استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شناخت ممکن است در ظاهر هر نوع اگاهی و اطلاعات را شامل شود اما باید دانست که در دنیای علم و دانش تنها اگاهی هایی شناخت محسوب می شوند که دارای سلسله مراتب، نظم و تربیت بوده و کار ایی لازم را داشته باشند.اطلاعاتی که در میان افراد جامعه خصوصا سنتی وجود دارند با توجه به عدم معنا و کارآمدی نمی توانند شناخت محسوب شوند.شناخت دارای خصوصیات خاصی است.

شناخت از آسیب های اجتماعی به دلیل اهمیتی که در ساخت جامعه دارد می بایست با دقت بیشتری انجام گیرد.عدم توجه به مسائل و نکات مهم در شناخت باعث ضربات جبران ناپذیری می گردد که یک نمونه ی ان افزایش آسیب هاست.شناخت به هر شکل ،در آسیب شناسی جایی ندارد.

شناسایی یا ایجاد شناخت در دیگران به هر شکلی امکان ندارد.افرادی که خود را متعهد به درد شناسی می دانند و قصدشان جمع آوری اطلاعات و به دنبال ان انتقال ان ها به نسل ها و در نتیجه زمینه سازی پیشرفت هستند باید بیش از دیگران نسبت به ویژگی های این نوع شناخت دقیق و حساس باشند.

باید برای هر نوع اگاهی اصولی را تدوین نمود.حساسیت کار باعث دقت بیشتر می شود.شاید بعضی از اگاهی ها ،عادی و غیر موثر باشند اما شناخت در باره ی آسیب ها این چنین نیستند.آن ها ابزاری دقیق و قابل اعتماد برای رسیدن به اهداف جامعه سازی هستند لذا نمی توانند به هر شکلی و با هر ماهیتی به دست آیند.

تدوین اصول قبل از دست یابی ،امری لازم و ضروری است.آسیب شناس اجتماعی که خود فردی متخصص است بهتر از سایرین می داند که بافت علمی شناخت ها حداقل انتظاری است که در ماهیت ان ها یافت می شود.نمی توان هر کلامی را موثر دانست و هر حرفی را در جمله ای جای داد.بسیاری از گفته ها نباید تکرار شوند و بسیاری باید به شکل موثر مطرح گردند.

اعتبار شناخت به چگونگی دست یابی آن وابسته است.به شکل بندی ان گره خورده است.به ماهیت ان جلا می دهد و با اعتماد جامعه همراه می گردد.شناخت بدون اساس و پایه تنها اگاهی های افرادی است که نمی دانند از کجا آورده اند و برای چه به کار می آیند.ان ها تنها منبع شناخت خود را دیگرانی می دانند که نمی دانند کیستند.اتکای ان ها به شنیده  هاست بدون اینکه بدانند اساس علمی آن ها کجاست و زمان شروع در چه زمان و موقعیتی است.

آری شناخت آسیب ها دارای اساس و بنیانی است که جامعه آن را شکل می دهد.جامعه خواستار آن است و برای دست یابی به بهترینش تلاش می کند. باید خالص باشند و اتکای به آن ها راهی برای بهزیستی جامعه گردد.بدون اصول و پایه کار آسیب شناس بی اعتبار و بی معنا خواهدبود.باید اصول را مانند چراغ راهی در تاریکی نگریست که حرکت را معنا دار و با هدف ، راهنمایی می نماید.

آسب شناسی برای علت یابی و اصلاح امور جامعه است بنابراین نمی تواند بدون برنامه و اساس باشد.اصولی که بدون شک دارای پایه های علمی و دانشی است .با حرکت و تحول علمی همراه است و همراهی مطمئن در ادامه کار می باشد.اصول ،راهنمای علما در فعالیت های علمی است و این حالت برای آسیب شناس که خود نیز جزئی از دنیای علم را تشکیل می دهد، حاصل می باشد.

اصول جامعه شناسی، روانشناسی، تربیت شناسی، جرم شناسی، اقتصاد شناسی ، فرهنگ شناسی، زیست شناسی، دین شناسی، علم شناسی، تاریخ شناسی، رفتار شناسی و هر آنچه در جامعه متصور است، باید در این فرایند نیز مورد توجه باشد.مخلوطی از تمامی ان ها با تاکید بر علمی بودن به معنای سازمان دهی و نظم، این اصول را تشکیل می دهند.

اصولی که برای آسیب شناسی در حداقل ممکن قابل تصور است عبارتند از:

1 -اصل تخصص: اصلی که لازمه ی کار در شناخت گیری و شناخت دهی بسیار مهم است.معنای آن این است که این فعالیت برای همه امکان پذیر نیست.کسانی می توانند در این فرایند فعال باشند که در رشته ای خاص از این مجموعه دارای تبحر بوده و روش های شناخت گیری و دهی را مسلط باشند.کاری تخصصی برای فرایندی که بدون شک تخصصی است.

2 - اصل علمی: اصلی که بیان گر تسلسل شناخت و مایه دار بودن ان است.در این ویژگی کسانی قادر به فعالیت هستند که معنای علم و دانش را درک کنند و در ارتباطات خود آن را مد نظر قرار دهند.شناختی که بدون ان باشد، پراکنده ، بدون هدف، نابسامان، رافع مسئولیت و بدون کاربرد خواهد بود.انسجام با دلیل و منطق بهترین نماد این اصل می باشد.

3 - اصل هدف مندی: فرایندی که منجر به شناخت نسبت به آسیب ها می شود دارای منظور و مقصودی است.تلاش هایی که برای این منظور انجام می گیرد، برای رسیدن به اهدافی است که از قبل تعیین شده اند.جرکت بدون هدف، فعالیتی بدون معنا و نوعی شانس و اقبال است.آزمایش و خطا کردن است.شناخت برای رسیدن به نقطه ای است که هدف نامیده می شود.این اصل راهنمای خوبی برای انتخاب راه و روش خواهد بود.

4 -اصل انسانی بودن: توجه به این اصل از این نظر مهم است که آسیب شناس می داند که طرف مقابلش موش ازمایشگاه نیست که با غلط عمل کردن چندان زیانی را به وجود نیاورد و امکان دوباره سازی را میسر سازد.ماهیت ان انسانی و درون ان آدمیت شناسی است.آدمی با تمامی خصلت ها و ویژگی هاست.این مهم نه تنها برای شناخت گیری بلکه برای شناخت دهی هم حیاتی است.

5 -اصل اصلاح نگری: گاه افرادی به شکل های مختلف به دنبال اگاهی هایی هستند تا برای منظورهای خاصی از ان ها استفاده کنند.مچ گیری، بیان ضعف ها ، بزرگ کردن مشکلات، آب را گل الود کردن و بسیار از این موارد در کارهای ان ها معین و مشخص می شوند.در آسیب شناسی هیچ یک از این ها جایگاهی ندارند.دلسوزی برای اصلاح امور و ترسیم زندگی رفاه دار و آرامش دهنده و نیز جامعه ای که انسانی نامیده می شود، مد نظر است.تمام تلاش ها ی ان ها تنها برای همین منظور انجام می گیرد.

6 - اصل پژو هش نگری: شناخت به شکل های مختلف قابل دست یافتن است.هر کسی می تواند به ان ها برسد اما در آسیب شناسی، شناخت باید بر اساس تحقیقات و پژوهش ها باشد.تلاشی که تنها از افراد خاصی انتظار می رود.این اصل بیانگر دفاع نیز هست.بدبن معنی که اطلاعات بدست آمده پایه و بنیانی محکم دارند و مصلحین می توانند بر روی آن ها حساب باز کنند و تصمیمات مقتضی بگیرند.پژوهش کار ساده ای نیست.

اصول فوق نشان می دهند که هر نوع اطلاعاتی که در باره ی آسیب های اجتماعی ارائه می شوند، نمی توانند مورد اعتماد باشند.اگاهی هایی را می توان مورد اعتماد قرار داد که دارای بنیان صحیح باشند.آسیب شناسی بر اساس اصول بهترین نوع آن برای فعالیت های بعدی است.