استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: اینکه مدرسه خانه ی دوم و خانه مدرسه اول است را نباید بدون تفکر رها کرد.دقیقا بیان آنچیزی است که باید باشد.مدرسه محلی است که زنجیر وار باید به خانه متصل باشد و کوشش های آن را ادامه داده و به ثمر برساند.در این راستا می بایست میان این دو نهاد هماهنگی وجود داشته و تکمیل کننده و تایید کننده ی یکدیگر باشند.

درد دل های تربیتی در باره ی مدرسه خصوصا در ایران فراوانند.ابعاد مختلف این درد دل ها شامل کلیه ی مدارس در کشورمان می شود و بدین شکل درد هایی برای اهل علم ایجاد کرده اند که به این زودی ها قابل رفع نیستند.علت این مشکل در آن است که معتقدین به وضعیت فعلی آن را موفقیت آمیز می دانند و به اشکال مختلف قصد دارند تا همین روند را استمرار بخشند.

ابعاد مختلف این درد دل ها را می توان در چندین شکل مطرح کرد.اول اینکه مدارس مسئولیت رشد و تربیت را نمی پذیرند و صرفا تلاش های خود را بر امر آموزش متمرکز می کنند.در این دیدگاه تربیت امری شخصی تلقی می شود و کار مدرسه راهنمایی برای یادگیری تلقی می گردد.نوشتن و خواندن در پایه های اول مدرسه را اساسی ترین نوع فعالیت برای مدارس بر می شمارند و با روش های خاص آموزشی و البته نه تربیتی در تلاشند تا آن را به سرانجام برسانند.

در این میان از کلمه ی معلم استفاده های فراوان می کنند و آن را واژه ای رسمی حتی در استخدام ها می دانند در حالی که تربیت نیازمند به مربی است که معنای آن رشد دهنده است.مدرسه باید برای شناسایی استعدادها در تلاش باشد و آن ها را به شکل های مختلف از جمله آموزش شکوفا سازد.

دوم اینکه برنامه های مدارس در ایران تابع کلی از مملکت ،بدون در نظر گرفتن تفاوت های فردی و اجتماعی است.کتاب فارسی برای تمامی دانش آموزان در اقصی نقاط کشور یکی است و یادگیری برای خواندن و نوشتن اساسی ترین آن محسوب می گردد.برنامه ای برای تغییرات عاطفی، خلقی، استعدادی، مهارتی، ذهنی، تفکری، تعقلی، تعالی، افق نگری، امیدواری و حتی نگاه مثبت به زندگی انسانی وجود ندارد.

درد دل های تربیتی در بعد سوم مربوط به ساختمان های مدرسه است. هر جایی که زمین وجود داشته باشد ساختمان سازی انجام می گیرد.تقریبا همه از یک الگو استفاده می کنند.تابعی از استعداد یابی و تغییرات رشدی در برنامه های ساختمان سازی وجود ندارد و صرف اینکه چهار دیواری برای نشستن و درس خواندن باشد کافی است.خلاقیت و یا ابتکار در این زمینه امری فراموش شده است و کسی حتی اجازه ی تفکر در تغییر سازی را به خود نمی دهد.

در درد دل های تربیتی ،تربیت دانان به دنبال تغییرات ساختمان سازی هستند.باید این الگو تخریب شود و به جای مدرسه سازی در پراکندگی های متعدد و تکرار مکررات و خستگی ذهنی ناشی از آن ،اقدام به شهرک سازی های آموزشی  در ابعاد مختلف تربیتی و آموزشی صورت گیرد.اگر برای مسئولین ،شهرک های صنعتی وسیله ای برای رشد و تعالی محسوب می شوند، تربیت دانان شهرک های آموزشی را تنها راه ایجاد تغییرات از آموزش محض به تربیت و آموزش می دانند.

مدارس فعال تنها در فضایی ایجاد می شوند که مزاحمت های اطرافی را نداشته باشند و احساس استقلال و عزت نمایند.درد دل های تربیتی برای ایجاد این عزت به دنبال شکل خاصی از مدارس است که در آن امکانات منفی و بازدارنده وجود نداشته باشند.مدارس باید احساس سربلندی و اتکای به خود نمایند.

بعد دیگری از درد دل های تربیتی  مدارس مربوط به ساعات حضور فراگیران و آرامش خاطر در رشد یابی است.اینکه بسیاری از مدارس بدون توجه ی به قوانین روانشناسی و جامعه شناسی و تاثیرات ساعات یادگیری بر فرایند رشد و بدون مطالعه و صرفا نظر شخصی ساعات درس را تعیین می کنند، هشدار می دهد.یک ساعت و نیم در کلاس درس بودن و تنها ربع ساعت استراحت نمودن هیچ دلیل منطقی ندارد.خستگی و دلزدگی فرار گیران و فرار از مدرسه و در نوع خوشبینانه ی آن تنفر از آن حاصل چنین نگرش هایی است.

یادگیری امری نیست که با فشار حاصل شود.برنامه های تربیتی و آموزشی صرفا از طرف فراگیران خواستاری دارند و اگر غیر از این باشد تنها حرکت لنگ لنگان به سمت هدف است و بدیهی است که رسیدن هم برای فرا گیر لذتی ندارد.درد دل های تربیتی با اینگونه برنامه ریزی ساعتی مخالف است.

درد دل های تربیتی در باره ی مدارس به موارد فوق ختم نمی شوند و این ها بخشی از درد دل هاست.درد دل هایی مانند تفاوت در مدارس و نام های متعددی مانند دولتی، غیر انتفاعی، خصوصی، شاهد و امثال آن تیشه به ریشه تربیت و رشد انسانی می زنند.دقیقا در جایی این اتفاق روی می دهد که مسئولیت تربیت فرزندان مملکت را در ابتدای کار بر عهده دارد.این همان مثالی است که گفته می شود"وای به روزی که بگندد نمک".مدارس ما در ایران وضعیت خوبی ندارند و این هشداری  برای تمامی دلسوزان به نظام های تربیتی در کشور است.