استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: آسیب شناسی اجتماعی یکی از فعالیت های مرتبط با موضوع اسیب های اجتماعی است.تمامی فعالیت هایی که برای شناخت ان ها انجام می گیرند را شامل می شود.از نظر تعریف هم به کلیه ی تلاش هایی که برای ریشه یابی و شناسایی اسیب ها صورت می گیرد را گویند.بنابراین فعالیت های متعددی به شکل های مختلف و از طرف افراد متفاوت و گاه ارگان ها و موسسات لازم می اید تا این شناخت جاصل گردد.

به طور یقین این شناخت باید دارای جهت و منظور باشد.شناختی که تنها به صورت یک گزارش ارائه باشد نمی تواند ان ها را ترمیم نماید.جامعه نیازمند به گزارش نیست بلکه محتاج به پیگیری های مناسب بعد از ان است.اسیب هایی که شناخته می شوند باید بتوانند علت ها را معرفی نمایند تا مصلحین و مسئولین مربوطه با ان ها برخورد منطقی نمایند.عدم پی گیری برابر با افزایش اسیب ها خواهند شد.

اسیب شناسی بدون شک امری لازم و ضروری است اما لازم تر از ان  شناخت هایی است که دارای اعتبار باشند.شناخت بدون پشتبانه ی علمی دارای ارزش نیست و به طور قطع نیز پی گیری هایی را به دنبال نخواهد داشت.یک نکته ی مهم دیگری هم در رابطه ی با اسیب شناسی مهم است که باید به ان توجه داشت.

مرکز جمع اوری شناخت چگونه ارگانی است.چه کسانی و با چه انگیزه هایی باید این کار را انجام بدهند.ویژگی های ان ها کدامند؟ بنابراین شناخت اسیب ها که امری لازم به نظر می رسد با مراکزی که باید برای این کار ایجاد شوند در ارتباط کامل هستند.عدم وجود چنین مراکزی در جوامع تنها باعث افزایش روزانه ان ها خواهند شد.

اعتبار مرکز شناخت یابی هم باید مورد توجه قرار گیرد.از کجا؟ به وسیله ی چه کسی؟ در چه موقعیتی؟ و در چه زمانی باید ان ها را به دست اورد؟بسیاری از کشورهای دنیا به این مهم عمل کرده اند و فعالان اسیب شناس اطلاعات خود را از طریق ان ها پی گیری می کنند.بدیهی است که حل مشکلات اجتماعی نیز دارای برنامه خواهند بود.

در هر صورت اسیب های اجتماعی به جامعه زیان وارد می کنند، خسارت های فراوانی به مردم تحمیل می نمایند.باعث افت حرکت جامعه می شوند.نیازمند به شناختند.محتاج به رفع هستند و در نهایت نیازمند به عزم ملی می باشند.باید ان ها را از بین برد و برای این کار باید در جهت شناخت ان ها از کانال های درستش اقدام نمود.

منابع شناخت اسیب های اجتماعی متفاوت و متعددند.پراکندگی ان ها کمکی به حل مسائل نمی کند.بنابراین باید رهبری واحدی برای انسجام و هماهنگی میان ان ها به وجود اورد.تمامی جوامع باید چنین باشند و در کشورهایی که فراوانی بیشتری دارند می بایست تلاش های منسجم تری انجام دهند.کسب اطلاعات از افراد و مراکز مورد اعتبار حداقل تلاشی است که باید انجام گیرد.

کسب شناخت در باره ی اسیب های اجتماعی به دو شکل قابل دسترسی است.اول مستقیم یا اطلاعات دست اول و دوم غیر مستقیم یا اطلاعات دست دوم.در مورد شیوه های کسب اگاهی و روش های متفاوت ان نیز باید توجه خاص داشت که این نکته نیازمند به بخش جداگانه ای است که باید به ان پرداخته شود.

الف:شناخت مستقیم یا دست اول، به کلیه ی شناخت هایی گفته می شوند که بدون واسطه و به شکل مستقیم کسب می شوند و افراد واسطه در انتقال ان نقشی ندارند.منبعی قابل اعتماد که کمک دهنده ای مهم برای شناخت خواهد بود.نوع اسیب ها بر نوع منبع و شکل های متفاوت ان تاثیر گذار می باشد.به طور مثال وقتی اسیب از نوع دزدی باشد،منبع ، فرد سارق و یا مشاهده کننده ی ان است در حالی که در مواد مخدر شکل منبع ممکن است مواد مشاهده شده باشد.

در هر صورت باید به منابع دست اول بیشتر متکی بود زیرا به حقیقت یک اسیب و ریشه یابی ان نزدیک تر است.با ذکر یک نکته و ان اینکه همیشه امکان دست یابی به منابع دست اول وجود ندارد.یک فیلم مستند برای شناخت یک اسیب بسیار مناسب تر از تعریف ان به وسیله ی دیگران است.

ب:شناخت غیر مستقیم یا دست دوم، به کلیه ی شناخت هایی اطلاق می شوند که امکان کسب ان ها از طریق مستقیم و رودرو امکان پذیر نبوده و  واسطه و افراد باعث انتقال ان ها می باشد.منابع دست دوم معمولا زمانی دارای کاربرد هستند که امکان دست یابی به شناخت مستقیم وجود نداشته باشد.گاه برای شناخت یک حادثه ان را باز سازی می کنند.این به این دلیل است که منابع دست دوم را در درجه دوم اهمیت قرار می دهند ولی این نشان از بی اعتباری ان نیست.

شنیدن واقعیات یک اسیب از زبان کسانی که دیده اند و یا شنیده اند برای پی بردن چندان بد نیست.کتاب هایی که در باره ی انواع اسیب ها نگاشته شده است نیز گرچه دست دوم محسوب می شوند اما با ذکر دلایل و کنگاش نویسنده تا حدودی مورد اعتماد به نظر می رسند.داستان سرایی از یک حادثه نیز برای شناخت دست دوم محسوب می گردد.

شناخت منابع ، ابتدایی ترین راه برای پی بردن به انواع اسیب هاست.باید منابعی را مورد نظر قرار داد که بیشترین اعتبار را داشته باشند.شناخت اسیب ها راه را برای ادامه ی فعالیت  برای اصلاح جامعه باز می کند.امری که برای تمامی جوامع امروزی لازم و ضروری است.

منابع می توانند از جنس انسان های اسیب دیده باشند و یا کسانی که خود درد را می چشند و نمی خواهند تا اسیب ها ادامه یابند.از جنس کاغذ و کلام برای کسانی است که ترجیح می دهند تا کلام نوشتاری را وارد میدان اصلاحات کنند.از جنس هنر و هنر نمایی برای افرادی که غیر مستقیم تعهدات خود را اجرا می نمایند.برای ما منابع تنها شروعی برای کاری بزرگ و پر پیچ و خم است اما ابتدایی که اگر درست انجام گیرد امیدواری به پایانی خوش را به ارمغان می اورد.شناخت ابتدایی و کامل ترین روش برای حرکات اینده است.

مراکزی مانند دادگاه ها،شوراهای حل اختلاف، مراکز مشاوره ای، مراکز خانواده،مراکز خدمات اجتماعی، بیمارستان ها، مدارس، مددجویی و اختلالات روانی،زندان ها و دانشگاه ها محل های مناسبی برای شناخت اسیب های اجتماعی به شمار می روند.