عبدالزهرا برهانی/ سرپرست اداره کل اخبار داخلی ایران اُنا:

اخیرا فرزندان شهر شهیدان گمنام شوش و دوستان بنده ، در انجمن خبرنگاران شوش به منظور تنویر افکار عمومی و آگاهی رسانی به همشهریان و ایفای نقش و وظیفه خبرنگاری خود ،اقدام به هماهنگی و ترتیب مصاحبه هایی با مسئولین ارشد و فرهنگی شهرستان داده اند. هر چند این حرکت خود جوش فرهنگی ، بیانگر احساس تکلیف این مجموعه نسبت به وظیفه خود و اولویتهای شهرستان  قابل تقدیر است. اما بنا به نوشته استاد جعفر دیناروند. رئیس مرکز بررسی های اجتماعی «هر کاری را هدفی و مقصودی است.»هدف و مقصود این مصاحبه ها چه بود ؟ آیا طراحان و ترتیب کنندگان این مصاحبه ها به اهداف طراحی شده دست یافتند؟

علم و دانش خبرنگاری می گوید:مصاحبه گزارش و حاصلى است و از فراگرد ارتباط ميان دو سوى ارتباط، به‌منظور دستيابى به واقعيتى که داراى يک يا چند ارزش خبرى است. اين گزارش ضمن آنکه تحت تأثير ويژگى‌هاى دو سوى اين فراگرد ارتباطى مى‌باشد، احتمالاً از عوامل درون‌سازمانى و برون‌سازمانى نيز تأثير مى‌پذيرد ، وهمچنین بخش قابل توجهى از اخبار رسانه‌ها را مصاحبه خبرى تشکيل مى‌دهد و مطالب تازه، ديدنى و شنيدنى در خلال آنها به مخاطبان ارائه مى‌شود. از اين‌رو خبرنگاران هميشه به دنبال تهيه مصاحبه‌هاى جذاب و پرطرفدار و داراى بار و ارزش خبرى هستند و از اين رهگذر به بخشى از نيازهاى مخاطبان رسانه پاسخ مى‌گويند.

مصاحبه در صورتى مؤثر است که در آن از مجريان مجرب و مصاحبه‌شوندگان توانا استفاده شود و موضوع نيز با اهميت باشد. تعيين موضوع و هدف در مصاحبه خبرى بسيار مهم است؛ تعيين اينکه در مصاحبه چه اهدافى پيگيرى مى‌شود؛ چنين شرايطى مخاطب را در فهم مطالب بسيار يارى مى‌دهد و جذابيت مصاحبه را افزايش مى‌دهد.
در هر حال، هدف اصلی مصاحبه مخاطب است، نه مصاحبه شونده.

با این مقدمه کوتاه : می خواهم در خصوص این چند مصاحبه ، چند نکته وتوضیحات کوتاهی را یاد آوری نمایم.

1-بعضی از مصاحبه شونده گان متاسفانه بجای اینکه پاسخ های خود را گویا ، شفاف و رسا بیان کنند . به کلی گویی پرداختند.که اینگونه پاسخ ها از نظر اصول حرفه خبرنگاری معایبی برای مصاحبه کننده و مخاطب دارد.

2- بعضی از مطالب بیان شده توسط مصاحبه شونده گان  نکته ، خبر ، .... جدیدی که مخاطب پسند باشد در بر ندارند.

3- اصرار و الحاح از جانب مصاحبه کننده نسبت به عدم پاسخگویی مصاحبه شونده گان در ارائه پاسخ دیده نمی شوند.

سؤال در مصاحبه خبرى اهميت بسيار دارد، هرچقدر سؤال‌ها پربارتر باشد مصاحبه غنى‌تر خواهد بود. وقتى سؤال عالمانه، جهت‌دار و جدى باشد، مصاحبه‌شونده، مصاحبه‌گر را به‌صورت جدى قبول دارد و سعى مى‌کند از دادن جواب صحيح به سؤال‌ها کوتاهى نکند؛ چرا که در مقابل خود فرد آگاه و مطلعى را مى‌بيند. بدون شک در گفتگوى دوجانبه يکى از معيارهاى اصلى براى طرح مطالب، سؤال است که هم مى‌تواند مصاحبه‌شونده را به حرف وادارد و هم مخاطب را علاقه‌مند و مجذوب خود کند. حساس‌ترين فراز مصاحبه را اظهارات مصاحبه‌شونده تشکيل نمى‌دهد، بلکه طرح سؤال‌هاى خوب، کوتاه، جذاب، عميق و جهت‌دار است که مى‌تواند زواياى باريک و دور از دسترس را به‌خوبى بگشايد و زمينه  تهيه  يک خبر خوب را فراهم کند. سؤال‌هاى مناسب، خبرنگار را از اينکه به پايه ميکروفن و مصاحبه‌شونده را به سخنرانى و مصاحبه را به سخنرانى تبديل کند، بر حذر مى‌دارد. سؤال، کليد در منزل مصاحبه است که با گشودن آن محتواى منزل به خوبى هويدا مى‌شود.


4-آنچه که از مجموعه مصاحبه های انجام شده برداشت کردم اینکه سئوالات بر اساس نیاز های شهرستان و زمان نیاز ، تعیین و تعریف نشد ه اند.

5- در لحن مصاحبه نوعی میانه روی و محافظه کاری از جانب مصاحبه کننده ها وجود دارد .

مصاحبه‌گر، مصاحبه‌شونده و پيام گيرنده سه ضلع مثلثى را تشکيل مى‌دهند که در قاعده اصلى مثلث، پيام گيرندگان قرار گرفته‌اند و در صورتى دو ضلع مثلت مى‌تواند بر قاعده استوار باشد که يک ارتباط تنگاتنگ بين دو ضلع ديگر به‌وجود آيد و اين ارتباط از يک زاويه  ديد، مى‌تواند با طرح سؤال‌هاى مناسب ميسر گردد.

خبرنگارانى که بر موضوع خبر تسلط ندارند، معمولاً سؤال‌هاى قالبي، کلى و کليشه‌اى مى‌پرسند و به‌علت توانا نبودن از وارد شدن در جزئيات عاجز هستند. بنابراين مصاحبه شونده و مصاحبه كننده، دو عامل اصلي در تعيين ارزش، جايگاه و دامنه انعكاس مصاحبه هستند، كه اگر هر يك از آنها به دليلي دستمايه و تسلط لازم را بر موضوع مورد نظر نداشته باشد يا فاقد جرأت و جسارت لازم باشد مصاحبه چيزي جز انعكاس يك سري حرف هاي بي محتوا و فاقد ارزش نخواهيد بود كه طبعا" تأثير و انعكاسي در جامعه برجاي نخواهد گذاشت، خواننده را جذب نخواهد كرد و هيچ چيز را تغيير نخواهد داد.
برعكس، يك مصاحبه خوب مي تواند منشأ تغييرات و تحولات وسيع سياسي، اجتماعي اقتصادي، يا دست كم اعلام نقطه نظرها، مواضع و اخبار جديدي باشد كه جامعه تشنه دانستن آنست يا زمينه هاي پذيرش گسترده اي دارد.

6-در بعضی از گزارشات برای این مصاحبه ها از عنوان کنفرانس مطبوعاتی استفاده شده که بین مصاحبه و کنفرانس تفاوت و جود دارد.« كنفرانس خبري عموما در جهت اعلان آخرين خبر كه تازگي و گستردگي دارد برگزار مي شود. و مصاحبه پرسش و پاسخی است میان دو یا چند نفر به منظور انتقال یک پیام خبری یا غیر خبری تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی صورت می گیرد که هدف اصلی آن مخاطب است.»

پس مصاحبه هميشه تنها آگاهي از نظرات شخص يا گروهي كه مورد مصاحبه قرار مي گيرد يا حتي آگاهي از نظرات اشخاص يا گروه هاي ديگر توسط شخصي كه اطلاعاتي در اين زمينه دارد، نيست بلكه دست كم يكي از روش هاي سه گانة كسب خبر است (مصاحبه، رپرتاژ، آنكت) آن هم خبر ابتكاري و توليدي كه مي تواند خاص يك روزنامه، نشريه يا رسانه گروهي باشد و همين، بيشتر اوقات وجه تمايز مطبوعات و رسانه هاي گروهي با هم است و آنها را از يكنواختي و تكرار مكررات باز مي دارد. در غير اين صورت بخش مهمي از مطالب رسانه هاي گروهي تكرار مطالب خاصي است كه مردم قبلا" به طرق مختلف از آن اطلاع يافته اند و علاقة چنداني به خواندن و شنيدن مجدد آن ندارند. اما يك مصاحبة اختصاصي خوب توسط يك خبرنگار يا روزنامه نگار و يك روزنامه يك راديو و تلويزيون، هم مي تواند ميزان آگاهي مخاطبان و گيرندگان پيام و در نهايت ميزان آگاهي جامعه را بالا برد و هم اعتبار و حيثيت براي آن رسانه كسب كند و در نتيجه رسانه مزبور مي تواند ساير مطالب، پيام ها و به طور كلي محتواي خود را بهتر و مؤثرتر عرضه كند و به مخاطبانش القاء نمايد. اما انجام يك مصاحبة خوب، پر سر و صدا و خبر ساز، شرايط و ويژگي هايي دارد كه اگر رعايت نشود جز سياه كردن صفحات مطبوعات يا پر كردن و گرفتن وقت راديو و تلويزيون حاصلي ندارد و بسياري اوقات اثر تبليغي منفي نيز در مخاطبان، جامعة جهاني برجاي مي گذارد.