کسی که از دنیا رفته است، تا مدت‌ها حتی تعلقاتش باقی می‌ماند و حتی اگر این تعلقات بسیار شدید باشد، موجب اذیت او می‌شود، چرا که حتی تا مدت‌ها مرگ خود را باور نمی‌کند.

از جمله ارتباطاتی که قطع نمی‌شود، ارتباط با عمل و آثار عمل است. چه عمل خوب و چه عمل بد و یا به تعبیر دینی، چه ثواب و چه معصیت. چرا که هر عملی، دارای خواص و آثاری است که نه تنها با مرگ عامل (صاحب عمل)‌ از بین نمی‌رود، بلکه تا مدت‌ها و گاهی تا قیامت باقی می‌ماند. پس همان طور که خیر یا شر عملش در طول حیات به او می‌رسید و در ضمن ذخیره‌ی آخرتش نیز می‌شد، خیر یا شر آثار عمل نیز به او می‌رسد و ذخیره‌ی آخرت نیز می‌گردد. لذا همان طور که متوفی در برزخ با صورت اعمال خود زندگی می‌کند، صورت آثار اعمالش نیز به او می‌رسد و موجب رحمت یا زحمت بیشتر او می‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید: من عمل و آثار عمل را می‌نویسم و همه را نزد امام آشکار جمع می‌کنم:

«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى‏ وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ أَحْصَيْناهُ في‏ إِمامٍ مُبينٍ» (یس - 12)

 ماييم كه مردگان را زنده مى‏كنيم و آن چه كرده ‏اند و آن چه از آثارشان بعد از مردن بروز مى‏ كند همه را مى‏ نويسيم و ما هر چيزى را در امامى مبين برشمرده‏ ايم‏.

فرض کنیم کسی مدرسه‌ای ساخت، در زمان حیات او عده‌ای در این مدرسه تحصیل کردند و از ظلمات جهل به نور علم هدایت شدند. او صوابی انجام داده است و به ثوابی می‌رسد. اما آیا پس از مرگ او دیگر آثار این صوابش را به او نمی‌دهند؟ یا کسی خانه‌ی فسادی بر پا کرد. در این خانه‌ی فساد، فردی گمراه شد و یا خانواده‌ای از هم پاشید و آثار سوء این گمراهی یا پاشیدگی تا مدت‌ها و نسل‌ها باقی ماند. آیا چون دیگر مرده‌ است، نتیجه‌ی آثار عملش را به حسابش ننوشته و به او نمی‌دهند؟ قطعاً چنین نیست و عدل الهی اقتضا می‌کند که تا عمل او اثر دارد، او نتیجه‌ی این اثر را ببیند. لذا از آن جا که دفتر اعمال انسان تا روزی که آثار اعمال باقی است باز است، خیرات و صدقات نیز به او می‌رسد، که اگر چنین نبود، به جای آوردن قضای نماز فوت شده، روزه‌، حج، بازپرداخت بدیهی یا حق الناس، طلب حلیت ... و سایر واجبات نیز لزومی نداشت. چون اثری نداشت. پس چون این ارتباط باقی و این دفتر باز است و آثار اعمال نیز منتقل می‌گردد، هر خیراتی به متوفی می‌رسد. باذن الله.

- پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: روزي حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ از كنار قبري گذشت كه صاحب آن در عذاب بود، سال بعد نيز گذر كرد ولي از عذاب صاحب قبر خبري نبود، سبب را از خداوند پرسيد، وحي آمد كه از اين ميّت فرزندي صالحي به بلوغ رسيد و براي مردم راهي درست كرد و يتمي را پناه داد به بركت آن از پدر گذشتيم. (محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج 6، ص 220، حديث 15، بحق اليقين مجلسي، ص 489.)

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: برای مردگان خود هدیه بفرستید. پرسیدند:هدیه برای مردگان چیست؟ فرمود:صدقه و دعا. و فرمود: ارواح مؤمنان هر شب جمعه به آسمان دنیا می‏آیند و مقابل خانه‏ های خود می‏ ایستند و با صدای محزون و گریه می‏ گویند:ای اهل من!ای اولاد من! ای پدر و مادر من! ای خویشان من! خدا شما را رحمت کند! بر ما مهربانی کنید با چیزی که الان عذاب و حسابش با ما و نفع و بهره آن برای غیرماست. بر ما به درهمی یا قرص نانی یا لباسی مهربانی کنید... (جامع الاخبار)

-         پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله فرمودند: سخت‌ترین لحظه برای میت، همان ابتدای شب اول است؛ پس با صدقه دادن به رفتگان خود رحم کنید، و اگر چیزی برای صدقه دادن نداشتید، دو رکعت نماز بخوانید، در رکعت اول سوره حمد را یک بار و سوره‌ توحید را دو بار قرائت نمایید، و در رکعت دوم سوره‌ی حمد را یک بار و سوره‌ی تکاثر را ده بار بخوانید. پس از سلام بگویید: بار الها! درود فرست بر محمد و آل محمد و برسان ثواب این نماز را به قبر این میت. (مستدرک الوسائل، ج2، ص 113)

-         از امام صادق منقول است: كه بسا باشد كه ميّت در تنگي و شدّتي بوده باشد و حق تعالي به او وسعت دهد و تنگي را از او بردارد پس به او گويند كه اين فرح كه تو را روي داد به سبب نمازي است كه فلان برادر مؤمن براي تو كرد. (منازل الآخره، شيخ عباس قمي، ص 50، به نقل از زاد المعني)

و نیز آن حضرت فرمودند:

نماز و روزه و حج و تصدق و ساير اعمال خير و دعا و ثواب آن اعمال براي كسي كه آن اعمال را انجام داده و براي مرده هر دو نوشته مي شود و وارد قبر او مي‌شود. (همان مدرک)

-         امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرگاه شخصي به نيّت ميتي صدقه دهد، خداوند جبرئيل را فرمان مي دهد كه اين هديه را به قبر او برساند. (شيخ عباس قمي، منازل الآخره، ص 28)

-         امام صادق علیه‌السلام فرمود:‌ به واسطه نمازي كه براي ميت خوانده مي‌شود تنگي قبر او به فراخي تبديل مي‌گردد. (همان مدرک).

و از بهترین خیرات این است که انسان نماز، تلاوت قرآن، دعا، صدقه، زیارت و ... را به امام زمان عجل الله تعالی فرجه‌الشریف هدیه نماید و ثواب این هدیه را برای متوفی طلب نماید.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.

آن چه که مسلم است انسان بعد از مرگ دست خودش از عمل کوتاه مي شود و با اعمالي که از پيش فرستاده چه نيک و چه بد مأنوس و همدم است. ولي با توجه به روايات متعدّدي که از معصومين نقل شده است در مي يابيم که اعمال نيکي که به نيّت مرده انجام مي گيرد سبب نجات و رهايي او از عذابها و فشارهاي قبر است و حتي سبب رهايي او از عذاب آخرت. و بالاتر اينکه خود مردگان از فرزندان و خويشان خود انتظار دارند که به فکر آنها بوده و برايشان صدقات و خيراتي بدهند. چنانچه از لبّ اللباب قطب راوندي مروي است که مردگان در هر شب جمعه مي آيند و فرياد مي کنند اي اهل من، اي فرزندان من، اي خويشان من، به ما مهرباني کنيد، ما را به خاطر بياوريد، ما را فراموش نکنيد، بر ما و غربت ما رحم کنيد، بدرستيکه ما در زندان تنگي و اندوه و زاري و غم و سختي هستيم به ما رحم کنيد و بخل نکنيد به دعا و صدقه و شايد خدا به ما رحم کند.))

و در جامع الاخبار نيز از پيامبر اکرم (ص) نقل شده که فرمودند: براي مردگان خود هديه بفرستيد، پس گفتند هديه مرده ها چيست؟ حضرت فرمود: صدقه و دعا و افزودند: ارواح مؤمنين هر جمعه به آسمان دنيا، مقابل خانه هاي خود مي آيند و با گريه فرياد مي کنند اين پدر مادر و خويشان و اهل من بر ما مهرباني کنيد خدا شما را رحمت کند آن چه در دست ما بود عذاب و حساب آن براي ماست و نفعش براي غير ما مي باشد. پس به يک درهمي يا قرص ناني يا جامه اي به ما مهرباني کنيد که خداوند شما را از جامه ي بهشت مي پوشاند. آنگاه رسول خدا گريستند. بحدّي که قدرت بر سخن گفتن نداشتند.

 ودر روايت ديگري از حضرت فاطمه زهرا «س» که در وصيّت خود به حضرت علي (ع)نموده آده است چون من وفات کردم شما مرا غسل بده و تجهيز کن و بر من نمازگزار و مرا داخل در قبر کن و در لحد بسپار و خاک بر روي من بريز و نزد من بنشين و در مقابل صورتم قرآن و دعاي بسيار بخوان، زيرا که آن ساعت، ساعتي است که مرده محتاج به انس گرفتن با زنده است.

و سيد بن طاووس «ره» از حضرت رسول (ص) روايت کرده که فرمود: بر ميّت ساعتي سخت تر از شب اول قبر نمي گذرد پس مردگان خود را بر صدقه رحم کنيد و اگر صدقه نيافتيد، نماز گذاريد. به اين نحو: دو رکعت نماز که در رکعت اول حمد و دو مرتبه «توحيد» و رکعت دوم حمد و ده مرتبه «تکاثر» و در بعد از نماز بگويد «الّلهم صلّ عَلي مُحمد و آل محمد وابعَث ثَوابَها الي قَبر ذلکَ الميّت فلان بن فلان»، «پس خداوند در همان ساعت هزار ملک به سوي قبر او مي فرستد تا او را از تنگي قبر نجات دهند./ قدس