جعفر دیناروند/ رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا

مقدمه: خبرهای ناگوار خودکشی در میان مردم یک جامعه باعث نوعی ترس و اضطراب می گردد.گرچه شدت و ضعف آن در میان مردم متفاوت است اما برای خانواده ی فرد بیشترین و برای مردم در وضعیت ضعیف تری قرار دارد.

خودکشی را باید یک پدیده ی ناخوشایند و حاصل زندگی صنعتی و پر سر و صدا دانست.وقوع آن در چنین حوامعی مورد انتظار بسیاری از اهل علم و متخصصین علوم اجتماعی و تربیتی است.فشارهای روانی، افسردگی های مزمن، بیماری های مختلف، ناتوانی های متعدد و عدم وجود روابط صمیمانه علل مختلف به وجود آمدن آن هستند.

تجزیه و تحلیل علل مختلف وقوع چنین رویداد هایی چندان ساده و آسان نیست.شاید ذکر چندین دلیل برای مردم عادی نوعی قانع شدن را به دنبال داشته باشد اما هرگز برای اهل فن قابل قبول نمی باشد.خودکشی یک پدیده ی تاریخی است که در طول زمان روی داده و تا به امروز نیز ادامه دارد.

پرداختن به خودکشی تنها به عنوان معلول برای مطالعه کافی است اما برای رسیدن به ریشه های این رویداد بایدبه طور جد ، تلاش های دقیق و شگرفی انجام داد.برگزاری مراسم ختم و پایان دادن موقتی به این رویداد تنها کار را برای انجام های بعدی مهیا می کند.منتظران خودکشی با گریه و زاری علاقه مندان و والدین به کار خود پایان نمی دهند.

خودکشی و انواع آن: به طور مختصر برای این عمل سه شکل قابل تصور است.اول خودکشی هایی که به سرانجام می رسند و افراد با انجام انواع فعالیت ها به مقصود و منظور خود دست می یابند که ما آن را "حودکشی موفق" می نامیم.انواع حلق آویز ها از این نوع محسوب می شوند.

دوم رویدادهایی که موفق به انجام نمی شوند و فرد به وسیله ی دیگر افراد نجات می یابد.خود سوزی ها و یا غرق نمودن خود در دریا و یا خوردن انواع داروهای شیمیایی از جمله ی آن هاست.ما این نوع را" خودکشی ها  ناموفق" گوییم.

سوم انواع رفتارهایی است که فرد با خود می نماید تا به صورت تدریجی از دنیا برود.افرادی که به دلایل مختلف دچار مشکل می شوند، وقتی به بیماری مبتلا می گردند آن را برای دیگران بازگو نمی کنند و با بی اعتنایی عمدی نسبت به آن به تاثیر بیماری و کشتن فرد کمک می کنند.آن ها از یک طرف خودکشی را بدنامی می دانند و از طرف دیگر خواهان ماندن در این دنیا نیستند.ما این را " خودکشی محترمانه" نامیم.گرچه چندان هم محترمانه نیست.

آمار و ارقام: پرداختن به آمار و ارقام خودکشی برای اهل فن نوعی دروازه ی ورود برای حل مشکل محسوب می شود.بر اساس این ارقام: بیشترین آمار خودکشی از سن پانزده سالگی تا بیست و چهار سالگی است و از نظر جنسیتی پسران بیشتر از دختران دست به این کار می زنند.این بدین معناست که سن نوجوانی مرکز بحران خودکشی است و مطالعات باید بر آن متمرکز گردد.

نظریات مختلف: پدیده ی خودکشی را باید از دیدگاه های مختلفی مورد بررسی قرار داد.این ساده اندیشی است که وقوع آن را تنها به عنوان یک جرم یا یک رفتار غیر طبیعی بدانیم.پرداختن به نگرش های متفاوت و هم اندیشی اهل فن بهترین راه در این زمینه است.

الف: علوم اجتماعی: این علم برای خودکشی مباحث مختلفی را باز می کند اما به طور خلاصه به مکان زندگی به عنوان یک عامل مهم می پردازد.بر این اساس گفته می شود که آمار این رویداد در روستاها و شهر های کوچک کمتر است.علت این نکته مربوط به وجود قید و بندهای خانوادگی و اجتماعی و ارتباطات خاص محلی است.در روستا ها رفت و آمدهای دوستانه و مبادله ی  محبت بیشتر از شهرهای بزرگ است.

ازدواج نیز در این نظریه مطرح است.افرادی که ازدواج کرده اند کمتر از سایر افراد به فکر خودکشی می افتند و افرادی که دارای فرزند هستند نیز چنین حالتی دارا می باشند.دنیای تجرد و بی فرزندی بیشتر از ازدواج و فرزند داری احتمال وقوع را داراست.

روابط اجتماعی نیز مورد بحث این علم است که می گوید افرادی که از نظر اجتماعی منزوی و گوشه گیر هستند و ارتباطات اجتماعی کمتری دارند بیشتر خودکشی می کنند.عدم توانایی در برقراری ارتباطات اجتماعی با افراد بیشتر و گسترده تر و عدم توانایی در همسویی با گروه های مختلف اجتماعی و تنهایی نیز باعث بالا بردن آمار خودکشی می گردد.

داشتن شغل و در آمد کافی و مشغول بودن به فعالیت های روزانه باعث آرامش فرد شده و عامل امید به زندگی و در نهایت کاهش آمار خودکشی می گردد، گرچه گاه فشارهای کاری می تواند باعث خودکشی گردد.

ب: روان شناسی: این علم انواع مشکلات روانی و اختلالات شخصیتی را مورد بحث قرار می دهد.به طور مثال توهم داشتن را یک عامل قابل بررسی می داند.توهم داشتن به اینکه اگر خودکشی کنی به وصال خود می رسی.بیماری اسکیزوفرنی یا توهم و هذیان ، ترس مزمن، افسردگی، اعتیاد، اضطراب ، خشم و خصومت درونی و ناخودآگاه نسبت به فرد مورد علاقه به آن حد زیاد است که می خواهد او را بکشد. او میان خشم و علاقه دارای دو گانگی و کشمکش درونی شده و برای رهایی از این درد به خودکشی دست می زند.

ج: اقتصا دانان: علت خودکشی را فقر مالی و ناتوانی در داشتن زندگی مرفه می دانند و بنابراین گاه خود و همراهان و عزیران را نیز می کشند.آمار خودکشی های خانوادگی به دلیل فقر مادی کم نیستند.

د: تربیت دانان: شیوه های نادرست تربیتی خانواده و جامعه، رفتارهای نسنجیده ی مسئولین، رشد ناکافی فرد در تبدیل نمودن توانایی ها به افعال، انتظارات نامعقول، بلند پروازی های غیر منطقی و خیال بافی را از جمله عوامل موجود ذکر می کنند.

البته در این میان نظریات علوم دیگر نیز قابل بررسی هستند که ممکن است بحث را طولانی نمایند.در هر صورت خودکشی بحثی جدی در جامعه است و باید برای عدم تکرار آن اندیشید.بررسی علت ها و پرداختن به آن ها راهی منطقی و متفکرانه در این راستاست.

شوش و خودکشی: شوش شهری استثنایی و دارای قدمت تاریخی و قابل قبول در میان جهانیان است.انواع مختلفی از اقوام و طوایف را در خود جای داده که علی رغم تفاوت های سنتی، باورها، عرف و خرده فرهنگ ها ، همدل و همفکر با یکدیگر زندگی می کنند.نقطه ی مشترک میان تمامی مردم شوش ، روحیه ی عشایری است که نشان دهنده ی گذشت، همکاری، سعه ی صدر، رفت و آمدهای روزانه، همکاری های صمیمانه و فضایی پر از دوستی و محبت است.

در چنین فضایی انتظار وجود خودکشی غیر منطقی است.نباید این پدیده ی نامبارک در شهری مانند شوش روی دهد.عوامل مهمی که در اقصی نقاط جهان باعث به وجود آوردن خودکشی می شوند در این شهر بسیار کم رنگ هستند.اما چرا این رویداد چندی است نظم شهر را به هم زده است؟

باید این مسئله را به عنوان یک هشدار مهم در نظر گرفت.هنوز آب به سیل تبدیل نشده است.سیل بند نیاز است و تفکر جلوگیری از تکرار، کار ساز است.در شهری که آرامش حرف اول را می زند، خودکشی آن را بر هم زده و علاوه بر اضطراب خانواده ها بر پیکره ی اجتماع نیز ضربات مهلکی وارد می کند.

همه مسئول جلوگیری هستیم اما مسئولین بیشترین مخاطبان  ما هستند.بسیاری از  حوادث ناگوار از درون رفتارهای متقابل زاییده می شوند.مردم شوش با فرهنگ و فهیم هستند.رفتارهای سنجیده با مردم باید مد نظر باشد.پلیس باید این مهم را بداند که با خشونت و بی احترامی نسبت به مردم، عکس العمل های خشمی را ایجاد می نماید.

وجود فضا های ورزشی برای تخلیه ی انرژی های اضافی نوجوانان و جوانان امری لازم و ضروری است.گرفتن شهریه و یا پول زیاد از نوجوانی که از داشتن امکانات کافی محروم است، مانعی بزرگ در دسترسی به تفریحات است.کدامین مرکز تفریحی در شوش باعث نشاط و شادابی نوجوان شوشی شده است؟

پرداختن به باورهای مذهبی به عنوان کم خرج ترین روش برای رسیدن به رشد و تعالی لازم و ضروری است.گرچه این بخش را باید موفق ترین در شوش دانست اما هنوز راه های فراوانی باید در این راستا طی کرد.کلاس هاس آموزشی، جلسات بحث و تبادل نظر ، وجود دانشگاه های استاندارد ،استفاده از ظرفیت های آموزش و پرورش،( گرچه خود دارای مشکلات فراوانی است و گاه برای تامین مخارج ، از دانش آموزان در کلاس های تابستانی پول دریافت می کند) راه های مناسبی می باشند.

خودکشی در شوش امری نامبارک است و برای مردم پاک و صمیمی باور نکردنی است.این هشداری جدی برای همه است.مسئولین بی تفاوت نباشند.این شهر، فرهیخته های فراوانی برای مشکل گشایی دارد.متفکرانی که می توانند اتاق فکر، عقل و تدبیر باشند.آن ها را باید به عنوان بازوانی قوی در نظام در نظر گرفت.خوکشی بدترین خبری است که می توان شنید.