جعفر دیناروند/ رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا:

یکی از مهم ترین آموزش های غیر رسمی در طول زندگی انسان، آموزش های خانوادگی است.منظور از این نوع آموختن ها تمامی تلاش های عمدی و غیر عمدی است که در درون مجموعه ی خانواده انجام می گیرند.آموزش هایی که معمولا در برهه ای از زمان والدین سردمدار آن و در زمانی نیز فرزندان بانی و اساس آن را تشکیل می دهند.

شاید بتوان با شجاعت و جرئت گفت که اگر این نوع آموزش ها با برنامه و طراحی خاصی انجام گیرند، بسیاری از مشکلات آینده به وجود نخواهند آمد.باید این نکته را که شرط اساسی این نوع آموزش ها تشکیل درست خانواده و ایجاد اندیشه ی تغییر و تحول در برنامه هااست را جدی تلقی نماییم.

در این میان باید میان وظایف اعضای خانواده نیز تفکیک قائل شویم. در کشوری مانند ایران که تربیت برای افرادش بسیار محترم شمره می شوند و رفتارهای درست خانوادگی نوعی برتری به حساب می آیند این نکته باید  به صورت کاملا اساسی آموزش داده شود.

شناخت وظایف مرد و زن، شناخت جایگاه واقعی از نظرهای خاص، پذیرش فرزندان به عنوان تولیدات انسانی ، حفظ جایگاه آن ها، آینده نگری در تفکرات اجرایی، استقلال طلبی برای فرزندان، دادن مسئولیت های مقدماتی برای ورود به جامعه ی بزرگ تر و مقید بودن به عمل گرایی اساس موفقیت در این نوع آموزش هاست.

طبیعی است که در مرحله ی اول این نوع آموزش ها باید به وظایف تربیتی والدین اشاره و انواع انتظاراتی را که می بایست برآورده سازند، ردیف نمود.پدر می بایست چه وظایفی را بر دوش خود احساس کند و مادر در کنار او دارای چه تاثیراتی است؟ کدامین کار را باید فقط مادر انجام دهد و کدامین را می بایست پدر به دنبالش باشد؟

به نظر می رسد که آموزش خانواده یکی از مهم ترین و لازم ترین آموزش های غیر رسمی در جوامع مختلف است که در وهله ی اول می بایست والدین از آن برحوردار باشند ، سپس با تقسیم بندی وظایف نسبت به موفقیت در آینده احساس خوشبینی نمود.

بسیاری از مشکلات جوامع ناشی از عدم درک تربیتی خانواده هاست.پدر و مادر به عنوان اصلی ترین مسئول در شکست های تربیتی باید مورد خطاب قرار گیرند و تربیت دانان  بکوشند تا اصل و اساس توفیقات تربیتی و مسئولیت های والدین را روشن نمایند.

علی رغم اهمیت و ضرورت آموزش های درون خانه و خانواده، بسیاری از جوامع از آن غافل شده و در درون خود دارای مشکلات عدیده ای گشته اند.ما برای روش تر شدن این نوع آموزش ها به انواعی از آن اشاره خواهیم نمود.طبیعی است که نوع آموزش ها تابع مراحل مختلف زندگی افراد خواهد بود.

الف: مرحله ی فاقد فرزند ،این مرحله را دوران تلخ وشیرین گویند.شیرینی آن برای استقلال طلبی دو فرد و تلخی آن به دلیل ایجاد زمینه های اختلافی است.باید آموزش خویشتن داری خصوصا از طرف خانواده های دو طرف اعمال گردد و زن و مرد نیز به یکدیگر بیاموزند که برای همدیگر دارای احترام و جایگاه هستند.تجزیه ی این مرحله به زمان بیشتری نیازمند است که فعلا کافی به نظر می رسد.

ب: مرحله جنین داری،آموزش در این مرحله برای مادر و پدر، حفظ سلامتی جنین است.در این میان پدر باید بیاموزد که تمامی عکس العمل های مادر بر جنین تاثیر گذار است بنابراین باید بیاموزد که آرامش همسر را در اولویت خود قرار دهد.مادر نیز تحت آموزشی قرار گیرد که بداند رشد جسمانی و ذهنی فرزند در این مرحله بسته به تغذیه و استفاده از انواع مواد لازم برای رشد است.مادر باید بیاموزد که استفاده ی از داروها می تواند مضر و باعث ایجاد مشکلاتی برای آینده ی فرزند باشد.

ج: مرحله ی نوزاد داری،این مرحله بسیار حساس است.مادران و پدران باید موارد بسیاری را آموزش ببینند.حفظ سلامتی نوزاد، کلام آموزی، طریق درست و منطقی برخورد با مشکلات،  رفتار های محبت آمیز، جلب توجه ی نوزاد به مواد و وسایل خاص، رشد قدرت بینایی و شنوایی، آشنایی با انواع داروهایی غیر ضروری،آموزش چگونگی حرکت نوزاد، صحبت با او و در نهایت ایجاد فضای رشد طبیعی با آگاهی از انواع رفتارهایی که می توانند داشته باشند.

چ: مرحله ی کودک داری،رشد شخصیت کودک یکی از مهم ترین بخش ها در این مرحله است.مادران و پدران باید آگاهی های لازم را داشته باشند و کم کم زمینه ی استقلال و خود کفایی او را در طول دوره مهیا نمایند.به کار گیری کلمات و افزایش اندوخته ی کلامی و صحبت کردن های درست، اجازه ی عرض اندام کردن و فعالیت های بدنی و نیز اجازه  دادن به او برای تشخیص نقش خود به عنوان پسر یا دختر از جمله وظایفی است که پدر و مادران می بایست آن ها را بدانند.

ح:مرحله ی نوجوان داری،سخت ترین مرحله از تربیت فرزند همین دوره است.والدین باید در این دوره اطلاعات بیشتری در باره ی رشد و تغییرات بدنی و انواع اثرات بازدارنده در رشد اخلاقی را کسب نمابند.دادن پناهگاه به دلیل احساس تنهایی و ترس در نوجوان آموزشی است که برای هر دو والدین مهم وحیاتی است. تفکیک جنسیتی باید منجر به تاثیر گذاری بیشتر مادران بر دختران و پدران بر پسران گردد.

خ: مرحله ی جوان داری،استقلال طلبی بخشی از روحیه ی جوان در این مرحله است.والدین باید این آموزش را که فرزندان برده و بدهکاران آن ها نیستند را طی نمایند.باید بدانند که فرزندانشان تا ابد  نمی توانند به آن ها وابسته باشند.حفظ احترام به آن ها به عنوان موجوداتی فعال و تاثیر گذار و دارای تفکر و تعقل  لازم و ضروری است.والدین باید انواع آموزش ها را نیز به فرزندان خود با عمل منتقل کنند.

البته بحث آموزش خانواده دارای چند سو وجهت است.از جهتی شامل والدین، از سمتی شامل فرزندان و گاه دارای دو سمت مشترک میان والدین و فرزندان است.اصل مطلب این است که آموزش و آموختن باید به عنوان روندی رو به جلو در میان خانواده ها اعمال شود.بدون آموزش خانواده ها، حرکت به سمت تعالی تنها به شانس و اقبال ماهیت جامعه وابسته می شود که ریسک بسیار خطرناکی است.