به گزارش ایران اُنا، حوادث را شخصیت ها به وجود می آورند و به آن شکل و شمایل می دهند.جدای از تاثیرات منفی یا مثبت رویدادها، افراد دخیل در یک رویداد نقشی اساسی در ادامه یا توقف آن دارند.بدیهی است که ارتباط آن با انواع رویدادها تابع نوع شخصیت هاست.

ویژگی هایی که در هر فرد وجود دارند به او شخصیت و منش می دهند.بنابراین ویژگی های نامناسب، شخصیت آنچنانی و خصوصیات مناسب، شخصیت های متعادل و متوازن می سازد.بر این اساس است که در واقعه ی عاشورا نیز باید این مهم مورد توجه قرار گیرد.

شخصیت شناسی راه میان بری برای تجزیه و تحلیل حادثه ی کربلاست.این مهم باید در هر دو طرف مورد نظر قرار گیرد و تفاوت های موجود یاری دهنده ی مهمی خواهد بود.شخصیت های اصلی در ایجاد این حادثه، یزید بن معاویه به عنوان خلیفه و حسین بن علی(ع) به عنوان رهبر نهضت  می باشد.

رفتارهای هر دو در طول زمان های قبل از ایجاد واقعه و نیز در حین آن و در مواردی که لازم باشد بعد از آن ، از جمله نکات  لازم در رابطه ی میان تربیت و حادثه است.تربیت در درون خود نمایان دهنده ی رشد عملی و فکری است و این مهم در شخصیت شناسی به وضوح مشاهده می شود.

شخصیت شناسی در ابعاد دیگر نیز باید مورد توجه باشد.بعد از اصلی ترین شخصیت ها باید به افراد مهم دیگری که در این رویداد نقش پررنگی داشتند نیز اشاره نمود.به طور مثال نقش و شخصیت عبیدالله بن زیاد که واضح تر از سایرین بود و در واقع رهبر جنگ افروزی در محدوده ی مسئولیتش قرار داشت،نشان دهنده ی بسیاری از پاسخ ها در تحلیل های تربیتی است.

در همین راستا باید به شخصیت شمر نیز پرداخته شود که از فرماندهان جنگ با حسین بن علی(ع) بود.او که در تاریخ به سمت های مختلفی منصوب شد، دارای رفتارهایی است که گاه تعجب آور می گردد.رابطه ی او با فرزندان علی(ع) به واسطه ی طایفه ای و دعوت از آن ها برای رهایی خود از پشتیبانی حسین در این واقعه و دلیل دست زدن به این عمل، برای پرداختن به موضوع تربیت مناسب می باشد.

شخصیت دیگری که می بایست مورد نظر قرار گیرد، عمر بن سعد است.او دارای شخصیت مردد و پست پرست بود که در این واقعه دارای نقش های متفاوت و گاه متضاد می گردد.عدم تمایل به جنگ با امام، علاقه به ملک ری، اشک ریزان برای حسین(ع)، مقابله با حمله ی دشمن به خیمه ها و نیز پرتاب اولین تیر به سمت لشکر امام قبل از جنگ از جمله رفتارهای متضاد و شخصیت نامعتادل وی بود.

شخصیت تک تیر انداز لشکر یزید یعنی حرمله و پرداختن به زندگی او قبل از ورود به این واقعه و یافتن رابطه میان این نوع شخصیت و کشتن طفل شیرخواری که هیچگونه اثری در جنگ نداشته و تنها نیازمند به آب بود، باید با دقت و ظرافت پی گیری شود.

شخصیت دیگری که در لشکر یزید دارای اثری پر رنگ می باشد، خولی است که سر بریده ی امام را بر گردن اسب خود گذاشت و در میدان جولان پیروزی و شادی سر داد.او در جملات خود به وضوح اعلام می کرد که من سر بریده را در خورجین گذاشته و به گردن اسبم بسته ام و دور پیروزی سر می دهم.او این کار را عمدا و از روی قصد و منظور انجام داد.شناخت شخصیت او برای پی بردن به این عمل باید با تفکر و تعقل صورت گیرد.

شخصیت های تاثیر گذار دیگری در واقعه ی عاشورا مانند حاکم مدینه که امام را برای بیعت  با یزید دعوت فشار قرار داد، فرماندهان رده های پایین و وابسته ی به طوایف و عشایر آن زمان و تحلیل آن قبیله ها از نظر علاقه به مواردی خاص و میزان آگاهی آن ها از اصل مطلب نیز مهم تلقی می گردند.

شناخت شخصیت های انقلابی مانند عباس بن علی(ع) که برادر ناتنی امام حسین بود و وابسته به طایفه ی کلاب شمر بن ذوالجوشن و در واقع نوعی نزدیکی با آن ها را داشت، از نظرهای مختلفی مهم می باشد.رفتارهای او در این واقعه و طمع ورزی شمر برای انصراف از یاری امام و عدم توفیق او، باید دارای ابعاد گسترده ی تربیتی باشد که حاصل روش رشد دهی پدرش علی(ع) بود.

شخصیت مهم دیگری که در این رابطه متفاوت از سایرین می باشد، حر بن یزید ریاحی است.او که ابتدا در لشکر یزید قرار داشت، مامور بستن راه بر وی و انصراف او برای ورود به کوفه گردید.ابتدای کار موفق بود و باعث شد تا امام در مکان خود باقی بماند.تسلیم نمودن اما نیز از جمله کارهای بعدی او بود.

این شخصیت یکباره از مسیر تصمیم گیری های خود تغییر جهت داده، علاوه بر خروج از لشکر یزید با امام بیعت می کند و او را تا آخرین نفس یاری داده و در این واقعه جان خود را تسلیم می نماید.چنین شخصیت هایی که در دو راه متضاد وارد می گردند برای تربیت دانان دارای موارد بسیاری از تجزیه و تحلیل های علمی می باشند.

شناخت شخصیت های زن این واقعه نیز دارای بار ارزشی تربیتی است.گرچه محور تمامی این شخصیت های زینب(ع) خواهر امام است و پرداختن به  این شخصیت تاریخی دارای ابعاد مختلف قبل از واقعه، حین و بعد از آن می باشد و ظرافت در این کار یاری دهنده و یابنده ی بسیاری از حقایق ناگفته ی تاریخی می گردد اما وجود زنان دیگری که در این حادثه حضور داشتند و فرزندان ،برادران یا شوهران خود را تقدیم نمودند نیز مهم تلقی می گردد.وجود سکینه و سایر فرزندان اما نیز دارای جایگاهی ویژه است.

در میان یاوران امام باید به شخصیت های مختلف پرداخته شود.اول کسانی که خانواده ی وی محسوب می شدند مانند علی اکبر، علی اصغر، قاسم بن حسن، اطفال و دوم کسانی که از بنی هاشم بودند و به یاری وی پرداختند و در زمان انقلاب و گاه در حوادث قبل و بعد از آن نیز دست بردار از آرمان ها نبودند نیز اشاره شود.

غلامان و همراهان امام، تعدادی از ایرانیانی که در این جنگ حضور داشتند.شخصیت همسر ایرانی امام که نیازمند به کنگاش و مطالعه است.شیعیانی از دیگر کشورها مانند ترکیه که سربازان وی بودند.طوایفی مانند بنی اسد، بنی تمیم و در نهایت کلیه ی کسانی که به شکل های متفاوت شخصیت ساز این نهضت بودند باید در دایره ی شخصیت شناسی قرار گیرند.

شخصیت شناسی در عاشورا روشی مناسب برای پی بردن به ویژگی ها و خصوصیات افرادی است که در ایجاد آن نقش داشته اند.بدیهی است که شخصیت شناسی بعدی از تربیت شناسی محسوب می گردد که یاری دهنده ی ارتباط میان این نهضت و تربیت است.درست عمل کردن در این رابطه و پی بردن به ابعاد مختلف مثبت یا منفی شخصیت ها راه را برای نتیجه گیری هموار می سازد.

استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا