیر شوید و نمی‌توانید از قید استبداد رهایی پیدا کنید مگر اینکه ریشه و پشتوانه او که بیگانگان هستند را بشناسید. »

رئیس جمهور اسبق کشورمان در ادامه اظهار داشت:« اولین درسی که ما از این حوادث می‌گیریم این است که استقلال‌طلبی و آزادیخواهی با هم توام‌اند و دو روی یک سکه هستند. نمی‌شود استقلال‌خواه بود ولی با استبداد ساخت و نمی‌شود با استبداد مبارزه کرد ولی نسبت به استعمار و سلطه بیگانه بی‌تفاوت بود. اینها دو روی یک سکه‌اند.» وی با بیان اینکه «آنچه که در این دهه‌ها رخ داده است و گاه ذهن جامعه ما را دچار انحراف کرده، این بوده است که در مبارزات ملت کدام یک از اینها تقدم دارد. مبارزه با استبداد و یا مبارزه با استعمار؟»، گفت:« جنبش دانشجویی ما 16 آذر ما و همه حوادث مهمی که در تاریخ یکصدساله ما رخ داده ،این است که مبارزه موفق، مبارزه توامان با استعمار و استبداد است. این مساله، مساله مهمی است.»

رئیس بنیاد باران تصریح کرد:« دوم، درسی که به ما می‌دهد و به خصوص جنبش دانشجویی باید به آن توجه بکند، اعتقاد و باور به حق حاکمیت مردم بر سرنوشت خود و تلاش برای تامین این حق است. جنبش دانشجویی و جنبش موفق در کشورهایی مثل ما جنبشی است که پایبند به حاکمیت مردم بر سرنوشت خود باشد، یعنی در مقابل سلطه استعمار و سلطه استبداد آنچه که مورد تقاضا و طلب اوست، این است که مردم بر سرنوشت خودشان حاکم باشند و انسان‌ها به عنوان شهروندانی که دارای تساوی حقوق هستند در عرصه سرنوشت حضور داشته باشند.»

به گزارش روابط عمومی دفتر سید محمد خاتمی ؛وی افزود:« نکته سوم توجه و اهتمام به توسعه همه جانبه به خصوص سیاسی و فرهنگی است، یعنی اولا این مساله قابل بحث است که آیا می‌شود ابعاد و شئون توسعه را از هم جدا کرد؟ ما توسعه اقتصادی داشته باشیم بی‌آنکه توسعه سیاسی و فرهنگی داشته باشیم یا بالعکس، واقعیت این است که اینها باید هم‌دوش و هم‌آغوش پیش بروند. اما به استبدادزدگی جامعه ما، توجه ویژه به توسعه سیاسی و فرهنگی در جامعه ما بسیار مهم است بدون اینکه توسعه اقتصادی را از نظر دور بدانیم. این خواستی بوده که در جامعه ما و جنبش دانشجویی ما نیز بوده است. »

خاتمی تاکید کرد:« نکته چهارم اهتمام به نقد است، اصلا هویت دانشگاه و دانشجو تحلیل و نقد امور است و به خصوص نقد حکومت و حاکمیت. نقد حکومت و حاکمیت معنای آن، هیچ براندازی نیست. بلکه حتی می‌تواند تقویت‌کننده حاکمیت باشد. جلوی اشتباهات او را بگیرد و اگر دانشگاه نقد نکند و جنبش دانشجویی نقد را از خود دور بکند، از هویت خودش دور می‌افتد. حتی باید دانشجو و دانشگاه شجاعت نقد خود را داشته باشد.» رئیس بنیاد باران افزود:« جنبش دانشجویی همچنین باید مدافع آزادی اندیشه و آزادی بیان و آزادی اجتماعات که لازمه داشتن یک نظام مردم‌سالار است باشد، به خصوص با توجه به زیان‌هایی که جامعه ما در طول تاریخ از در بند کردن آزادی اندیشه و آزادی بیان و آزادی اجتماعات دیده است. اینها مساله‌ای است که جنبش دانشجویی ما، دانشجوی ما باید به آن اهتمام داشته باشد و درس‌هایی است که باید از 16 آذر و 16 آذرها بیاموزد. »

وی با تاکید بر سنگین‌تر بودن وظیفه دانشجوی مسلمان، اظهار داشت:« دانشجوی مسلمان در عین حالی که باید همه این امور را مورد توجه قرار دهد، باید درصدد شناخت و بیان اسلامی باشد که با این جهات سازگار باشد. اگر دانشجوی مسلمان به دنبال حاکم شدن اسلام است باید به دنبال اسلامی باشد که با آزادی، پیشرفت و با حاکمیت مردم بر سرنوشت خود سازگار باشد. در مقابل اسلام‌های بدلی باید اسلامی را بشناسد که آزادی انسان و حضور انسان جای خدا را تنگ نمی‌کند، اسلامی که برای حاکمیت مردم بر سرنوشت خود حق قائل است. اسلامی که به کرامت انسان معتقد است. اسلامی که پیشرفت را برای همه می‌خواهد. اسلامی که وابستگی را نمی‌خواهد. اسلامی که آزادی را می‌خواهد. این مساله کار و وظیفه را برای دانشجوی مسلمان ما سنگین‌تر می‌کند.»

رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد:« جنبش دانشجویی ما و به خصوص جنبش اسلامی دانشجویی ما باید خود را در درون نظام تعریف بکند اما در درون نظام بودن به معنی ساختن و سازش کردن با هر روا و ناروایی که به نام نظام انجام می‌شود نیست. ما در درون نظامیم رفتارها، سیاست‌ها و رویکردها و تقاضا را نقد می‌کنیم و اصلاح در امور اینها را طلب می‌کنیم.» وی با بیان اینکه «الحمدالله در مرحله اخیر یک روزنه بسیار امیدوارکننده‌ای به سوی ملت ما باز شده است»، گفت:« انتخاب مردم ما و حضور آگاهانه مردم ما سبب شده است که شاهد تغییر رویکردها در جامعه‌مان باشیم. دولتی با شعارهای مشخص، با رویکرد مشخص، با اهداف مشخص مورد قبول مردم قرار گرفته و به خصوص با توجه به سختی‌هایی که در این سال‌های گذشته بر مردم ما رفت، این امید را در دل جامعه ما زیاد کرده است.»

خاتمی یادآور شد:« دانشجوی ما در عین حالی که باید اظهارخوشحالی بکند از این تحول، همواره باید به دولت محترم تذکر بدهد که به شعارها و رویکردهای خودش پایبند باشد.» وی در عین حال به دانشجویان توصیه کرد:« باید برای کمک به دولت تلاش شود، بخصوص برای گذر از فضای امنیتی، فضایی که برای بخش‌های قابل توجهی از جامعه ما ناامن بود چه در عرصه سیاسی و چه در عرصه اقتصادی و فرهنگی، باید به دولت کمک کنیم برای گذر از این فضا به فضای سالم سیاسی و رقابتی و آزاد برای همه و البته برای گذر از این و به عنوان دروازه این گذر برای همه آزادی زندانیان و رفع حصر و حبس از کسانی که در زندان هستند مهم است. البته من این را تذکر می‌دهم که همه کار در دست دولت نیست.» وی ادامه داد:« دولت هم می‌خواهد ولی باید کمک شود با هماهنگی با دستگاه‌های دیگر ما این گام بزرگ را برداریم که این گام به نفع همه ماست و واقعا برای گذر از فضای امنیتی ناسالم به سیاسی سالم که همه نیروها در عرصه حضور داشته باشند، رفع حصرها و حبس‌ها نکته بسیار مهمی است.»

رئیس دولت اصلاحات هشدار داد:« باید متوجه باشیم که نیروهایی به دنبال کارشکنی در کار دولت هستند و عدم موفقیت او را چه در عرصه سیاست خارجی و چه در عرصه سیاست داخلی می‌خواهند، آن‌ها به خصوص با بالا بردن توقعات مردم به دنبال این هستند تا به خیال خودشان این را القا کنند که دولت ناکار آمد است.» وی تاکید کرد:« این نیروها باید سرجای خودشان بنشینند و همه باید تلاش بکنیم که این کارشکنی‌ها برای مردم مشخص شود و به دولت کمک بشود که در مقابل اینطور بتواند حرکت خودش را ادامه دهد و نیز باید به دولت کمک کنیم تا برنامه‌های مرتب و خوبی را برای بهبود زندگی مردم در همه عرصه‌ها داشته باشد.»

رئیس بنیاد باران با بیان اینکه «در عرصه معیشت مردم ما با سختی‌های زیادی روبه‌رو هستند»، اظهار داشت:«همه ما می‌دانیم که این مشکلات ریشه‌های طولانی دارد،‌امکانات فراوانی از کشور ما از دست رفته است و زمینه‌های بسیاری به هم خورده است، خراب شده و یک شبه نمی‌شود اینها را درست کرد اما در عین حال انتظار همه این است که با برنامه‌های مرتب، منظم و سنجیده و علمی ما شاهد تحول در عرصه زندگی مردم و به خصوص معیشت مردم و قشرهای مختلف مردم باشیم.»

رئیس جمهور اسبق کشورمان تصریح کرد:« همزمان با بهبود وضعیت معیشتی امیدواریم شاهد بازتر شدن فضای جامعه و تبدیل کینه‌ها و دشمنی‌ها، به همراهی‌ها باشیم و لااقل تحمل یکدیگر را داشته باشیم، باید بدانیم و بپذیریم که همه ما در یک کشتی سواریم و اگر این کشتی به ساحل و اهداف خود برسد، همه ما موفق شده‌ایم و در درجه اول نظام موفق خواهد بود و اگر خدایی نکرده آسیب ببیند همه آسیب خواهیم دید.» سید محمد خاتمی خاطر نشان کرد:«جنبش دانشجویی ما به خصوص در این عصر و بالاخص با توجه به جریانی مثل 16 آذر می‌تواند چنین درس‌های بزرگتری را بگیرد و به خصوص دانشجویان مسلمان ما که باید دفاع کنند از اسلامی که خواستار سربلندی و عزت و پیشرفت و آزادی جامعه ما در مقابل دیدگاه‌های انحرافی و دیدگاه‌های تنگی که نه می‌تواند به نفع اسلام باشد و نه به نفع جامعه ما. برای همه‌ شما موفقیت و سربلندی و پیروزی آرزو می‌کنم.»