عالیه حسینی منفرد: شوش به دلیل اهمیت تاریخی و به واسطه پایتخت بودن در دوران عیلامی و هخامنشی، به رغم اینکه در دهه 60 با مساحت 400 هکتار ثبت ملی شد ولی همچنان برای ثبت جهانی با مشکل تعیین حریم مواجه است.

به عقب افتادن ثبت جهانی در کنار بی توجهی به حفظ این میراث تاریخی سبب شده، هر بار گروه‌های مخرب میراث فرهنگی به طمع دزدیدن قطعه یا شیء تاریخی، اقدام به حفاری‌های غیرمجاز کنند و هر بار تکه ای از زمین باستانی شوش را سوراخ و امنیت این منطقه را بهم می زنند.

مجتبی گهستونی، فعال میراث فرهنگی در خوزستان، می‎‎گوید: یکی از استدلال‌هایی که سازمان میراث فرهنگی در برابر تیم تعیین حریم شوش دارند این است که آنها می‌گویند بعدها تپه‌های اقماری محوطه شوش را به پروژه ثبت جهانی اضافه می‌کنند اما این اتفاق طی 30 سال گذشته در مناطقی مثل چغازنبیل و سازه‎های آبی شوشتر رخ نداد و ما شاهد الحاق مابقی آثار و محوطه‌ها به پرونده‌های ثبت جهانی نیستیم.

پیش از این محمد تقی، عطایی سرپرست هیات تعیین عرصه و پیشنهاد حریم، محوطه تاریخی شوش را 1200 هکتار اعلام کرد اما سازمان میراث فرهنگی در مورد این حریم به اتفاق نظر نرسید. همچنین مدیران شهری در خوزستان مخالف ثبت حریم 1200 هکتاری برای شوش هستند زیرا معتقدند با این تعیین حریم، محوطه شوش قفل می‌شود و ساخت و ساز در آنجا نمی تواند صورت بگیرد.

گهستونی، فعال میراث فرهنگی، با بیان اینکه شهرداری به محوطه باستانی شوش در سال‌های گذشته تعرض کرده است، اظهار کرد: شهرداری در پنج دهه اخیر بدون اینکه بافت تاریخی را ملاک قرار دهد، ساخت‌وساز زیادی در محدوده این محوطه تاریخی داشته است. البته این  تعرضات کوتاهی مدیران سابق میراث فرهنگی را هم نشان می‌دهد ولی هم اکنون مدیران خوب و توانمندی در میراث فرهنگی داریم که امیدواریم بتوانند به این منطقه کمک کنند.

گهستونی با اشاره به اینکه طی هفت سال گذشته شهرداری حتی بر روی محوطه تاریخی اقدام به ساخت ترمینال مسافربری کرده است، گفت: وظیفه میراث فرهنگی است که این ملک‌ها را بخرد و ساخت‌وسازها متوقف شوند و به تملک میراث فرهنگی درآیند. همانطور که میراث فرهنگی در مورد ترمینال نیز اقدام به خرید این ساختمان کرده است و الان باید تخریب شود.

تعرض به محوطه های تاریخی با کمک طرح های تفصیلی

در حال حاضر تلاش‌های همه‌جانبه از سوی سازمان میراث فرهنگی و اداره کل استان خوزستان در مورد مسئله ثبت جهانی شوش صورت گرفته و بودجه قابل توجهی نیز به این موضوع اختصاص داده شده است تا محوطه سازماندهی شود. پرسنل اداره میراث و تشکل های میراث فرهنگی هم در این حوزه فعال هستند. همچنین جابه‌جایی بعضی دکل‌های برق در اطراف محوطه صورت گرفته و در کل اتفاقات خوبی در حال روی دادن است اما در حوزه مدیریت خدمات شهری به همکاری بیشتری نیاز است که البته به کندی صورت می‌گیرد.

به گفته این فعال میراث فرهنگی در خوزستان، تعرضات به محوطه‌های تاریخی ریشه‌دار است و اغلب طرح های تفصیلی شهرها در گذشته به میراث و بافت تاریخی توجهی نداشته‌اند. اگر طراحان طرح های تفصیلی به مفاهیم میراث تاریخی توجه داشتند، شهر به سمت و سویی دیگر سوق پیدا می‌کرد. با این حال کارشناسان معتقدند به مرور و با صرف هزینه‌هایی می‌شود این تعرضات را از بین برد و ساخت و سازها را متوقف کرد که برای این منظور نیازمند مشارکت سازمان میراث فرهنگی، وزارت مسکن و شهرسازی، استانداری، فرمانداری و سازمان‌های دیگر است.

پیشتر گفته می‌شد که محوطه‌های باستانی پاتوقی برای معتادان شده است، اما گهستونی توضیح داد: محوطه کاخ اردشیر مورد تعرض معتادان قرار گرفته بود که الان پاکسازی شده اما به طور کلی چون محوطه گسترده است، باید نظارت به صورت مستمر صورت بگیرد و نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی افزایش یابد که آقای سردار کربلایی فرمانده یگان حفاظت کشور قول همکاری در این زمینه را داده اند.

نقش جوامع محلی در روند ثبت جهانی

به واسطه توسعه روستا و شهر و توسعه زمین‌های کشاورزی (به دلیل خاک مرغوب و زمین حاصلخیز ، کشاورزی در شوش حرف اول را می‌زند) تعرضات زیادی به محوطه باستانی شوش شده است. با این حال برای بهبود وضع شوش برای ثبت جهانی نیاز به امکانات و ابزار مناسب از جمله نیروی انسانی متخصص در همه زمینه ها، وسایل نقلیه، امکانات نرم‌افزاری و... بسیار ضروری است .

به گفته گهستونی،  آمادگی مردم شهر مسئله مهمی است که هنوز بوجود نیامده است، چون هیچوقت اهمیت ثبت جهانی برای مردم اطلاع‌رسانی نشده و مردم حس خوشایندی نسبت به این موضوع ندارند. همچنین زیرساختی در این باره بوجود نیامده وفرهنگ‌سازی نشده است. اکنون باید اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی شود تا مردم درک کنند که ثبت جهانی شوش زندگی آنها را از همه نظر متحول می‌کند و اگر اقتصاد خود را در راستای میراث فرهنگی و صنعت گردشگری قرار دهند، سود زیادی نصیب آنها خواهد شد.

بیانیه در حمایت از ثبت جهانی

85 سازمان، موسسه، انجمن و کانون غیر دولتی میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ایران نیز در حمایت از ثبت جهانی شوش بیانیه‌ای صادر کرده‌اند. این بیانیه خواستار این است که یونسکو اعتبار خودرا با به ثبت رساندن مقتدرانه شوش به اثبات برساند.

گهستونی در مورد این بیانیه به آنا گفت: حدود 500 نفر از باستان شناسان و دوستداران میراث فرهنگی در سراسر کشور این بیانیه را امضا کرده‎اند. این بیانیه ترجمه و به سازمان یونسکو فرستاده شده ولی تاکنون جوابی بدست نیامده است، احتمالا ارزیابانی که از یونسکو به خوزستان می آیند این موارد را مورد توجه قرار خواهند داد.