عزیزاله احمدی - معاون مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: مورد دیگر بحث مربوط به واژه ی"زینه" هم که در این آیه سه بار آمده و اندیشمندان دینی باز در این خصوص دچار اختلاف اند. این تفاوت ها در سه معنایی است که آنان بر آن مترتب دانسته اند، قابل تامل است.

برخی آن را، زیور آلات و نحوه ی آرایش دانسته اند. برخی، لباس و جامه تلقی کرده اند و در نهایت برخی دیگر زیبایی های ذاتی زنان را معنا و مصداق مستتر کلمه ی "زینه" بشمار آورده اند.

حال اگر به ترجمه ی کلمه "لایبدین" که به معنا عدم " آشکارسازی" یا نمایاندن، آمده است توجه کنیم (َلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ)، مطابق برداشت نخست ، زنان نباید زینت هایشان را آشکارکنند و مطابق برداشت دوم ، زنان نباید زینت هایشان را در بیاورند و نمایان کنند.

اگر چنین است پس چرا در ادامه ی آیه عبارت " إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا  "آمده است؟ آیا " لایبدین" را باید به آنچه ظاهر است معناکرد یا آنچه ظاهر می شود ترجمه کرد؟

برخی باور دارند که زنان تنها جایز به رعایت و نمایاندن يكي از اين موارد استثناء ذیل هستند:

1- "لباس هايي كه بر تن دارند"!، يا "گردي صورت و انگشتان دست" ، يا "صورت و كف دست و انگشتان دست،" يا "مواضع سرمه، انگشتر، النگو و دستبند، حنا و نيز گونه و رخسار" یا "وجه(ناحیه شستشوی برای وضوء )، كف (ناحیه پنجه دست ) و قدم( پنجه پا)  يا "ظهور ناخود آگاه وجه و كفّين

 2- زنان بايد لبه هاي" خمار"([كه همان روسري با كاركرد امروزي اش ) را به گونه اي در جلوي بدن به هم وصل کنند که علاوه برناحیه ی سینه ، بلکه  گردن، موي سر و شانه ها هم كاملاً پوشيده گردند.

 3- زنان اجازه ندارند "مواضع موجود در زيرِ سرانداز" و يا "زينتهاي پنهان و مواضع آن ها که شامل:" زيور خلخال" كه به مچ پا مي بندند، "زيور گوشواره "كه به گوش متّصل مي كنند،"دستبند "كه به مچ دست مي آويزند و ... را جز در برابر محارم خود آشكار نمايند تا جايي كه قبلاً نیز اشاره شد، نمایان بودن ناحیه ی "گوشواره، خلخال و دستبند" يا "اعضاء واقع در زيرِ سرانداز" حتّي در برابر زنان غيرمسلمان هم ممنوع شده است! چه رسد به مردان.

4-زنان مؤمن نبايد به گونه اي دامنشان بالا رود و در نتيجه خلخال های آنان  پيدا گردد و يا صداي آن به گوش نامحرم برسد.

 بي ترديد اگر به صدر آيه( كه حاكي از بي دقّتي زنان در استتار فرج و دامن است) توجه می گردید (وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا ......) ديگر چنين تفاسيری  ازاین  آیه ارائه نمی شد.

دراصل ، ادعای واکنش آیه نسبت به "مچ پا، جلوي گردن و موهاي پيدا" نوعی ناديده گرفتن محتواي صريح سايرآيات و حتّي همين آيه است. به بیان بهتر، مصداق های ارائه شده  برای "زینت"به هیچ وجه نمی تواند با هدف اصلی و اولیه این آیه یا با واقعیات عصر پیامبر(ص) قابل تطبیق باشد.به این دلیل که:

اولاً تفسیر "زینت" به زیور و آرایش ، دارای ابهامات و ایرادات بسیاری است بطوری که حتی اگر مانند برخی مفسران ، اصل را بر "موضع " آن بگیریم ، فقط توانسته ایم تا حدودی از انبوه ابهامات و حجم آن بکاهیم.

ثانیاً اگر مراد از"زینت" را "موضع " آن بدانیم ، ناخواسته غفلت دیگری را مرتکب می شویم مبنی بر این که اگر زنی خود را از زیورعاری بسازد می تواند خود به خود، ازشمول این آیه خارج شود!!!

درحالی که هرجا قرآن بحث "زینت" رامطرح کرده مطابق - آنچه در بحث قبلی در معنای "زینت"گفته شد- به هیچ وجه زینتی مصنوعی و عاریتی نبوده بلکه منظورآن کاملاً زینت های طبیعی بوده است. مانند:گل و سبزه که زینت برای زمین است. ستارگان که زینت برای آسمان است. مو، ساعد و... که زینت برای زنان است و...

از دیگر سو، برخی مفسران مصداق "زینت" را به لباس و پوشاک" نیز تسری داده اند! که در این صورت اگر ما باز به فعل"لایبدین" که به معنای عدم آشکار سازی است، توجه کنیم ، و آیه را معنای کنیم ، چنین خواهدشد: که زنان نباید لباس هایی را که اندامشان را پوشانده است را در برابر نامحرمان آشکار سازند.... مگر برای شوهر، پدر، پدرشوهر و سایرمحرمان...

در حالی که  اصولا زنان معاصر با بعثت پیامبر (ص) فاقدلباس های زیرِ امروزی بوده اند. بنابراین می تواند معنای فعل "لایبدین" را نه به معنای عدم "آشکارسازی" بلکه به معنای "درنیاوردن" در نظرگرفت که همان مساله ی برهنگی آنان در مقابل نامحرمان است.

همچنین از متن آیه چنین برداشت می شود که مقصود از "الاماظهرمنها "(مگرقسمت هایی از اندام که معمولاً آشکار و نمایانند) همان اندامی است که عادتاً برهنه اند.

بنابراین نمایان بودن مو، گردن، کفین  و.. در عصرپیامبر (ص) نه تنها منعی نداشته بلکه امری عادی هم  بوده است. اگر به تفسیرامام صادق(ع) در این مورد (یعنی "الاماظهرمنها") نیز مراجعه کنیم می بینیم ایشان می فرمایند منظور از"الاماظهرمنها"):"الوجه والذراعان"است(رک:مستدرک الوسائل،ح16701)که دراصل همان "وجه" و "دو ذراع"یعنی صورت و حد فاصل ما بین آرنج تا نوک انگشتان دست و حتی ساعد می باشد. این تفسیر به بسیاری نظرات افراطی  می تواند مهر بطلان بکشد.

برخی ممکن است" زینت" را با "ستر" ناحیه دامن ، برابربدانند.. در متن آيه نيز از تقابل "لايبدين زينتهنّ" با "الطفل الّذين لم يظهروا علي عورات النساء" مي توان به صحت تطبيق زينة بر ساتر عورة نزديك شد زيرا برداشتنِ جامه و زينت، تنها در برابر افرادي مجاز شمرده شده كه يكي از آن افراد، كودكاني اند كه وقوف بر حساسيت "ناحيه عورة" ندارند و در نتيجه زينت مذكور، ساتر عورت است. بنابراین انطباق زينت بر "زيورآلات و آرايش" و بر "جامه و لباس" ازجانب برخی ، نمی تواند ازقوت استدلالی و اقناعی زیادی برخوردار باشد و در نتیجه این نظر به نوعی دچار خدشه یا تکّلف است.

در زمان گذشته (عصر پیامبر) بخشی از نواحی یا اندام زنان دارای پوشش خاص نبوده و معمولاً برهنه بوده است که به آن قسمت ها در اصلاح "معاری"گفته می شده است.

امابخش های دیگری از اندام زنان را که نباید برهنه باشد ناحیه دامن و فرج بوده که را معمولاً با لباس هایی برتن داشته اند، می پوشاندن که از آن قسمت ها به "عوره"یادکرده اند.

تعیین محدوده ی "معاری و عوره" برای زنان در آن عصر می تواند این گونه باشد که سر و گردن، دست(آرنج و نیمه بازو) و پاها(از زانو به پایین) بنا به وضعیت خاص اقلیمی نمی توانسته دارای پوشش کاملی باشد لذا آنان در محدوده ی برهنگی و معاری قرارداشته اند لذا نمی توان با انگیزه های اخلاقی پوششی یا حساسیتی نسبت به برهنگی آن مواضع در آن دوره قائل بود و این همان چیزی است که قران نیز بدان اشاره داشته است. و لايبدين زينتهن إلّا ما ظهرمنها: زنان مؤمن نبايد اندام شان را نمايان سازند مگر فقط آن مواضعي كه (به حسب عادت جاري و  عرف جامعه)پيدا و نمايان است.

پس با توجه با انطباق معاری با مو، گردن، و نیمه های پایین دست و پامی توان نتیجه گرفت این مواضع از لحاظ عدم پوشش دست کم در زمان پیامبر (ص) روا بوده و مورد مناقشه ی قران نیز نبوده است.

از دیگر سو اگر جامه و زیور را به عنوان بخشی از زینت فرض کنیم، ممکن است از بسیاری برداشت های ناروا مصون بمانیم.

زیرا به فرموده ی امام باقر (ع) از جمله زینت های جائز الکشف برای زنان نه تنها لباس بلکه "سرمه و انگشتر و حنا و دستبند" را نیز شامل می شود.

عن أبي جعفر في قوله "و لايبدين زينتهن الا ماظهر منها" فهي الثياب و الكحل  و الخاتم و خضاب الكف و السوار"( تفسير قمي ج 2 ص101).

بنابراین زنان مومن نباید در برابر نامحرمان به جز لباس های رو، را که در اصل نوعی استتار کننده بدن(از جمله تنه ،پاها، و بازوان است) چیزی را آشکار و نمایان سازند.