*سبحان محمدي

 در باره مواد مخدر تعريفات زيادى آمده كه بهترين اين تعريف ها اين است:‌ هر مواد خام يا ساخته شده كه داراى عناصر تحريك كننده يا تسكين دهنده كه در غير موارد طبى يا صنعتى بكار برده شود و استعمال اين مواد شخص را به مداومت و عملي شدن ومعتاد شدن بكشاند و ضررهايش بالاى افراد اجتماع چه از نگاه جسمى يا روحى ويا اجتماعى ظاهر گردد مواد مخدر گفته مى شود. اين تعريف همه انواع و اقسام مواد مخدر موجوده را در عصر حاضر وآنچه در آينده كشف شود در بر مى گيرد.كشور ما به دليل شرايط خاص اجتماعي مانند جوان بودن جمعيت و بالا بودن آمار بيكاري و همچنين موقعيت جغرافيايي كه در كنار دو كشور اصلي تامين كننده مواد مخدر دنيا يعني  پاكستان و افغانستان قرار دارد با مصرف مواد مخدر دست به گريبان است.در برنامه 5 سالهمبارزه باموادمخدر ضمن شناسایی فرصت ها و تهدیدها اقدامات فرهنگی و پیشگیرانه خوبی در نظر گرفته شده كه نيازمندعملياتي كردن آن است .درحال حاضرمیانگین سن استفاده از مواد مخدر صنعتی به دهه بیست رسیده ودراين راستا لزوم توجه ویژه به کار فرهنگی ، استفاده از چهره های شاخص علمی ، ورزشی و سیاسی در جهت ترویج مضرات مواد روانگردان و قرار گرفتن اعتیاد در سرفصل درسی دانش آموزان بيشترمحسوس است.شكي نيست رویکردهای فرهنگی و آموزشی مهمترین شیوه مقابله و پیشگیری از گسترش استعمال مواد مخدر و داروهای روان گردان است وآموزش همگانی در خصوص آشنایی با مواد مخدر سنتی و صنعتی و عوارض و خطرات اعتیاد برای افراد جامعه و نظارت جدی بر مراکز درمانی ترک اعتیاد و فعالیت سازمانهای مردم نهاد در جهت تقویت اقدامهای آگاه سازی با رویکرد پیشگیری اولیه ازاعتیاد وتوسعه وتقویت درمان معتادان و حرفه آموزی و اشتغال آنان ضروری است.مسئولين مربوطه باید با جدیت موضوع آموزش همگانی گروههای هدف اعم از خانواده ها ، محیط آموزشی ،محیط کاری و محلات رابا هماهنگی سایر دستگاههادنبال نمایند. درحال حاضر شكل فعلي مواد مخدر بسيار خطرناك‌تر از شكل سنتي آن بوده و وابستگي‌هاي روحي و رواني مواد مخدر جديد بسيار بيشتر از مواد سنتي آن است. ازسويي ديگر كاهش سن مصرف مواد مخدر و اعتياد نوجوانان و جوانان به مواد افيوني نيز نگراني‌هايي را براي خانواده‌ها به وجود آورده و مسوولان امر بايد در اين زمينه راهكارهاي پيشگيري را مطرح كرده و نسبت به اجراي آن نيز اهتمام داشته باشند. جوانان به دليل داشتن ويژگي هايي همچون استقلال طلبي، كنجكاوي، هيجان خواهي، پيروي از همسالان، بيشتر در معرض خطر مصرف مواد هستند و هدف اصلي توزيع كنندگان مواد قرار مي گيرند.

براين اساس مي توان گفت جوانان جزء آسيب پذيرترين گروه هاي سني به حساب مي آيند، لذا بهترين راه حل مبارزه با مصرف مواد مخدر، پيشگري از اعتياد است.

براي برنامه ريزي راههاي موثر در پيشگيري از اعتياد، ابتدا بايد علل و عوامل موثر در شروع مصرف و اعتياد به مواد را در نوجوانان و جوانان شناخت. عوامل ژنتيكي، شخصيتي، پسيكوپاتولوژيك،فارماكولوژيك، خانوادگي، محيطي و اجتماعي همگي دراتيولوژي سوء مصرف و اعتياد موثر هستند و عوامل متعدد درمقابل بايكديگر به سوء مصرف و سپس اعتياد منجر مي‌گردند.

براي انتخاب و به كارگيري مناسب استراتژي‌ها، دانستن نيازها و مشكلات و پتانسيل‌ها و توانائي‌هاي اجتماعي ضروري است. اجراي هربرنامة پيشگيري به شناخت دقيق منطقه،‌بررسي كامل وضعيت بهداشتي و روان شناختي و بررسي‌هاي همه گيرشناسي بستگي دارد تا به اين وسيله عوامل موثر بر مصرف مواد آشكار شود.تحقيقات نشان داده اند كه نمي‌توان يك روش واحد را به عنوان بهترين روش براي همه افراد و گروه‌ها انتخاب نمود. بهره گيري از استراتژي‌هاي مختلف براي تاثير برشيوع اعتياد ضروري است زيرا عوامل متفاوتي در ايجاد اعتياد موثرند.

بررسي ها  مويد آن است كه بدون همکاري سازمان هاي مردم نهاد مبارزه با پديده اعتياد ممکن نيست واين نهادها به عنوان امين دولت پيشرو در امر پيشگيري از اعتياد در جامعه هستند. لذاتوسعه برنامه هاي اجتماع محور از جمله مسائلي است که به منظور جلوگيري ازگسترش و ايجاد آسيبهاي مختلف اجتماعي بويژه در حوزه اعتياد بايددر اولويت کاري قرار گيرد.

طرح اجتماع محور، يكي ازاين طرحهايي است كه با همكاري اهالی، فعاليت هاي پيشگيري از اعتياد انجام شده و شامل مراحل تشكيل تيم محلي، نيازسنجي، دارايي سنجي، تعيين هدف، اولويت بندي، برنامه ريزي، اجرا و در نهايت پايش و ارزشيابي مي باشد.

برگزاری نمایشگاهها ، تبلیغات محیطی ، برگزاری مسابقات ورزشی ، حمایت از NGOها ، برگزاری کلاسهای آموزشی آشنایی با مواد مخدر ، اطلاع رسانی ، گفتگو با کارشناسان ، تبلیغات در مدارس ، پخش بروشورهای تبلیغاتی در ســــطح شهر ، آشنایی خانواده ها با انواع مواد مخدر و قرص های روانگردان از دیگر فعاليتهاي فعالين اين طرح است.

*فعال اجتماعي استان