استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: با مرگ معاویه که در نیمه ی رجب سال شصت به وقوع پیوست و جانشینی یزید از طرف وی ،آغاز حرکت انقلابی امام به این رویداد گره خورد.با توجه به اینکه امام در مدینه سکونت داشت و مرکز خلافت اسلامی در شام مستقر بود،مردم کوفه که از شیعیان علی(ع) بودند زمینه را برای دعوت از امام مهیا دیدند و نامه های متعددی برای وی ارسال داشتند و از وی دعوت کردند که رهبری جامعه ی اسلامی را بپذیرد.

در آن زمان حاکم مدینه شخصی به نام ولید بن عتبه بن ابی سفیان بود.در بیست و هفتم ماه رجب یزید دستور داد که این حاکم ،از چند نفر بیعت بگیرد.از مهم ترین کسان در نزد یزید، حسین بن علی(ع)، عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر بودند.

رفتار یزید بر اساس وصیت معاویه صورت گرفته بود که در آن نوشته بود" پسرکم،سفر و رفت و آمد را از پیش تو برداشتم و کارها را هموار کردم و دشمنان را زبون کردم و عربان را به طاعت تو درآوردم و همه را بر تو فراهم نمودم و در باره ی این کار بر تو استوار شده بیمناک نیستم مگر از چهار نفر از قریش،حسین بن علی،عبدالله بن عمر،عبدالله بن زبیر و عبدالرحمن بن ابی بکر.

عبدالله بن عمر مردی است که عبادت او را از پای درآورده و اگر کسی جز او نماند با تو بیعت می کند.حسین بن علی را مردم عراق رها نمی کنند تا به قیام وادارش کنند،اگر بر ضد تو قیام کرد و بر او ظفر یافتی،گذشت کن که خویشاوندی نزدیک دارد و حق بزرگ.اما عبدالرحمن بن ابی بکر کسی است که وقتی ببیند که یارانش کاری کرده اند او نیز چنان می کند و همه ی دلبستگی او زن و سرگرمی است.کسی که چون شیر آماده ی جستن است و چون روباه مکاری می کند و اگر فرصت به دست آوردجستن کند ابن زبیر است.اگر چنین کرد و به او دست یافتی پاره پاره اش کن.(تاریخ طبری جلد هفتم صفحه ی 2888)

معاویه بیش از نوزده سال خلافت کرد و بین هفتاد و پنج تا هشتاد سال سن کرد.

اولین نامه ی یزید به ولید برای گرفتن بیعت از همین افراد بود.عبدالله بن زبیر بیعت نکرد و به مکه رفت.امام حسین نیز فردای آن روز بدون بیعت کردن به سوی مکه رفت.در ادامه ی این رویداد نامه ی اهل کوفه به دست امام رسید که متن آن چنین است"به حسین بن علی از سلیمان بن صرود،مسبب بن نجبه،رفاعه بن شداد و حبیب بن مظاهر و دیگر شیعیان وی،مومنین و مسلمانان کوفه.

"درود بر تو باد که حمد خدایی می کنیم که جز او خدایی نیست اما بعد حمد خدای که دشمن جبار و سرسخت تو را نابود کرد،دشمنی که بر این امت تاخت و خلافت آن را به ناحق گرفت و غنیمت آن را غصب کرد و به ناحق بر آن حکومت کرد و نیکانشان را کشت و اشرارشان را به جا نهاد و مال خدا را دستخوش جباران و توانگران امت کرد.لعنت خدا بر او باد چنانکه ثمود ملعون شد.اینک ما را امام نیست،بیا شاید خدا به وسیله ی تو ما را بر حق همدل کند.نعمان بن بشیر در قصر حکومت است.ما به نماز جمعه ی او نمی رویم و به نماز عیدش حاضر نمی شویم.اگر خبر یابیم که سوی ما روان شده ای بیرونش می کنیم و به شامش می فرستیم.انشا الله وسلام و رحمت خدا بر تو باد".

نامه را را روز دهم ماه رمضان در مکه به حسین(ع) دادند.امام متن زیر را برای آن ها فرستاد" به نام خدای رحمن رحیم.از حسین بن علی به جمع مومنین و مسلمانان.اما بعد،هانی و سعید با نامه های شما پیش من آمدند.همه ی آنچه که حکایت کرده بودید و گفته بودید دانستم،گفته ی بیشرتان این بود که امام نداریم،بیا شاید به سبب تو خدا ما را به حق و هدایت همدل کند.اینک برادر و پسر عمو و معتمد و اهل خاندانم مسلم را به سوی شما فرستادم.به او گفتم از حال و کار و رای شما به من بنویسد.اگر نوشت که رای جماعت و اهل فضیلت و خرد چنانست که فرستادگانتان به من گفته اند و در نامه هایتان خوانده ام ، به زودی پیش شما می آیم.انشا الله به جان خودم امام جز آن نیست که به کتاب عمل کند و انصاف گیرد و مجری حق باشد و خویشتن را خاص خدا کند.والسلام".

در تاریخ تعداد نامه ها پنجاه و سه نامه که هریک از نامه ها از یک،دو یا سه کس بود. مسلم به سمت کوفه رفت و وارد شهر گردید و افراد زیادی دور او گرد آمدند و او خود را به قصر رساند و خواستار ورود و عزل حاکم وقت گردید.در همین زمان بود که نامه ای به امام نوشت و گفت که وضعیت خوب است و می تواند به کوفه وارد گردد.در آن زمان عبیدالله بن زیاد حاکم بصره بود که یزید او را به کوفه فرستاد و خطر حسین بن علی(ع) و مردم کوفه را گوشزد نمود.

با حیله گری عبیدالله و ترس و وحشتی که در دل مردم انداخت و از همه مهم تر با کشتن هانی که از بزرگان شیعه و طوایف زمان خود بود، مسلم تنها شد .مسلم تلاش کرد که به هر شکل ممکن به امام نامه بنویسد که وضعیت مساعد نیست اما با دستگیری او و شهادتش به وسیله ی عبیدالله بن زیاد ، این خواسته با تاخیر انعکاس یافت و امام از شهادت او در بین راه با خبر گشت.

امام در هشتم ذیحجه ی شصت از مکه خارج شد و علی رغم درخواست هایی که از وی برای ماندن در مکه شده بود او تصمیم خود مبنی بر حرکت را گرفته بود.اولین کسی که راه را بر او بست حر بن یزید ریاحی از فرماندهان لشکر بن زیاد بود.امام با رفتارهای خود به او فهماند که قصد او از این حرکت دفاع از دین است و بدین وسیله ی تاثیرات خود را بر جای گذاشت و حر به لشکر امام ملحق شد.با ممانعت حر امام به سمت کربلا رفت.

ورود امام به کربلا در روز دوم محرم و روز پنجشنبه بود.بن زیاد عمر بن سعد را برای گرفتن بیعت نزد امام فرستاد.تلاش اولیه ی عمر گریز از جنگ بود امام بین انتخاب امارت ری و جنگ با امام مردد ماند.در این میان شمر بن ذوالجوشن که ابتدا از شییعیان علی(ع) بود با تحریک بن زیاد که عمر نمی خواهد با حسین بجنگد و باید ملک ری را از او بگیری، عمر را از تردید درآورد و جنگ با امام را ترجیح داد.در روز هفتم محرم بن زیاد دستور داد تا آب را بر امام بندند.

در روز نهم عاشورا شمر شخصا به گفتگو با عثمان،عباس،عبدالله،جعفر فرزندان علی(ع) و ام البنین که از طایفه ی بنی کلاب شمر بودند ، پرداخت و برای آن ها امانت نامه گرفت تا امام را ترک کنند اما این درخواست با واکنش شدید آن ها روبرو گشت.

بر این اساس شمر پیشنهاد داد تا روز نهم به لشکر امام حمله کنند اما ایشان با فرستادن برادرش عباس از آن ها خواست تا آن شب را مهلت دهند.در آن شب از یاران خود خواست تا در تاریکی شب چنانچه قصد ماندن ندارند مهلکه را ترک کنند.

امام قبل از جنگ جملاتی خطاب به لشکر یزید فرمود که متن آن چنین است.

ای مردم به هوای نفس عجله نکنید.در کارهایتان تامل کنید.من کیستم و با کی نسبت دارم؟ آیا از شما کسی را کشته ام؟ چرا به جنگ من آمده اید؟ من با دعوت شما به این مکان آمده ام.

در واقعه ی کربلا ابتدا در روز دهم حمله جمعی بود که پنجاه نفر از یاران امام شهید شدند.بعد از آن جنگ تن به تن شد و یاران امام یکی پس از دیگری شهید می شدند.آخرین شهید علی اصغر طفل امام بود که نیازمند به آب بود که با تیر دشمن به شهادت رسید و امام تنها به جنگ پرداخت و تا رمق در بدن داشت و تشنگی به او فرصت می داد دست از مبارزه برنداشت تا اینکه چندین زخم و تیز به او اصابت کرده و نیزه ای به بدن او وارد شد.

امام در آخرین نگاه خود به سمت خیمه برگشت و در حالی که هنوز جان در بدن داشت به وسیله ی سنان بن انس نخعی و به قولی خولی سر از بدنش جدا گردید.خولی سر ایشان را در کیسه ای گذاشت و به گردن اسبش آویزان نمود و دور پیروزی سر داد و برای گرفتن جایزه آن را نزد خود نگه داشت تا به دارالعماره ی عبیدالله ببرد.بعد از اتمام جنگ خیمه ها را آتش زدند، مال و دارایی های امام را به غارت بردند و بر جنازه ی وی اسب تاختند و بدین سان با اسیر کردن خانواده ی امام میدان را ترک نمودند.واقعه ی عاشورا در ظهر روز دهم سال شصت و یک هجری با پایان جنگ و باقی نماندن افرادی از لشکر امام خاتمه یافت.افرادی که در این واقعه شهید شدند.

تعدادی ازاصحاب علی(ع) در جنگ صفین، تعدادی از اهل کوفه،تعدادی ایرانی شیعه، تعدادی از لشکریان ابن سعد، افرادی از مکه، غلامان امام(ع)، شیعیان بصره،غلامان امام علی(ع)، یکی از قوم ترک، فرزندان،خانواده و اصحاب هاشمی یا بنی هاشم.