ایران اُنا - عزیزاله احمدی: مساله حقوق زن در دوره باستانی را بابررسی حق یا حقوق زن در دوره ساسانی به پایان می بریم تا به مرور به مساله حقوق زن  مقارن با حمله اعراب به ایران و تاثیر آن بر اوضاع حقوقی زنان در حکومت های معاصر بپردازیم .

اما قبل از آن باید گفت اصولاً در مورد یافته های تاریخی نمی توان بطور قطع اظهار نظرکرد زیرا در این رابطه با حقایق همراه با تناقضات مختلفی روبرو هستیم.

شاید یکی از دلایل آن باشد که غالباً تاریخ ما را محققان غربی به ما عرضه کرده اند. همین امر باعث شده تا آنان در بسیاری از موارد بطور پنهان یا اشکار تمدن غرب را برتر از تمدن ایران نشان بدهند در نتیجه گاه گفته های بسیاری ناگفته مانده است و گاه گفته های بسیاری کم رنگ  جلوه داده شده است.

در مقابل محققان ایرانی نیز در بسیاری موارد با تعصب ، خواسته اند با بزرگ نمایی هایی به رد برخی واقعیات تاریخی بپردازند. این حقیقت  در موردحق و حقوق زن  به خوبی رخ داده است بگونه ای که یافتن حقیقت را برای ما دشوارکرده است.

با درک این حقیقت باید گفت زن در دوره ساسانی برای ازدواج خود حق اظهار نظرداشته است.

بطوری که در این زمینه حتی پدر نمی توانست نظر خود را به دختر تحمیل نماید و او می توانست در صورت بروز چنین عملی از دستور او سرپیچی کند .(رک:ماتیکان هزارتستان،1997،ص103) و درمواردی زن می توانسته حتی بر خلاف میل پدر، با فرد دلخواهش ازدواج نیز بکند.( گلشنی راد، خدام پور، بررسی وضعیت حقوقی زن دردوره ساسانی،فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ ،سال سوم،شماره 11،صص190-174).

در زمان ساسانی زن بر خلاف تمدن های هم عصرخود که در آن زنان، حق طلاق گرفتن را نداشتند، می بینیم به مرد و زن چنین حقی داده شده است.

به عبارت دیگرهم زن و هم مرد حق شکایت بردن به محکمه را برای طلاق و جدایی داشته اند. در مواردی نیز مرد در هیچ محکمه ای بدون رضایت "شاه زنان" حق طلاق زنی را نداشته است .(گفتاری درباره ی ماتیکان هزارتستان،1386،ص69).

در این دوره "سرداری" خانه و خانواده بعد از مرگ مرد، به کدبانوی خانه می رسید (آذرفرنبع،1381،ص79) و تمام اموال خانه در اختیار وی باقی می ماند. زن در مورد جهیزیه ای که با خود به خانه شوهر می آورد نیز صاحب حق بود بطوری که اگر او فوت می کرد و فرزندی از مردش نداشت تمام جهیزیه اش به خانواده ی پدریش بازگردانده می شد(یارشاطر،1377،ص35).

پس ، زنان بعد از ازدواج حق تصرف در مال خود را داشته اند و حتی آنان می توانستند بدون نظارت شوهر، در آزادی کامل هرگونه معامله ای را براساس قوانین آن زمان انجام دهند. بنابراین زن حتی پس از ازدواج حق فعالیت اقتصادی داشت .

در پایان این بحث باید گفت بعد از سقوط دولت ساسانی بیشتر متونی که در مورد زن نگاشته شده اند تحت تاثیر فرهنگ غالب فاتحان(اعراب) رفته رفته زن مطیع کامل شوهر و فرمانبردار وی معرفی شده است به گونه ای که حتی در مقابل شوهرش به سجده هم می افتاده است.

اگرچه در مباحث قبل ما به چنین رویه ای در مورد زن در دوره باستان اشاره کرده ایم اما به وضوع مشخص است که در متون بعد از حمله ی اعراب هدف از سجده فقط تاکیدش بر مطیع بودن کامل زن بوده است. زیرا در غیر این صورت از جانب شوهر هیچ گونه حق و بهره ای نداشت و گاه حتی شوهر می توانست نان و نفقه اش را هم نپردازد .(رک :روایات داراب هرمزدیار،1922،ص189)...