استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: مقدمه دروازه ی ورود به موضوعات علمی است.بر این اساس برای آماده نمودن اصل و اساس یک مطلب علمی ، وجود آن لازم و ضروری می آید.این مهم نه تنها در گفتار که در نوشتار نیز دارای اهمیتی خاص است.بی توجهی به وجود مقدمه و عدم توانایی در بیان محتوای این بخش در ابتدای فعالیت نوشتاری ممکن است خواننده را به اصل موضوع هدایت نکند.مقدمه باید راهنمای مفید و اولیه در هر نوشته ای باشد.

مقدمه باید بتواند به خواننده این امکان را بدهد که در تصمیم گیریش متفکرانه عمل نماید.به اندازه ی کافی دارای محتوای رهنمودی باشد که خواننده برای ادامه ی مطالعه بر آن تکیه نماید.مقدمه ای که دارای ویژگی خدماتی است ،می بایست با دقت و ظرافت آن را پوشش داده و به نوعی رفع کننده نیاز مخاطب باشد.

واقعه ی سال شصت و یک هجری در تقویم جهان اسلام نشان دهنده ی جنگی نابرابر میان حکومت داران و جمعی که حاضر به همکاری با آن نبودند و به نوعی مخالفت خود را با شیوه ی تشکیل دولت یا خلافت در شیوه ی دینی اسلام نشان دادند، تلقی می گردد.در تاریخ از آن به عنوان" جنگ" ذکر شده و مانند تمام جنگ های ایجاد شده در جهان، به شیوه ای تاریخی نگریسته می شود.

نام های دیگر نیز در تاریخ برای آن ذکر شده که هر یک نشان دهنده ی نگرش و دید نویسندگان به آن است.واژه هایی مانند:" انقلاب امام حسین(ع)"، "واقعه ی عاشورا"، "جنگ نینوا"، "واقعه ی کربلا"،" جنگ فرات"، "جنگ اسلام و کفر"، "قیام مظلومان"، قیام خون بر علیه شمشیر"، "جنگ عقیده"که این نام ها نشان دهنده ی اهمیت بخش هایی از این رویداد تاریخی نزد نویسندگان و گویندگان آن است.

بدون شک جنگ و درگیری در اساس خود دارای معنا منفی است.کشتن، قتل عام، تجاوز، وحشیگری، ظلم، غارت، بی حرمتی، آوارگی، قدرت طلبی، نفی جوهره ی انسانی، رفتارهای حیوانی، خودخواهی، منفعت طلبی و در نهایت زیر پا گذاشتن اصول انسانی و بی توجهی به بشریت و آدمیت حاصل هر نوع جنگی در ذهن انسان هاست.

بر همین اساس است که در هر درگیری و ستیزه ای نمی توان نام جنگ را تحمیل نمود.انسان های آزاده میان اقلاب و اشوب تفاوت قائل می شوند و حق خواهی را با شورش یکی نمی دانند.به کار گیری واژه ی خرابکاری برای مردمی که دنبال بازگشت به اصول اولیه ی انسانی هستند و قصد دارند تا با انقلاب خود بنیان های ظلم و ستم را برچینند، تهمتی بیش نیست.

در سال های اولیه ی حکومت اسلامی که بر اساس وحی خداوند و انتقال آن به پیامبرش شکل گرفت، اصول انسان دوستی، عدالت خواهی، ظلم ستیزی، رفع فقر، رفتارهای نیکو، گفتار های محبت آمیز، گذشت، صلح، آرامش، احترام متقابل، همکاری، کمک به همنوع و توجه ی به انسانیت و جوهره ی آدمی باعث جذب حداکثری مردم بدان گردید.

شخص پیامبر به عنوان الگو، پیشرو در عمل گردید و یاوران او نیز همین شیوه را اساس عمل های خود قرار دادند.باور به دین و پذیرش اسلام به هیچ عنوان برای آن ها جنبه ی تحمیل و اجبار را نداشت و بدین وسیله با تفکر و مطالعه دست به انتخاب آگاهانه زدند.

در زمان حیات رهبر و پیامبر خدا، تمامی این اصول مورد تاکید وی قرار داشتند و روز به روز بر جمعیت مسلمان افزوده می گشت.تبدیل گفتار به رفتار و پیگیری اصول و اساس تشکیل دهنده و ایجاد دوستی و برابری برای رسیدن به اهداف دین به صورت علنی مورد تایید مردم قرار گرفت.

در زمان حیات پیامبر هیچ جنگی از طرف وی آغاز نگردید و تلاش ایشان برای دعوت تمامی اقشار به دین جنبه ی راهنمایی و هدایت داشت.بیان اصول دین، اساس آفرینش، اتصال به قدرت لایزال و در نهایت خدایی بودن دین، محور اصلی این دعوت ها بود اما گاه افرادی در همان زمان وجود داشتند که منافع خود را در دین گریزی می دیدند و انواع مزاحمت ها را ایجاد نمودند که نتیجه ی آن تحمیل جنگ هایی به اسلام در همان آغازین تشکیل گردید.

استفاده از واژه ی "جنگ" در این بعد از زمان سئوال برانگیز شد و بسیاری از متفکران ،میان این نوع رویدادها تفاوت قائل شدند و از واژه هایی مانند دفاع استفاده نمودند.از آن زمان به بعد و با تغییراتی که در جهان اسلام به وجود آمد که بعضا فاصله گرفتن از اساس اولیه دین بود، واژه هایی مانند قیام، انقلاب و جهاد بر علیه ی کفر نیز وارد ارتباطات اجتماعی گردید و این دقیقا همان چیزی بود که متفکران و دانشمندان به دنبال آن بودند.

وقایعی مانند بدر، خیبر، خندق در زمان پیامبر دارای مفاهیمی جدید گردیدند و از واژه ای مانند جنگ متفاوت شدند.شاید در میان مردم عوام با توجه به وجود درگیری میان دو گروه پذیرش واژه ی جنگ امری عادی تلقی می شد اما برای مومنین، جهاد در راه خدا،برای ظلم ستیزان، انقلاب علیه زورگویان، برای سکولارها تلاش برای کسب آزادی و برای تاریخ نویسان رویدادهای منحصر به فرد نام برده می شد.

ذکر هر نامی برای درگیری های زمانه بدون شک مانع از تاثیر پذیری هر یک نمی گردید.به زبان ساده هر جنکی دارای اثراتی خاص در همان زمان یا در طول تاریخ گردید.تفاوت این نوع رویدادها را می توان از یک نظر در تاثیر پذیری آن ها یافت.تاثیراتی که گاه دارای جنبه های پررنگ منفی یا مثبت نزد درک کننده است.

رویداد عاشورا از این قاعده استثنا نیست.تاثیرات این رویداد ظاهرا کوتاه از نظر شروع و پایان چگونه تفسیر می شود.ایا نوع خاصی از تاثیرات مد نظر قرار گرفته یا اثرات آن بسیار متنع از سایر جنگ های دوران تاریخ است.البته که مقایسه میان انواع جنگ ها از نظر تاثیرات جهانی بسیار مهم است و می تواند راهنمای خوبی برای ارزشیابی گردد.واقعه ی عاشورا در این میان چگونه ارزیابی می گردد؟

آیا دارای اثرات چند وجهی است؟ ایا اثرات مثبت و منفی را با هم  داراست همان طوری که بسیاری از جنگ های تاریخی به همراه دارند؟آیا به اندازه ی کافی در این رابطه تلاش و کوشش شده است؟ شکی نیست که این گونه کوشش ها لازم و ضروری هستند و پرداختن به ابعاد مختلف آن برای رسیدن به شناخت حقیقی مورد نیازند اما این نوشته تنها در پی یافتن رابطه میان این انقلاب و رشد تربیتی است.

به زبان ساده ،پرداختن به تاثیرات انسان سازی این رویداد تاریخی علی رغم گذشت زمان با بیان دلایل و الگو های ایجادی در این واقعه و توازن آن با رفتارهای انسانی و ایجاد زمینه های رشد و تعالی آدمی برای شکوفا نمودن توانایی های بالقوه و تبدیل آن ها به فعل و عمل ،به طوری که انسانیت را نمایش دهند، هدف اصلی در این نوشته است.