استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: زیان ها و ضررهایی که بر جامعه تحمیل می شوند دارای ابعاد مختلفی هستند.از این نظر فراوانند که هر یک ممکن است اهداف متعددی را دنبال نمایند.بررسی این نوع زیان ها به همین دلیل طولانی و گاه طاقت فرسا می شوند.مشکل بررسی آسیب های اجتماعی تنها به تعدد ان ها محدود نمی شوند، فراوانی ان ها هم نوعی سردرگمی به وجود می اورند.

این سردرگمی هم در بررسی هاست و هم در ریشه یابی ها و نیز در راه حل هاست.از این نظر است که موارد بسیاری را می توان برای اسیب ها پیدا کرد و به جامعه معرفی نمود.در کنار این مشکلات، مسائل دیگری مانند ناهمسان بودن ان ها در دنیای امروز و شاید بدتر از ان در یک کشور نیز قابل ارائه باشد.

به طور مثال در کشوری که دارای وسعت فراوانی است مواردبسیاری هستند که مانند هم یافت نمی شوند.فراوانی ان ها ممکن است در مرکز کشور به شکلی باشد و در دورترین نقاط به شکل های دیگری نماد یابند.حتی مشاهده شده است که مواردی در شهرها وجود داشته که در روستاها وجود خارجی نداشته اند.

تفاوت ها گاه از زمین تا آسمان است.تمام موارد آسیب ها این چنین اند .یعنی هم در مرحله ی شناسایی، هم ریشه یابی و هم اصلاحات و راه حل ها این مشکلات نماد می یابند.موارد آسیب ها را نمی توان به سادگی پی گیری کرد.

اینکه گفته می شود،آسیب شناسی دارای نگرش تخصصی است، به دلیل همین نکات حساس است.تا افراد وارد میدان فعالیت عملی نشوند این مشکلات را لمس نمی کنند.بیان گفته ها، نوشتن مقالات، انجام تحقیقات مقدماتی تنها نشان دهنده ی اهمیتی است که افراد برای ان ها قائلند.

بنا براین باید تلاش آسیب شناسی در وحله اول و حل  ان ها در مرحله ی تنیجه دهی را بغرنج و طاقت فرسا دانست.کاری که معمولا دور از تفاسیر قرار می گیرند و افراد به سادگی از ان می گذرند.موارد آسیب ها را می توان تابعی از موضوعات ان دانست.چنین نگرشی کار را راحت تر و منظم تر  می کند.

معرفی موارد آسیب ها به شکل های مختلفی قابل ارائه است.یکی از ان ها این است که چامعه منتظر ظهور ان ها باشد و به محض وارد کردن زیان نسبت به معرفی ان ها اقدام نماید.کلانتری ها یکی از مراکزی است که می توانند چنین وظیفه ای را انجام دهند.گزارش دهی این شکل را به خوبی پوشش می دهد.

مثلا در ماه گذشته تعداد چند مورد دزدی و قتل صورت گرفته است.چند نفر مال باخته شده و چند نفر جان خود را از دست داده اند.در دادگاه ها هم همین موارد قابل پی گیری هستند.اگر چنین شود، برای اصلاحات جامعه فاجعه خواهد بود.بسیاری از کشورهای در حال توسعه چنین برخورد می نمایند.

منتظرند تا موردی پیش اید، قانون ان را بیابد، حکم صادر کند و اجرا نماید.زندان، حبس و یا مرگ نتیجه ی این نوع معرفی هاست اما کسی نمی پرسد که چه تضمینی برای عدم تکرار داده می شود.آسیب شناسی سنتی همیشه این چنین بوده است

بسیاری از مردم هم با اشد مجازات موافقند و حتی در مراسم حکم حاضر می شوند در حالی که نمی دانند دیدن حکم برای بسیاری از افراد زیان اور و برای افرادی ممکن است تفریح باشد.مجازات جیب بر ها در انگلیس در قرن نوزدهم تنها محلی برای جیب برهای جدید بود تا به نوایی برسند و پول دار شوند.

آسیب شناسی علاوه بر اینکه ضرورت حیاتی دارد اما خطراتی نیز به همراه خود منتقل می نماید.بیان آسیب خود تشویقی برای مستعدین است.اینکه گفته می شود، مطالعه ی حوادث در روزنامه ها ممکن است باعث اگاهی افراد از خطرات باشد یک طرف قضیه است اما بستر سازی برای بسیاری نیز یک طرف دیگر می باشد.

موارد آسیب ها هرگز محدود نبوده و ونیستند.ان ها تابعی از تفکرات مردمند.بروز ان ها در همه ی جوامع به یک شکل انجام نمی گیرد.از این نظر است که با دیدی تخصصی باید گفت که احتیاط در بیان و معرفی باید مد نظر باشد.کاری ظریف و مهم که اگر رعایت ظرافت نشود ممکن است پارگی ان جامعه را از بین ببرد.

ما این موارد را همیشه با احتیاط نگریسته ایم.معنای ان رد کردن و یا حذف کردن ان ها نیست بلکه به دنبال اهداف اصلی این شناسایی هستیم.اصلاح جامعه و باز سازی ادمیت و انسانیتی که نیاز جامعه ی امروزی است.

با تمام این تذکرات باید مواردی را نیز معرفی کرد اما نه بدین معنا که برای همه دارای معنای یکسانی است  یا شکل های ان ها در تمامی جوامع بشری مانند هم است.بلکه تنها نمادی است  از انچه واقعیت دارد.شکلی است از انچه روی داده است.معنا یابی و شناسایی باید تابع فرهنگ و نگرش جامعه ی خاص باشد.

مواردی مانند:
1 - اعتیاد، با توجه به معنای ان و مواردی که شامل ان می شود.

2 -انحرافات جنسی: با توجه به دیدگاهی که مردم یک جامعه نسبت به ان دارند و ان را برای خود معرفی می نمایند.

3 -سرقت و دزدی: که از نظر معنای عامیانه یکی هستند اما از نظر تخصصی دو عمل متفاوتند که دارای نقطه ی مشترکی می باشند.

4 -خودکشی: رفتاری که به ظاهر باعث اقدامی داوطلبانه است و حتی فرد برای اینکه دیگران را در زجر قرار ندهد سند نیز بر جا می گذارد.

5 -مهاجرت: عملی که معمولا دارای نیت تغییری در زندگی و طلب اسایش است.فرار از مشکلات منطقه ای و رسیدن به خوشی در غربت تصویر می گردد.

6 -بی خانمانی: حاشیه نشینان و فقرا معمولا خود را در دورترین نقاط شهر پنهان می کنند تا به تصور خود ضمن ادامه ی زندگی برای دیگران هم مزاحمتی ایجاد ننمایند.

7 -فقر: چه از نوع اشکار ان مانند تکدی گری و یا پنهان ان ،مانند گوشه گیری و در تنگنا ماندن، برای بسیاری مسئولیت اور محسوب نمی شود.

8 -بیکاری: ره اورد دنیای صنعتی و پیشرفته ی امروز و نمادی از فشارهای استعمار و استثمار که در درون خود معضلاتی را ایجاد می نماید.

9 -تعارضات خانوادگی: شکافی که میان نسل ها به صورت ساختگی ایجاد می شود و نتیجه ی ان دوری تصورات والدین از فرزندان می گردد.

10 -روابط اجتماعی: نزدیکی و عدم ان میان افراد جامعه، خشونت و یا بی تفاوتی مردم نسبت به سرنوشت یکدیگر از انواع این روابط محسوب می شوند.

مواردی فوق تنها نومنه ای از آسیب های اجتماعی است.دقت در این موراد باعث خروج آسیب های جدید از هریک خواهد شد.آسیب های اجتماعی محدوده ای نیستند که با یک مطالعه و یا برسی قابل ارائه باشند.کاری طولانی، طاقت فرسا و بغرنج که نیازبه  افرادی صبور، فهمیده و متفکر دارد.