این قلعه شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه داشته که با استفاده از آجرهای به دست آمده از کاخ داریوش و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل به دست معماران دزفولی بنا شد.

این قلعه بسیار زیبا یکی از منحصر به فردترین آثار تاریخی و دیدنی ایران و استان خوزستان است که روی تپه باستانی شوش و در کنار کاخ آکروپل ساخته شده است.

شکل قلعه ذوزنقه ای شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده و دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و ردیف اتاق هایی به سمت حیاط، برگرد آن قرار گرفته اند.

تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود می باشد.

نخستین اقدامات باستان شناسی در محوطه تاریخی شوش در سال 1851 به وسیله کنت لفتوس انگلیسی آغاز شد.

این حرکت چندی بعد توسط ژان و مارسل دیولافوای فرانسوی ادامه پیدا کرد.

به واسطه گسترش کاووش و کشف آثار ارزشمند باستانی هیات فرانسوی تصمیم به ساخت مکانی در این محوطه تاریخی گرفت که نهایتا در سال 1897 میلادی توسط ژان ژاک دومورگان قلعه شوش بنا شد.

مصالح این قلعه نیز از آثار و ابنیه ای که در حفاری های کشف شد، تهیه شده بود.

قلعه شوش همانند قلاع قرون وسطی اروپا از 2 حیاط تشکیل شده که حیاط دوم مرتفع تر از حیاط اول است. در زیر حیاط دوم 2 تالار (زیرزمین) تعبیه شده است.

در بافت اصلی قلعه دیوارها از خشت است با روکشی از آجر. آجرها مربوط به ادوار مختلف تاریخی است.

عناصر تشکیل دهنده معماری شامل طاق های رومی، درگاه های قوسی و تزئینات آجری است که تماما از معماری ایرانی مایه گرفته و کل بنا توسط 2 معمار دزفولی احداث گردید.

از سال 1371 از این محل به عنوان پایگاه باستان شناسی و انبار نگهداری اشیای تاریخی استفاده می شود.

از دیگر قسمت های قلعه شوش می توان به اتاقک شیشه ای موسوم به کلاه فرنگی و برج استوانه ای که در ضلع غربی قرار دارد و به عنوان کبوترخانه مورد استفاده قرار می گرفت و همچنین برجی دیگر که در وسط حیاط اول قرار دارد، اشاره کرد.

از دیگر تزئینات این قلعه نیز، نعل درگاه های قوسی و ایجاد نماهای تزئینی با آجر و همچنین نقاشی هایی به سبک تلفیقی اروپایی و شرقی و آجرهای کتیبه دار چشمگیرتر هستند.

به دلیل وجود انواع آجر به ویژه آجرهای کتیبه دار با ابعاد مختلف و منقوش مینایی، می توان این قلعه را موزه آجر نامید.

در خلال جنگ تحمیلی و در سال های 1359 تا 1360 بارها این اثر تاریخی مورد حمله دشمن قرار گرفت و آسیب های جدی به آن وارد آمد.

از سال 1371 تا 1373 قلعه شوش چند بار مرمت شد اما در سال 1375 قسمتی از راهرو ها و اتاق های قلعه رنگ آمیزی شد.

قلعه تاریخی شوش در سال 1380 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 3983 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قلعه شوش به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران همواره مورد جهانگردان خارجی بوده است.

در سال جاری بیش از 10 هزار گردشگر خارجی در سفر به ایران از آثار باستانی شوش از جمله قلعه باستانی دیدن کردند.

بنا به گزارش ایرنا قلعه شوش در ایام نوروز برای بازدید علاقه مندان باز است.