تواضع اقدامی است که انسان، داوطلبانه در برابر دیگران به خاطر امتیازاتی که در آنان احساس می‌کند، انجام می‌دهد.

ممکن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای اینکه مبادا به غرور و تکبر مبتلا شود باید به جهات امتیاز آن فرد، توجه کند و به خاطر همان جهات امتیاز، فروتنی کند.

یکی از برجستگی‌های اخلاقی که قرآن کریم در وصف بندگان خدا بیان کرده، رفتار متواضعانه آنان است که می‌فرماید: "بندگان خدای رحمان کسانی‌اند که با تواضع روی زمین راه می‌روند و چون نادانان خطابشان کنند سخن نرم و مسالمت جویانه گویند1".

امام علی(ع) فرمودند: "بر تو باد فروتنی؛ زیرا که‏ آن از بزرگترین عبادت‏‌هاست2".

ایشان درباره اثر دنیوی تواضع می‌فرمایند: "فروتنی، باعث انتشار فضایل (انسان متواضع در میان مردم) می‏‌شود3".

امام کاظم(ع) نیز درباره این‌که خداوند فروتنان را تا چه پایه رفعت می‌بخشد؟ فرمودند: "خداوند فروتنان را به اندازه فروتنی‏‌شان بالا نمی‏‌برد، بلکه به اندازه عظمت و بزرگی خود آنان را رفعت می‏‌بخشد4".

در حدیث دیگری از مولای متقیان (ع) چراغ راه برای رسیدن به فروتنی و تواضع کمک می‌گیریم. ایشان می‌فرمایند: "برای رسیدن به فروتنی جز از سلامتِ صدر (و دلِ پاک) کمک نتوان گرفت5".

همچنین پیامبر خدا(ص) در توصیف جایگاه متواضعین در قیامت، فرمودند: "محبوب‌ترین شما نزد من و نزدیک‌ترینتان به من در روز قیامت، خوشخوترین و متواضع‏‌ترین شماست6".

منابع آیات و احادیث:

1- فرقان، آیه 63.

2- بحارالأنوار: 75 / 119 / 5 منتخب میزان الحکمة: 596

3- غررالحکم: 522 منتخب میزان الحکمة: 596

4- تحف العقول: 399 منتخب میزان الحکمة: 596

5- بحارالأنوار: 78 / 7 / 59 منتخب میزان الحکمة: 596

6- بحارالأنوار: 71 / 385 / 26 منتخب میزان الحکمة: 182