کارشناسان دلایلی مانند به حاشیه رانده شدن القاعده در میان گروه های تکفیری، ایجاد اتحاد در برابر آمریکا و تنگ شدن عرصه بر نیروهای القاعده در یمن را در اعلام پشتیبانی این گروهک از داعش بی تاثیر نمی دانند که در صورت عملی شدن می تواند به تقویت این گروهک منجر شود.

خبرگزاری «رویترز» بیست و پنجم مهر گزارش کرد گروه تروریستی موسوم به «القاعده در شبه جزیره عربی» که مقر آن در یمن است، طی بیانیه ای حمایت خود از گروه تروریستی موسوم به «داعش» را در برابر حملات هوایی نیروهای ائتلاف بین المللی اعلام کرد.

در این بیانیه که طرفداران گروهک تروریستی داعش روز جمعه (بیست و پنجم مهرماه) آن را در اینترنت منتشر کردند، آمده است: 'ائتلاف جهانی به حمله سختی در عراق و شام به ویژه به برادران ما در داعش اقدام و بدون رعایت حرمت ها، مواضع آن ها را بمباران کرد و شماری از آنان را به قتل رساند. دشمنان وقتی دیدند حملات هوایی شان ثمر بخش نیست، بحث حملات زمینی را پیش کشیدند.'

در ادامه این بیانیه آمده است: 'ما تاکید می کنیم که در این حمله جهانی به برادران خود کمک می کنیم و ما در این کارزار، دشمن دشمنان برادرانمان هستیم و تاکید می کنیم جنگیدن با برادرانمان حرام است، ما از همه مجاهدان می خواهیم اختلاف های خود را فراموش و جنگ میان خود را متوقف کنند.'

در بیانیه القاعده، از ائتلاف بین المللی علیه داعش با عنوان «ائتلاف صلیبیون» نام برده شده و بر حمله به منافع مربوط به آمریکا در هر گوشه جهان تاکید شده و از پیروان القاعده خواسته شده است در هر نقطه ای که می توانند به منافع اقتصادی و نظامی آمریکا ضربه بزنند.

اختلاف هایی که میان «ابوبکر البغدادی» رهبر گروه تروریستی داعش و «ایمن الظواهری» رهبر معنوی القاعده، در پی اختلاف دیدگاه درباره نحوه مبارزه 2 گروه در عراق و سوریه ایجاد شد در پایان به جدایی این 2 گروه انجامید. 

این امر در کنار رویکرد بسیار خشن البغدادی و گروه وی در پایان به اعلام برائت القاعده از داعش منجر شد و به درگیری هایی بین جبهه النصره و داعش در بخش هایی از خاک سوریه انجامید که هر 2 گروه در آن جا حضور داشتند. 

حال این پرسش پیش می آید که چرا القاعده در شبه جزیره عربی فرمان پشتیبانی از گروه تروریستی داعش را صادر کرده است؟ و در صورت ایجاد ائتلاف بین این 2 گروه تروریستی، چنین ائتلافی چه پیامدهایی برای داعش در عراق به دنبال خواهد داشت؟

**چرایی پشتیبانی القاعده از داعش

برای بررسی دلایل چرایی پشتیبانی القاعده از داعش باید به چند نکته توجه داشت.

نکته نخست به این مساله باز می گردد که به دنبال اعلام تشکیل باصطلاح خلافت اسلامی در بخش هایی از خاک عراق و سوریه، موج گرایش گروه های تکفیری به داعش آغاز شد و بر همین پایه، عده ای از رشک القاعده نسبت به داعش صحبت کردند. 

به دنبال این روند، گروه های تروریستی-تکفیری که سال ها به دنبال چنین فرصتی بودند موقعیت را مناسب دیدند و تشکیل داعش و کنترل آن بر بخش هایی از سرزمین عراق و سوریه را به مثابه فرصتی استثنایی برای پیگیری آرمان های خود در تشکیل یک باصطلاح خلافت اسلامی (بر پایه تفسیر خشن و افراطی از اسلام) دیدند. به همین دلیل، موج گرایش به این گروه افزایش یافت و آن را در مرکز توجه تکفیری ها در سراسر جهان قرار داد. بنابراین شاهد سرازیر شدن تکفیری ها حتی از اروپا و آمریکا به عراق و سوریه برای پیوستن به داعش هستیم. حتی بخش هایی از جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه) نیز به این گروه تروریستی پیوستند. 

این امر این ذهنیت را القا کرده است که القاعده تحت الشعاع داعش قرار گرفته است. شاید به همین دلیل بود که القاعده برای تقویت جایگاه خود در میان تکفیری ها، حضور خود در شبه قاره هند را تقویت کرده و بر دامنه حملات خود در پاکستان و یمن افزوده است.

بنابراین ایجاد ائتلاف علیه داعش این فرصت را در اختیار القاعده قرار داده است تا با تکیه بر دشمن مشترک، پیوندهای خود با داعش را برقرار سازد و از این راه محبوبیت پیشین خود بین تکفیری ها را باز یابد.

نکته دوم به تشکیل جبهه ائتلاف علیه داعش باز می گردد. 

تشکیل ائتلافی متشکل از بیش از 40 کشور برای مبارزه با داعش و حملات هوایی آن ها علیه مواضع این گروه تروریستی در عراق و سوریه هم پیوندی بین داعش و القاعده را بار دیگر تقویت کرده است. 

القاعده که سال هاست با آمریکا و حضور جهانی آن در حال جنگ است، با شروع حملات نیروهای ائتلاف علیه داعش تلاش دارد از این فرصت برای تشکیل اتحادی با داعش برای تقویت ابعاد مبارزه با آمریکا بهره ببرد. همچنین می توان این نکته را هم اضافه کرد که به احتمال زیاد،رهبران القاعده این محاسبه را نیز در نظر گرفته اند که در صورت موفقیت نیروهای ائتلاف در مبارزه با داعش، در مرحله بعد آمریکا از این ائتلاف علیه القاعده بهره ببرد. بنابراین آن ها تلاش دارند از راه اتحاد با داعش، هزینه های نیروهای ائتلاف را افزایش دهند و مانع از موفقیت آن ها شوند.

نکته سومی که باید به آن اشاره داشت، به تحولات یمن باز می گردد. پیروزی هایی که شیعیان زیدی و گروه «انصار الله» در یمن کسب کرده اند و موجب افزایش وزن قدرت آن ها در این کشور شده، فضا را بر القاعده تنگ کرده است. 

موفقیت های انصار الله در پیشروی به سمت دریای سرخ این فرصت را در اختیار آن ها قرار داده است تا با نزدیک شدن به مناطق محل استقرار نیروهای القاعده و به ویژه شهر «ایب» (IBB)، به مبارزه ای جدی با این گروه تروریستی و پایگاه های آن بپردازند. 

بنابراین به نظر می رسد القاعده بیش از پیش در یمن زیر فشار قرار دارد و سعی می کند با ایجاد پیوند با داعش، فضای حیاتی خود را گسترش دهد.

اما پشتیبانی القاعده از داعش و ایجاد پیوند احتمالی میان آن ها تاثیرات و پیامدهایی نیز بر روی حضور داعش در عراق و سوریه خواهد داشت و باعث تقویت آن ها در این 2 جبهه می شود.

**پیامدهای تقویت پیوندهای القاعده با داعش

هر چند پیوندهای القاعده و داعش - با وجود چالش های پیش آمده بین این 2 گروه - به صورت کامل قطع نشده بود، اما سردی روابط آن ها نوعی رقابت منفی بین این 2 گروه ایجاد کرده بود که بخشی از انرژی و توان آن ها را به هدر می داد. 

اما اکنون با توجه به دلایل گفته شده، گروه تروریستی القاعده در شبه جزیره عربی به هواداران خود اعلام کرده است در برابر حملات نیروهای ائتلاف از گروه داعش پشتیبانی به عمل بیاورند. بنابراین می توان در نظر گرفت که در صورت عملی شدن این اقدام و اتحاد این 2 گروه و پشتیبانی الظواهری به عنوان رهبر معنوی از چنین اتحادی، ما شاهد گسیل نیروهای کمکی بیشتر به داعش در عراق و سوریه خواهیم بود و تسلیحات بیشتری به دست این گروه خواهد رسید.

داعش با کمک هم پیوندی خود با گروه های تکفیری به خصوص در افغانستان تاکنون سلاح های بسیاری را به دست آورده است و همانگونه که منابع اطلاعاتی خبر داده اند، بخشی از توان تهاجمی داعش شامل موشک های پیشرفته و موشک اندازهایی مانند «استینگر» از گروه های جهادی افغان به دست این گروه رسیده است.

با توجه به این که بخش بزرگی از منابع مالی داعش از فروش نفت مناطق اشغالی به دست می آمد و آمریکا در حملات تازه خود تمرکز را بر میدان های نفتی و پالایشگاه های زیر کنترل داعش قرار داده است و از آن جایی که در جنگ فرسایشی بین نیروهای داعش با نیروهای عراقی، قبایل سنی عراق، نیروهای داوطلب مردمی عراقی، ارتش سوریه و نیروهای ائتلاف، بخش بزرگی از قدرت تسلیحاتی و نیروی انسانی داعش به فرسایش می رود، بنابراین نیازی فوری به نیروهای تازه نفس و کمک های تسلیحاتی خواهد داشت.

بر همین پایه است که اتحاد القاعده با داعش می تواند به تقویت بیش از پیش این گروه منجر شود و مواضع آن ها را در عراق و سوریه تقویت کند.

این را نیز باید اشاره کرد که در صورت ایجاد چنین اتحادی، شاهد افزایش دامنه خشونت ها و حملات تکفیری ها از افغانستان تا یمن، شاخ آفریقا، منطقه شامات و شمال آفریقا خواهیم بود.

از مهدی جوکار- گروه تحقیق و تفسیر خبر