عزیزاله احمدی - ایران اُنا: فرهنگ و تاریخ ما ، تاریخ و فرهنگ سنتی و سخت گیرانه ای است از این رو تحمل نوآوری ها و روشنگری ها را به سختی برمی تابد.

هر چند سمت و سوی هرگونه نوآوریهای فکری و غیر فکری قشر خواص را هم در برمی گیرد اما چه بخواهیم و چه نخواهیم ، نقطه هدف ، مستقیماً متوجه عامه ی مردم است و البته این رویارویی همواره  مقابله ای قابل پیش بینی نبوده است.

بنابراین وقتی حرف حق یا ناحقی زده می شود ، گاه با نرمی در افکار جامعه پذیرش یا رد می شود و گاه با درشتی و دشواری .

چنین انتظاری البته تا حدودی طبیعی است و درطول تاریخ کم نبودند افرادی که طعم بسیاری از اندیشه های حق و ناهمخوان خود را تنها به دلیل ممانعت از امکان فروپاشی افکاری که تاکنون خود صواب می دانستند بر ذائقه ی خویش حرام می کردند.

بد نیست به این نکته نیز اشاره شود یکی از دلایل انتخاب حصار کشی به دور اندیشه های خود در بیشتر جوامع خوف از مواجه با قدرت های مسلط بر جامعه بوده است. زیرا کسانی که خواسته اند پا را از گلیم آنچه هست درازتر کنند مشاهده کرده اند که پایشان با پاهای قدرت در طرف دیگر گلیم برخورد کرده است!

علت این تصادم  از جانب مدعیان اندیشه وزی های نو یا شناگران اندیشه های خلاف جهت، این است که غالباً نواندیشان یا دگراندیشان درصددند دانایی و دانش یا هر آنچه را که از نو دریافته اند را در جهت تغییر انسان ها بکارگیرند.

بنابراین هر چند که آنان نخواسته باشند با قدرت روبه روشوند ، خود به خود با آن، طرف خواهندشد.

برای مثال در تاریخ اندیشه ها و تحولات جوامع (بویژه غرب)، در یک زمان بنیان روابط اجتماعی بر مبنای قداست قدرتمندان به دلیل باورداشت منشاء الهی  برای قدرت تنظیم شده بود در حالی که پس از یک دوره تحولات انقلابی ، روابط اجتماعی بر مبنای قرارداد اجتماعی  و برمبنایی زمینی استوار شده است.

عبور از چنین دالانی  با مدد اندیشه های روشن گرایانه  ، و نواندیشانه ی کسانی صورت پذیرفته است که با تمام مشکلات ، وجودشان محملی برای تحولات انقلابی و انقلابات اجتماعی بوده است.

توانایی ایجاد تغییرات شگرف توسط روشنفکران باعث شده تا برخی آنان را بخشی از قدرت تلقی کنند و به فکر محدودیت و هراسان کردنشان برآیند تا به زعم خود بتوانند جامعه را از اندیشه های زیر و رو کننده ی آنان در امان بدارند.

زیرا کم نیستند کسانی که هنوز درصددند روابط اجتماعی را بر "تکلیف مداری" بی چون و چرای آحاد افراد جامعه تعریف کنند در حالی که روشفکران خواستار آنند آن را بیشتر بر "حق مداری " استوار سازند....

باری ، قبل از ارائه هرگونه بحث پیرامون مشروعیت "دین دولتی" یا "دولت دینی"، مناسب است در آغاز روشن شود "دین " چیست و "دولت" به چه معناست.

تا ما نتوانیم مشخص کنیم این "کلمات" چه بار معنایی در عصرحاضر به دوش می کشند و چه تعاریفی یا قلمروهایی را در برمی گیرند  نمی توانیم به درستی داوری کنیم آیا هردوبه یک معناهستند یا خیر؟ آیا هرکدام به نتایج یکسانی منتج می شوند یاخیر؟

امروزه افراد بسیاری تمایل دارند از میان تعدد معنایی یک کلمه یا اصطلاح، به تعریفی خاص و دلبخواهانه از آن روی آورند و در نتیجه وقتی یک تنه به قاضی رفته اند راضی نیز برگشته اند.

اما واضح است چنین مصادره به مطلوبی بسیار ناصواب و بیگانه با حقیقت است. "دین " تا به درستی معنا نگردد نمی توان گفت آیا باید "دولتی " باشد یا "دولت" باید "دینی"؟ آیا "دین " باید "قالبی " برای دولت باشد یا "دولت" قالبی برای دین؟ آیا "دین" به دولت مشروعیت و موضوعیت می بخشد یا "دولت" به دین؟