به گزارش ایران اُنا، هر انقلابی در دنیا دارای پیشینه و سابقه ی قبلی است و یکباره به وجود نمی آید.حوادث امروز به رویدادهای گذشته متصل است.در عاشورا نیز همین اصل موجود بوده و از دیدگاه تربیتی نیز کاملا درست محسوب می شود.حوادثی زمینه ساز حرکت انقلابی امام حسین(ع) گردید که بعضی از آن ها در حیات ایشان روی نداده اند و بعضی در زمان وجودشان اتفاق افتاده اند.

رابطه ی میان آن حوادث و رشد انسانی چه از نظر به وجود آورندگانش و چه از بعد ریشه ای و علت یابی بسیار مهم می باشند.در کنگاش های تاریخی باید این مهم را مد نظر داشت و رویدادهای تلخ و شیرین گذشته را نباید به صورت متمرکز و تنها بررسی نمود.

حوادث قبل از عاشورا عمدتا جنبه ی اعتقادی داشته اند بدین شکل که با ظهور اسلام و وجود بت های متعدد در مکه و طرفداران هدف دارش نقطه ی آغازی در مخالفت ها و تضاد ها گردید.از یک طرف فردی مبعوث شده و دارای رفتارهای انسانی و بدون چشمداشت از دنیا و تنها برای ابلاغ کلام خدا وارد صحنه ی مبارزات می گردد و از طرف دیگر دنیا دوستان و اهل زر و زور با ایجاد فضای جدید منافع خود را در خطر می بینند و وارد جنگ با پیامبر می شوند.

هر جنگی بدون شک دارای تلفات انسانی است.از دست دادن یاران و نزدیکان در میان کفار و کینه ورزی آن ها هیچگاه خموش نشد و تا به امروز نیز به شکل های مختلفی موجود است.در آن زمان یاران پیامبر و از همه مهم تر اولین مرد مسلمان شده یعنی حضرت علی(ع) نقش بسزایی در معرفی دین و شجاعت های مثال زدنی در گسترش آن داشته اند.

کفار و افرادی که در این میان زیان دیده و خود را تنها احساس کردند راه مصالحه را در پیش گرفتند و با اینکه اولین مخالفین پیامبر بودند، خود را مسلمان صدر اسلام نامیدند.در این میان نقش ابوسفیان که مخالف اولیه در برابر دین بود و دستورات ضد پیامبری زیادی را صادر کرد، برجسته تر از سایر افراد نمایان گشت.

تاریخ گویای حقایق بسیاری در باره ی ابوسفیان است.فردی که در خانواده ای مال پرست به دنیا آمد.از راه تجارت تبدیل به سرمایه دار بزرگی در مکه گردید.از بت ها نهایت استفاده را نمود و بدین سان معروف ترین تاجر زمان خود گردید.بدیهی است که با ورود دین در این صحنه و طرد بت های ساختگی منافع او در خطر افتاد و مخالفت های شخص وی با پیامبر آغاز گردید.

بعد از فتح مکه از مخالفت های علنی دست کشید و به ظاهر خود را موافق نشان داد.فرزند او معاویه است که از نظر بررسی تاریخی دارای نقش مهمی در ایجاد واقعه ی عاشوراست.حوادث بعد از رحلت پیامبر نیز بر این واقعه موثر بود و با اینکه موضوع جانشینی وی در زمان حیاتش در غدیر خم مشخص گردید اما این مهم به سرانجام نرسید و شورای معروف جانشینی پیامبر را به خلیفه ی اول سپرد.

امام اول شیعیان خانه نشن شد و با اینکه می توانست جنگ افروزی نماید و مخالفت خویش را به شکل های متفاوتی از جمله درگیری و نزاع نشان دهد، بر اساس انسانیتش که تاثیرات تربیتی پیامبر بر وی را نمایان می سازد، در موارد بسیاری یار و یاور مسئولین بعد از پیامبر در حوادث گردید.

بنابراین دو مورد متضاد در این بررسی قبل از عاشورا نمایان گشت.یکی وضعیت ابوسفیان و روش برخوردش با دین و شخص پیامبر و کینه توزی او نسبت به فرستاده ی خدا که نشان دهنده ی وجود ویژگی های غیر انسانی در درون او و نفی تربیت درست در رفتارهای وی بود.

خودخواهی، کینه توزی، منفعت طلبی، فرصت طلبی، فردگرایی، تجمع مال و ثروت به هر شکل ممکن،مانع تراشی در گسترش دین در زمان پیامبر، آزار و ادیت یاران اولیه ی پیامبر، قتل بعضی از آن ها، تحریک ساده اندیشان به مقابله ی با پیامبر و نزدیکان او خصوصا حضرت علی(ع)، نشان دهنده ی ویژگی های غیر انسانی او در تربیت بود.

در مقابل این وضعیت فردی به نام علی(ع) وجود داشت که از نظر تربیت دست پرورده ی پیامبر و خانواده ی او بود.منفعت طلبی را نفی می کرد.خدا ترس و یاور پیامبر بود.شجاعت و شهامت او در درگیری با زر و زور زبان زد همه ی مردم زمانه از جمله دشمنانش بود.او حتی از جان خود برای دفاع از پیامبر مایه گذاشت و شب هنگام در بستر آن بزرگوار جای گرفت  تا وی را از گزند دشمنان مصون دارد.

گذشت او در مقابل ظلم های زمانه و سکوتش در برابر ستمگران به مقامش و تنها برای حفظ دین و یادگار پیامبرش، نشان از رشدی داشت که کمتر کسی بدان دست یافته بود.صداقت، ساده زیستی، عدالت خواهی، مهربانی با فقرا، خشم در برابر ظالمان، فهم و بینش دینی و علمی نمایان و نشان دهنده ی رشد انسانی و دست یابی به حداکثری انسانیت و آدمیت بود.

حوادث قبل از عاشورا با مرگ ابوسفیان ،به دست معاویه فرزند وی و تربیت شده ی آن خانواده به شکل های دیگری اجرا شد.با مرگ عثمان و انتخاب علی(ع) کینه های وی با خلافت مسلمین علنی گردید و شخص امیرالمومنین علی(ع)که وی را شایسته ی حکومت بر بخشی از مملکت اسلامی نمی دید، او را عزل و به نوعی شایسته سالاری را عملا اجرا نمود.

مانع تراشی او در حکومت علی(ع) ، کینه ورزی او که متصل به پدرش بود، دنیا طلبی، زرپرستی، جاه طلبی، نفاق و حیله ورزی او در تمامی فعالیت ها نمایان گردید.اوج این رفتارهای نادرست در ایجاد جنگ صفین بود که باعث نفاق و دو دستگی در میان مسلمین شد و در نتیجه حادثه ی نوزدهم رمضان و شهادت مولا علی به وقوع پیوست.

این حوادث که قبل از عاشورا به وقوع پیوستند از دو جنبه قابل بررسی هستند و افراد تحلیل گر نباید از آن دو غافل باشند.یکی دلایل ریشه ای به وجود آمدن حادثه ی عاشورا و دیگری تربیت پذیری افراد دخیل در آن هاست.این مورد نه تنها در باره ی مخالفین بلکه موافقین نیز نافذ است.شیوه های تربیتی ابوسفیان، معاویه و فرزندش از یک طرف و نیز پیامبر(ص)، مولاعلی(ع) و فرزندانش از طرف دیگرکه هریک گویای واقعیات مهمی در این نتایج است.

با مرگ معاویه و جانشینی یزید حوادث دیگر به شکل های مستمر روی دادند.در این میان بررسی رفتار و منش خلیفه ی جدید مسلمانان و انتصاب وی از طرف پدر که تا به آن روز دارای سابقه نبود، شکل آن ها را به راهی تازه  منتهی نمود.بیعت خواهی در همان روزهای اول حکومت و مراجعه به امام حسین(ع) علی رغم آگاهی از شایستگی وی برای خلافت مسلمین و خاموش نگه داشتن مخالفت های احتمالی به هر شکل ممکن روش یزید در برخورد با مخالفینش گردید.

روش او در شکل های مختلفی نمایان می گشت که نشان دهنده ی رفتارهای غیر انسانی او بود.وارد شدن از صلح و آشتی و تنها برای گرفتن بیعت از امام در قدم اول، ایجاد زمینه ی طمع و وعده دادن به او علی رغم آگاهی از دوری امام از این صفات و در نهایت خشونت و قتل در صورت عدم بیعت، بیانگر خوی و صفت غیر انسانی او در حوادث و رویدادها بود.

عاشورا حادثه ای بدون اتصال به گذشته نبود.باید این مهم با ظرافت و دقت مد نظر نویسندگان و تاریخ دانان جهان خصوصا اسلام وشیعیان باشد.تاریخ اسلام و مطالعه ی تحیل وار آن کمک دهنده ی مناسبی در این رابطه است.

استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا