امیر هاشمی‌مقدم ، اظهار کرد: چند سالی است که بحث بین موافقان و مخالفان درگرفته که آیا حضور ماهی قرمز در سفره‌ی هفت‌سین سنتی ایرانی است یا خیر؟ موافقان خریدن ماهی قرمز می‌گویند که این، رسمی ایرانی است و باید به جای تحریم، شیوه‌ی مراقب درست از ماهی قرمز آموزش داده شود. در مقابل، مخالفانِ این ایده هم که عموما طرفداران حقوق حیوانات هستند، می‌گویند هیچ سند و مدرکی مبنی بر وجود این سنت در فرهنگ ایران قدیم وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، دلیلی بر درست بودن آن نیست که بخواهیم ماهی‌ها را در ظرفی کوچک اسیر کنیم.

این پژوهشگر حوزه‌ی ایران‌شناسی با بیان این‌که من یکی از مخالفان انجم این کار هستم، ادامه داد: شش سال است که از طریق صحبت با دانشجویان، نوشتن متن در وبلاگ، شبکه‌های اجتماعی، طراحی سال‌نامه‌ی دیجیتال، فرستادن ایمیل، چاپ و پخش کارت‌پستال و پوستر و فعالیت‌های مشابه، به قتل عام چند میلیونی ماهی‌های قرمز توسط هم‌میهنان ایرانی اعتراض می‌کنم.

او با بیان این‌که تجربه‌ی چند سال گذشته نشان داده که با جنبش تحریم خرید ماهی قرمز، چند گروه مخالف‌اند که در اینجا ضمن معرفی هر دسته، به دلایلی در رد ادعاهای آن‌ها می‌پردازیم، توضیح داد: در یک دسته‌بندی کلی می‌توان سه گروه مخالف با جنبش تحریم خرید ماهی قرمز را شناسایی کرد؛ گروه نخست، کسانی هستند که هیچ ارزشی برای جان ماهی‌ها به‌طور خاص و هر نوع جان‌داری به‌جز انسان به‌طور عام، قائل نیستند. بیشترین پاسخی که در این چند سال از آن‌ها شنیده‌ام، این بود که «مگر جان انسان‌ها در این دنیای پر از جنگ و نفرت، ارزشی هم دارد؟ این همه انسان بی‌گناه کشته می‌شوند یا اسیر زندان‌ها هستند. آیا جان این ماهی‌ها با ارزش‌تر از آن‌هاست؟»

هاشمی‌مقدم همچنین بیان کرد: این افراد خود را اشرف مخلوقات می‌دانند و بعد هم توجیه می‌کنند که چون اشرف مخلوقات‌اند، می‌توانند با دیگر موجودات هرگونه که خواستند رفتار کنند. در حالی که حتی اگر برخی تفسیرها را بپذیریم که انسان، اشرف مخلوقات است، باید دید اشرف مخلوقات، یعنی باشرف‌ترین مخلوقات یا جنایتکارترین‌شان؟ نکته‌ی بعدی که باید به این گروه گفت، این است که حالا که انسان‌های بی‌گناه بسیاری کشته یا زندانی می‌شوند، گناه دیگر جانداران چیست؟!

او ادامه داد: گروهی دیگر نیز کسانی هستند که سنت خریدن ماهی قرمز را به فرهنگ ایرانی متعلق می‌دانند و هرگونه مخالفت با خریدن و زندانی کردن ماهی قرمز را حرکتی از سوی ایران‌ستیزان معرفی می‌کنند. البته این گروه تا کنون هرگز سرنخی از وجود ماهی قرمز در سفره‌ی هفت‌سین در اسناد مربوط به فرهنگ ایران قدیم معرفی نکرده‌اند. شواهد نشان از آن دارد که این سنت به‌گونه‌ای دگرگون‌شده از حدود 80 سال پیش از چین به ایران وارد شده است.

این پژوهشگر گفت:‌ طرفداران این سنت مدعی‌اند که ماهی قرمز در نقوش باستانی، قالی‌های قدیمی و ادبیات فارسی جایگاه برجسته‌ای دارد؛ اما نکته‌ی قابل توجه این است که این جایگاه هیچ ارتباطی با قرار دادن ماهی قرمز بر سر سفره‌ی هفت‌سین ندارد، یعنی در هیچ سند و مدرکی نشان داده نشده است که ماهی قرمز سابقه‌ای بیش از چند دهه در سفره‌ی هفت‌سین ایرانی‌ها داشته باشد. از سوی دیگر، نهایتا باید به این دوستان گفت که حتی اگر چنین رسمی در ایران باستان بوده، آیا دلیلی بر درست بودن آن است؟ آیا این دوستان از فردوسی ملی‌گراتر هستند که هزار سال پیش گفت: «به یزدان که گر ما خرد داشتیم / کجا این سرانجام بد داشتیم؟»

او اظهار کرد: هزار سال پیش، فردوسی گفت که اجداد ما رفتارهای نابخردانه‌ای داشته‌اند که ما به اینجا رسیده‌ایم؛ اما امروزه این دوستان به بهانه‌ی ادامه دادن سنت‌های نیاکان، رسوم نادرست دیگری را هم به فرهنگ ایرانی وارد می‌کنند. به نظر می‌رسد فرهنگ ما به اندازه‌ی خودش رفتارهای نادرست داشته باشد و نیازی به وارد کردن رفتارهای بیشتر نیست.

هاشمی‌مقدم همچنین گفت: گروهی دیگر هم هستند که معتقدند باید به جای تحریم خریدن ماهی قرمز، شیوه‌های اصولی زنده نگه داشتن آن جانداران را به مردم بیاموزیم. بیشتر پیروان این نظر، خود از دوست‌داران محیط زیست و حامی حقوق جانوران‌اند؛ اما به نظر می‌آید، آن‌ها دو نکته‌ی بدیهی را نادیده گرفته و بر همین اساس هم پرسش‌ها یا ایرادهای خود را به مخالفان خریدن ماهی مطرح کرده‌اند؛ نکته‌ی اول این است که هیچ حیوان خانگی‌ای وجود ندارد و خداوند طبیعت همه‌ی جانداران را آزاد آفریده است و ما برای فرو نشاندن امیال خود، برخی از این جانداران را وابسته به خود و در نتیجه، زندانی کرده‌ایم. نکته‌ی دیگر این است که ماهی‌ها حتی اگر مورد توجه و رسیدگی صاحبان‌شان هم قرار بگیرند و چند سال در محیط خانه زنده بمانند، باز هم آن‌ها را اسیر زندانی کوچک کرده‌ایم. در حالی‌ که این جانداران باید در آب‌های آزاد باشند، نه این‌که در تنگ‌هایی که اندازه‌شان گاهی کمتر از دو برابر طول بدن ماهی است، تقلا کنند.

وی توضیح داد: تأکید من بر غیرایرانی بودن این سنت و شرایط خوب و زنده نگه داشتن ماهی در تنگ نیست، بلکه من بر غیراخلاقی بودن عمل زندانی کردن ماهی‌ها در تنگ تأکید دارم. حتی اگر آب تنگ را تمیز نگه داریم، محلول‌های ضدباکتریایی را به میزان کافی به آب بیفزاییم، خوراک ماهی‌ها را به موقع بدهیم و ... به‌ هر حال ماهی‌ها را در تنگ زندانی کرده‌ایم و باید بدانیم که هرگز حاضر نیستیم، خودمان را حتی برای لحظه‌ای، در چنین محیط کوچکی تصور کنیم.

او اضافه کرد: افرادی که مدافع تداوم حضور ماهی قرمز در سفره‌ی هفت‌سین هستند، سال‌هاست با تحریک احساسات میهن‌پرستانه‌ی ایرانیان و همچنین تحریف موضوع به این سمت که «به جای تحریم، باید آموزش نگهداری ماهی قرمز را ترویج کرد» به مقابله با تلاش‌های دوستداران حقوق حیوانات می‌پردازند. به نظر من، در این زمینه باید بحث و گفت‌وگو انجام شود تا راه و ایده‌ی درست مشخص شود.